مازندنومه،حسین اسلامی ساروی:مرکز ساری شناسی،همزمان دو گروه از پژوهشگران را در زمینه تالیف دایره المعارف یا دانشنامه مازندران مورد حمایت قرار داده است؛گروهی به سرپرستی دکتر زین العابدین درگاهی مشغول تالیف و تدوین شناخت نامه 400 جلدی مازندران هستند که تاکنون حدود 40 جلد آن منتشر شده است و گروه دوم نیز به تازگی به سرپرستی استاد جهانگیر نصری اشرفی و دبیری عباس شیرزادی آهودشتی مراحل نهایی آماده سازی دانشنامه مازندران را به اجرا درمی آورند.

برای دایره المعرف اخیر که فیش برداری آن از سال 1376 آغاز شده،هنوز عنوانی در نظر نگرفته ایم،اما باید گفت کار در مراحل پایانی قرار دارد.

تعداد مدخل این دانشنامه که در تهیه آن ده ها پژوهشگر و آگاهان بومی فعالیت داشته اند،فعلا" و قبل از ویراستاری به 75هزار سرشناسه ها می رسد.

مرکز ساری شناسی با در اختیار قراردادن مکان و امکانات اولیه ، از این پروژه بزرگ حمایت مادی و معنوی خواهد داشت و امیدواریم در ماه های آینده هر 6 جلد این دانشنامه به زیور طبع آراسته شود.

*دانشنامه ای بر بنیاد پژوهش های میدانی

مازندنومه،سردبیر:جهانگیرنصری اشرفی متولد 1336 بهشهر نامی آشنا در عرصه شعر بومی،پژوهش های مردم شناسی و موسیقی و آیین های اقوام ایران است.

او در سال های اخیر چندین آلبوم موسیقی و کتاب و دانشنامه در زمینه های واژگان،موسیقی،هنرایرانی،نقل ها،تعزیه،بازی ها و آیین های مردم مازندران و اقوام ایرانی سرپرستی،گردآوری و تالیف کرده است.

علاوه بر این اشرفی داور چندین جشنواره و کارشناس بسیاری از برنامه های مربوط به تاریخ شفاهی و فرهنگ اقوام و فولکلور ایران و نیز موسیقی و تعزیه در صدا وسیما بوده است.

از میان ده ها اثر کوچک و بزرگ جهانگیر نصری اشرفی می توان به این نمونه ها اشاره کرد:

- فرهنگ واژگان تبری، با همانندهای مازندرانی، استاربادی، گیلی، قصرانی(5 جلد-زیر نظر گروه مولفان)

- نمایش و موسیقی در ایران

- تاریخ هنر ایران(دو جلد-باهمکاری احمد رضایی، عباس شیرزادی آهودشتی، سیاوش نصری اشرفی)

- ققنوس: پیش خوانی ها، نوحه ها، گوشه ها و مرثیه ها در تعزیه نواحی ایران

- گوسان پارسی: بررسی نقل های موسیقایی ایران(به همراه آلبوم موسیقی)

- امیری های ننوز

- ترانه های شواش: متن، ترجمه و آوانوشت اشعار گروه موسیقی شواش(شاعر:جهانگیر نصری اشرفی، به اهتمام عباس شیرزادی آهودشتی)

- امیرپازواری از دیدگاه پژوهشگران و منتقدان(با همکاری تیساپه اسدی)

-کوچ،بررسی موسیقی اقوام و عشایر ایران

- خنیاگران نوروزی

- از آیین تا نمایش(دوجلد-با همکاری عباس شیرزادی آهودشتی،امیر سهرابی)

- موسیقی مذهبی شیعیان ایران(مجموعه آلبوم موسیقی)

-تعزیه در ایران(مجموعه آلبوم)

- موسیقی مازندران(مجموعه آلبوم)

- موسیقی گیلان(مجموعه آلبوم)

تازه ترین اثر جهانگیر نصری اشرفی دایره المعارف چندجلدی وازیگ(بازی،نمایش و سرگرمی های مردم ایران)است که با 1400مدخل انتشار یافته است.

او به همراه عباس شیرزادی آهودشتی و گروهی دیگر از همکارانش هم اکنون در مرکز ساری شناسی مشتقر شده اند و مشغول آماده سازی فیش های دانشنامه برای ویرایش و مراحل پایانی کار هستند.با جهانگیرنصری اشرفی گفت و گو کردم.

