مازندنومه،سردبیر:دانشنامه عنوان عمومی کتاب هایی است که حاوی عصاره و گزیده ای از همه رشته ها یا همه شاخه های یک دانش بشری است.

دانشنامه تغییر فارسی واژه «دایره المعارف» است. دایره المعارف واژه ای عربی است که در قرن نوزدهم آن را برای واژه «Encyclopedia» از ریشه یونانی «Enkiliospaideia» به معنی «آموزش فراگیر» به کار برده اند.

*انواع دانشنامه ها

دانشنامه ها انواع گوناگون دارند و از چند بعد قابل تقسیم بندی هستند. از نظر حجم و گستره اطلاعات به دو دسته دانشنامه های مفصل و مختصر تقسیم می شوند.

از نظر سطح مخاطبان هم دانشنامه ها به دو گروه دانشنامه های بزرگسالان و دانشنامه های کودک و نوجوان قابل تقیسم اند.

همین طور از نظر شمول اطلاعات به دو گروه دانشنامه های عمومی و اختصاصی بخش بندی می شود.

از نظر ساختار هم دانشنامه ها یا الفبایی اند،یا موضوعی و یا رده ای.

*تاریخ 1400 ساله دانشنامه های ایرانی

در تاریخ فرهنگ و ادب ایران زمین ازسده نخست هجری تاکنون دانشنامه های مختلفی نوشته شده اند.از دانشنامه‌های دین‌کرد، به زبان پارسی میانه، نوشتهٔ آذرفَرْنْبَغ ِ فرخزادان و آذربادِ امیدان، در سده ۲ و ۳ (اواخر دوره ساسانیان و اوایل دوره اسلام) بگیرید تا دانشنامهٔ علائی، نوشتهٔ ابن‌سینا و ابوعبید جوزجانی در قرن پنجم هجری،نزهت‌نامهٔ علائی، نوشتهٔ شاهمردان ابن ابی‌الخیر رازی در قرن ششم هجری،نیز درة التاج لغرة الدباج، نوشتهٔ قطب‌الدین شیرازی، قرن هفتم و هشتم هجری، دانشنامهٔ جهان، نوشتهٔ غیاث‌الدین علی حسینی اصفهانی، قرن نهم هجری، گنج معنی، نوشتهٔ ابونصر محمد محمودی بخارایی، قرن دهم هجری کشکول،نوشتهٔ میرزا سلطان محمود، قرن یازدهم هجری و...

تا دانشنامه‌های معاصر از جمله دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، زیر نظر فرهنگستان زبان و ادب فارسی، لغت‌نامه دهخدا نوشتهٔ جمعی (به سرپرستی علی‌اکبر دهخدا، محمد معین، سید جعفر شهیدی، و محمد دبیرسیاقی)، انتشار ۱۳۲۵ تا ۱۳۵۹ ش، دایرةالمعارف فارسی، نوشته و ترجمهٔ جمعی (به سرپرستی غلامحسین مصاحب و رضا اقصی)، انتشار ۱۳۴۵ تا ۱۳۷۴ ش، دایرةالمعارف تشیع، به سرپرستی مهدی محقق، احمد صدر حاج‌سیدجوادی، کامران فانی، و بهاءالدین خرمشاهی، انتشار ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۳، دانشنامه جهان اسلام، به سرپرستی مهدی محقق، نصرالله پورجوادی، سید مصطفی میرسلیم، و غلامعلی حداد عادل، انتشار ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۲و...الخ.

به فهرست طولانی دانشنامه های ایرانی باید دانشنامه‌های ایرانی چاپ خارج از کشور را نیز اضافه کرد،همچون: دایرةالمعارف آریانا، انتشار ۱۳۲۸ تا ۱۳۴۸ در کابل به فارسی دری، دایرةالمعارف شوروی تاجیک، انتشار ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۸ م. در دوشنبه به تاجیکی و دانشنامه ایرانیکا.

ونیز دانشنامه‌های کودکان و نوجوانان که نزدیک به ده عنوان دانشنامه در این زمینه در کشور تدوین شده وبالاخره
دانشنامه‌های رایانه‌ای که درفضای سایبر انتشار یافته اند،مانند ویکی‌پدیای فارسی و....

*دانشنامه های مازندران

دانشنامه نویسی دانش کهنی در مازندران نیست، بر خلاف تاریخ نویسی که از سال 606 هجری قمری در تبرستان سابقه دارد.

شاید بتوان از میان نخستین فرهنگ نامه ها و دانشنامه های مازندران به برخی آثار عباس شایان و سید محمد طاهری شهاب اشاره کرد که در دهه های گذشته انجام شده و البته دانشنامه به معنای علمی و دقیق آن محسوب نمی شود.

مهم ترین دانشنامه مازندران"فرهنگ واژگان تبری"است که سال 1381 در 5 جلد زیر نظر جهانگیر نصری اشرفی و گروه مولفان چاپ و پخش شد.

کارهای پراکنده ای نیز درباره عکس،ضرب المثل ها،مشاهیر مازندران و...انجام شده که ناتمام مانده و در فرمت دانشنامه نمی گنجد.

*همه کاربدستان دانشنامه

سید علی اکبرطاهایی-استاندار مازندران-که بی علاقه به مقوله و فرهنگ و هنر نیست و تلاش های او برای تکریم مشاهیر و حفظ و اشاعه سنت ها و آیین ها و فرهنگ و خرده فرهنگ های مازندرانی برای اهل فن ثابت شده است،دوست دارد پیش از به پایان رسیدن عمر دولت کنونی،پروژه ی بزرگ فرهنگی-علمی دانشنامه مازندران را به پایان برساند،بنابراین دستور تدوین و تالیف این اثر را صادر کرد و خود نیز چندی پیش به همراه نماینده ولی فقیه در مازندران به دانشگاه فرهنگیان-مرکز تالیف این اثر-رفت و نشان داد که برای چاپ دانشنامه دغدغه دارد.

او گفت که در زمان استانداری ا‌ش در گیلان نیز همین کار را دنبال کرد و به نتیجه رساند.هر مازندرانی فرهنگ دوستی آرزو دارد حتی یک جلد از مجموعه سه جلدی فاخر "کتاب گیلان"در مازندران هم منتشر شود.

محل تالیف دانشنامه و دفترمرکزی آن دانشگاه فرهنگیان است(پیش تر تالیف دانشنامه به دانشگاه مازندران واگذار شده بود)،مسئولیت پروژه هم بر عهده هادی ابراهیمی-معاون سیاسی،امنیتی استاندار- و سرپرست کار نیز حسن انوشه است.

هادی ابراهیمی در گفت و گو با سایت استانداری مازندران تصریح کرده که در دفتر مرکزی دانشنامه هر یک از موضوعاتی که باید نوشته شوند به ثبت می‌رسند، مهم‌ترین منابع آنها قید می‌گردند و برای آنها پرونده علمی تهیه می‌شود.

از فواید دفتر مرکزی یکی نیز می‌تواند این باشد که در آنجا مؤلفان علاقه‌مند اما تازه کار را آموزش دهند و برای کارهای پژوهشی آماده سازند.

*انوشه کیست؟

حسن انوشه متولد ۱۳۲۳ بابل است.او پژوهشگر تاریخ و زبان و ادبیات فارسی و سرپرست گروه مؤلفان «دانشنامه ادب فارسی» است.

انوشه تحصیلاتش را در دانشگاه تهران در رشته زبان و ادبیات عرب به انجام رساند. وی عضو هیات امنای بنیاد فردوسی است.

از جمله آثار انوشه می توان این کتاب ها را نام برد:تاریخ ایران کیمبریج: از ظهور اسلام تا آمدن دولت سلجوقیان(ترجمه)-تاریخ ایران کیمبریج: از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان(ترجمه)-تاریخ ایران کیمبریج: از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان(ترجمه)-ایران و تمدن ایرانی(ترجمه)،تاریخ غزنویان(ترجمه)-ایران در سپیده دم(ترجمه)-گزیده نوروزنامه حکیم عمرخیام نیشابوری: همراه با شرح دشواری‌ها و گفتاری درباره نوروز(مقدمه نویسی)-دانشنامه ادب فارسی(سرویراستار)-دانشنامه ناشنوایان(سرپرست)-افغانستان در غربت، زندگینامه و نمونه سروده‌های شاعران تبعیدی افغانستان(تالیف)-تاریخ تمدن(ویراستار)-تاریخ سیستان: از آمدن تازیان تا برآمدن دولت صفاریان(ترجمه)

معاون سیاسی و امنیتی استاندارر مازندران اعلام کرده مؤلفانی که با دانشنامه همکاری خواهند داشت باید در درجه نخست بومی باشند زیرا بومی‌نشینان بیش از دیگران، استانی را که در آن زندگی می‌کنند می‌شناسند یا از میان کسانی برگزیده شوند که در حوزه مازندران شناسی کار کرده باشند. چنانچه علاقه‌مندانی باشند که با شیوه دانشنامه‌نویسی آشنایی نداشته باشند جلساتی برای آنها گذاشته شود و استاد با استادانی در چندین درس گفتار آنها را با این شیوه آشنا سازند و تجربه‌های خود را به آنها انتقال دهند.