*از آخرین باری که شما را ملاقات کردم،چندسالی می گذرد،کمی لاغرتر شده اید!

- پژوهشگران و افرادی مثل من معمولا" نه خوراک درست و حسابی می خورند و نه این که سروقت غذا می خورند.

* دم ظهری دارید بیسکوییت می خورید،معلومه!بالاخره دانشنامه رو آوردید ساری. حدود 15 سالی می شه که دارید روش کار می کنید.درسته؟

-ما سال 1376 دو کارگروه تشکیل دادیم که یک گروه وظیفه اجرای پژوهش های میدانی را در حوزه تاریخ شفاهی البرز برعهده داشت و گروه دوم نیز کارهای کتابخانه ای را انجام می داد.

همان سال ها(حدود 1378)اداره کل فرهنگ و ارشاد مازندران دفتری برای کارگروه کتابخانه ای به ما داد و حوزه هنری هم مکانی در اختیار گروه پژوهشگران میدانی قرار داد و تیم ما در این مکان ها مستقر شدند.

*چند سال با این امکانات کار کردید؟

- حدود سه سال به طور روش مند کار کردیم و 2 تا 3 هزار فیش گردآوری شد.نزدیک به 3هزار تن از آگاهان و خنیاگران و مطلعان بومی نیز از دماوند تا قصران و استان گلستان کنونی با ما همکاری کردند.

* حوزه فعالیت شما پس مازندران فرهنگی بوده نه سیاسی؟

- درسته،ما حوزه تاریخی مازندران را مدنظر قرار دادیم که شامل استان مازندران،بخش هایی از گلستان و تهران و جاهای دیگر بود که در واقع در این مناطق ادامه و گستره فرهنگ تبری قابل مطالعه است.

* سفارش کار که دولتی نبود؟

-به هیچ وجه!این پروژه سفارشی نبود و ما با عشق وعلاقه شروع کردیم.احساس ما این بود که در مقطعی از تاریخ قرار داریم که تغییر و تحولات اجتماعی بخش مهمی از اندوخته های ما را در معرض نابودی قرار داده است.

پس از فیش برداری های ما بسیاری از خنیاگران و آگاهان مثل محمودمیرزا(گهره بازی)،نورمحمد طالبی(خنیاگر)،کل محمود قربانی(تعزیه)و...که دانش این ها منحصر به فرد بود،از دنیا رفتند.

*حق با شماست.اگر دیر می جنبیدید آخرین خنیاگران و مطلعان بومی هم زیر خاک می رفتند.در ادامه چه کار کردید؟

-ما هزاران فیش جمع آوری کردیم.بعد فهرستی تبیین کردیم که این فهرست شامل تمام موضوعات اساطیری،تاریخی،اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی مازندران می شد.در واقع در این فهرست و زیرشاخه های آن همه مواریث معنوی و مادی مازندران مشاهده شد.

*الان هم با این فیش هایی که دارم می بینم و دسته بندی شده،آمدید ساری.

-دکتر حسین اسلامی امکانات وسیعی در اختیارمان قرار داد و ما با تیم دستیاران مان در حال تفکیک فیش ها هستیم که مثلا" فیشِ مربوط به آیین ها مرتب شود،جشن ها همین طور،موسیقی و داستان ها و نقل ها و تعزیه و ...نیز در حال تفکیک هستند.

* گمان کنم بعد از آماده سازی فیش ها نوبت ویراستاری آن هاست.

-همین طوره.ویراستارهای ما از 15 اسفندماه در این مکان مستقر خواهند شد.

*چه تعداد ویراستار روی این دانشنامه کار می کنند؟

-مجموعه 6 بخش دارد و هر بخش را هم یک ویراستار آماده می کند.

*زیر نظر شما و آقای شیرزادی دیگر؟

-بله،آقای عباس شیرزادی آهودشتی دبیر پروژه است.حضور او بسیار تاثیرگذار است و وی جزو مولفان اصلی دانشنامه محسوب می شود.شیرزادی علاوه بر مدیریت پروژه،پژوهش ها و تحقیقات میدانی گسترده ای را نیز انجام داده است،مثلا" بخش آییین ها و جشن های مازندرانی حاصل تحقیق اوست.

*دانشنامه شما که فعلا" عنوانی برایش انتخاب نشده چند جلد خواهد داشت؟

-6 تا 7 جلد و هر جلد هم 1000 صفحه دارد.بر اساس برنامه ریزی،اگر مشکل بودجه ای نداشته باشیم می توانیم تابستان سال 1392 این مجموعه را انتشار دهیم.

*از تصاویر اختصاصی هم استفاده می کنید؟

- حتما".ما از زمان شروع به کار پروژه از همکاری دو عکاس برتر کشور بهره بردیم و الان حدود 5 هزار عکس از تمام منابع و امکانات و موضوعات و ابزارها در اختیار داریم که برای دانشنامه از این 5 هزار عکس،تعدادی را بر اساس الزامات و موضوعات گزینش خواهیم کرد.

*آیا در دانشنامه به مسایل نوین مثل رسانه ها،رژیم حقوقی دریای خزر،شخصیت های سیاسی دهه های اخیر و مانند این ها اشاره می شود؟

-ببینید این کار مبتنی بر تاریخ فرهنگ،تاریخ و فرهنگ شفاهی است و اساس کار ما همین سه محور است.بدیهی است که ما ناگزیر به انتخاب این سه بخش بودیم چون منابع شان را ممکن بود از دست بدهیم(که بخشی اش را از دست دادیم.)

ما از 50 سقانفار عکس و فیش تهیه کردیم اما الان تنها 5 سقانفار باقیست!از ساختمان های لارده ای،چینه ای و سقف های مختلف و معماری های بومی عکس و فیش گرفتیم که الان دیگر به ندرت قابل مشاهده است.

اولویت ما این منابع بودند،وگرنه مواردی که شما مثال زدید هیچ وقت از بین نمی رود،همیشه در دسترس است و هر وقت بخواهیم خیلی سریع قابل تهیه است،بنابراین دغدغه ای از این بابت نداریم.

بعد از این که دانشنامه آماده چاپ شد یا حتی منتشر شد،اگر لازم شد موارد جدید را که شما اشاره کردید می توان اضافه کرد و کار سختی نیست.

*ويژگی اصلی دانشنامه شما چیه؟

- ما برای درک و شناخت منابع فرهنگی مازندران حدود دو دهه وقت نظام مند گذاشتیم.تمایز کار ما با هرکاری این است که ما پشتوانه دقیق و روش سیستماتیک داشتیم و توانستیم در همه موضوعات فیش برداری اصولی انجام دهیم.

مبنای کار ما پژوهش های میدانی و در نظرگرفتن جنبه های علمی تحقیق بوده است.مثلا" ما فقط در زمینه موسیقی 6هزار فیش گردآوری کردیم،بازی ها همین طور،یا منظومه ها که ما 100 منظومه خنیایی را ثبت کردیم که نه فقط در حوزه مازندران،در تاریخ ادبیات ایران هم ممتاز است.

ما در زمینه موسیقی خنیایی از استاد پورشکور در اشکور،استاد نورمحمد طالبی در قائم شهر،قدر کتولی و بازماندگان نظام شکارچیان در شرق استان بهره بردیم که همه این ها فوت شدند.داستان های تاریخی و حماسی و غنایی و تغزلی بسیاری هم ثبت و ضبط شده است.

همین آقای شیرزادی درباره کرم ابریشم یا سوچلا یا ضراب خانه های مازندران تحقیقات میدانی مفصلی انجام داد که همه این ها ثبت شده است.

*اگر تمایل دارید نام تعدادی از همکاران و مولفان اصلی مجموعه را بگویید،البته غیر از آقای شیرزادی که اسم بردید.

- استاد علی اصغر یوسفی نیا مسایل تاریخی تبرستان و مازندران را نوشت،موضوع دو حکومت شیعی علویان و مرعشیان را استاد واعظی کار کرد،موسیقی زیر نظرخانم ثابتی آماده شد،بخش نمایش را دکتر دولت آبادی کار کرد،فرهنگ مردم زیر نظر دکتر میرشکرایی بود،توپوگرافی و مسایل زیست محیطی را دکتر قائمی کار کرد که همکار سازمان ملل در همین زمینه است و....

این ها و تعدادی دیگر از دوستان و استادان که به دانشنامه کمک کردند در رشته شان جزو سرآمدان و بزرگان هستند.

این را هم در پایان بگویم که ما در سال 88 به ارشاد مازندران پیشنهاد انتشار این مجموعه را دادیم که مورد توجه واقع نشد و در نهایت الان در مرکز ساری شناسی مستقر شده ایم.از نیمه اسفندماه هم ویراستارهای مجموعه می آیند که ما قراردادها را با آن ها بسته ایم.بعد هم مراحل چاپ مجموعه شروع می شود.