همچنین در گزینش مؤلف به ویژه برای نوشتن مقالات کلیدی، کسانی را به کار گیرند که با زمینه کار خود آشنا باشند. مثلاً‌ در شناساندن تاریخ‌نگاران و کتاب‌های تاریخی از آنهایی که در رشته تاریخ درس خوانده‌اند یا دستی در تاریخ دارند بهره‌برداری شود. کمترین فایده این کار است که مؤلف را به کار علمی می‌کشاند و او را با تجربه‌تر و آزموده‌تر می‌سازد.

*دانشنامه دوهزار صفحه ای

مسئول تدوین دانشنامه مازندران-هادی ابراهیمی- هدف از تدوین آن را گردآوری آگاهی موجود درباره مازندران در یک کتاب اعلام کرده است.

او به سایت استانداری مازندران گفته: چون این اثر متکی به اسناد و مدارک و آخرین آمارها است، پژوهشگران و خواستاران آگاهی علمی و دست اول درباره مازندران در همچون کتاب مرجعی خواهند نگریست و در پژوهش‌های خود به آن استناد خواهند کرد،بنابراین یکی از مهم‌ترین اهداف دانشنامه مازندران، آسان کردن کار پژوهشگران جویندگان آگاهی‌های دقیق درباره مازندران است.

معاون استاندار مازندران تصریح کرده که دانشنامه مازندران کتابی خواهد بود تخصصی، یعنی در آن تنها موضوعاتی مطرح می‌شوند که پیوندی با مازندران داشته باشند و به چیزهایی که ارتباطی با مازندران ندارند، پرداخته نخواهد شد، بنابراین پیوند داشتن با مازندران اصلی‌ترین دلیل ورود هر موضوعی به دانشنامه است.

به گفته ابراهیمی دانشنامه مازندران کتابی خواهد بود در دو جلد و هر جلد در هزار صفحه دوستونی به اندازه رحلی معروف به قطع دایرة المعارفی که در آن همه آگاهی‌های مهم درباره مازندران گرد آمده است.

به هر یک از دو جلد پنجاه صفحه عکس رنگی و سیاه سفید افزوده می‌شود و این عکس‌ها متناسب با موضوعات و در کنار موضوع مربوط به خود قرار می‌گیرند تا خواننده درک و دریافت بهتری از موضوعی که می‌خواند پیدا کند.

او تاکید کرده که این دانشنامه ترتیب الفبایی خواهد داشت تا خواننده بتواند آسان‌تر به موضوعی که در پی آن است دسترسی یابد و برای رسیدن به مطلبی که می‌جوید ناگزیر به تورق دو جلد کتاب نشود. بنابراین مطلب هر مقاله به مهم‌ترین نکته‌هایی که به آنها نیاز است می‌پردازد و از درازگویی بسیار می‌پرهیزد.

*آیا دانشنامه سرانجام خواهد داشت؟

تلاش شده تدوین دانشنامه دوجلدی مازندران به اهلش سپرده شود و حسن انوشه هم مازندانی است،هم اهل فن،لیکن تا پایان عمر دولت کنونی فرصت چندانی نمانده است.

مولفان این اثر باید از فارغ از دغدغه های مالی و محدودیت ها و ضوابط دولتی،تنها در اندیشه تالیف علمی اثر باشند و نهاد دولت در استان باید این دغدغه ها را حل و فصل کند.

البته هادی ابراهیمی قول داده هزینه پیش‌بینی شده برای دانشنامه پیش از آغاز کار تهیه و به دست هیئت امنا یا هر جایی که احتمال دخل و تصرف در آن نرود سپرده شود تا پس از جابجایی احتمالی پردازندگان این هزینه خللی یا وقفه‌ای در دانشنامه پیش نیاید و مؤلفان و اداره‌کنندگان آن مطمئن باشند که کارشان به سرانجام می‌رسد.

وقفه در تدوین این اثر-به هر دلیلی-هم فرصت سوزی است،هم حیف شدن سرمایه .