معجزهای در پیش است؟
يادداشتي از محمد فاضلی، مدرس جامعهشناسی و انسانشناسی دانشگاه مازندران
خبرگزاری موج گزارش کرده بود محمود احمدینژاد در جلسه مشترک مجلس با دولت گفته است «با اجرای صحیح هدفمند كردن یارانه ها ما ظرف 5 سال آینده نه فقط در سطح منطقه كه قطعا جزء 10 اقتصاد بزرگ جهان می شویم.»[1]
سادهترین معنای این عبارت – که تحقق آن بسیار خوشحال کننده خواهد بود – این است که ظرف پنج سال بعد از اجرای طرح پیشنهادی دولت، تولید ناخالص داخلیمان از دهمین قدرت اقتصادی امروز دنیا بیشتر خواهد شد.[2]
این را از آن جهت مینویسم که میزان تولید ناخالص داخلی شاخص خیلی خوبی برای میزان قدرت اقتصادی نیست. این شاخص میزان عادلانه بودن توزیع ثروت را نمیسنجد، و درخصوص میزان وابستگی یا استقلال یک کشور برای تولید تکنولوژی، دانش یا تأمین سرمایه لازم برای بازتولید اقتصادی اطلاعاتی ارائه نمیدهد. اما اگر به همین شاخص حداقلی قناعت کنیم، دهمین اقتصاد دنیا شدن به این معناست که تولید ناخالص داخلی ایران به مرز 1500 میلیارد دلار خواهد رسید.
صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی فهرست تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان در سال 2008 را اعلام کردهاند. آنچه در زیر آمده، به ترتیب رتبههای اول تا دهم در اقتصاد جهانی، و همچنین جایگاه ایران در این فهرستها را نشان میدهد. اعدادی که در جلوی هر کشور نوشته شده، رقم تولید ناخالص داخلی آن کشور بر حسب میلیون دلار است.
ردیف فهرست صندوق بینالمللی پول فهرست بانک جهانی
1 اتحادیه اروپا 18387785 آمریکا 14204322
2 آمریکا 14441425 ناحیه یورو 13565479
3 ژاپن 4910692 ژاپن 4909272
4 چین 4327448 چین 4326187
5 آلمان 3673105 آلمان 3652824
6 فرانسه 2866951 فرانسه 2853062
7 انگلستان 2680000 انگلستان 2645593
8 ایتالیا 2313893 ایتالیا 2293008
9 روسیه 1676586 برزیل 1612539
10 برزیل 1572839 روسیه 1607816
ایران 335233 ایران 385143
یک محاسبه ساده نشان میدهد برای تبدیل شدن به دهمین اقتصاد دنیا، باید رقم تولید ناخالص داخلی ما از 335 یا 385 میلیارد دلار برآورد شده توسط دو نهاد مهم اقتصادی دنیا، به حداقل 1572 میلیارد دلار افزایش یابد. اگر میانگین دو رقم ارائه شده برای تولید ناخالص داخلی ایران را 360 میلیارد دلار در نظر بگیریم، آنگاه برای تبدیل شدن به یکی از 10 اقتصاد بزرگ دنیا ظرف پنج سال، باید تولید ناخالص داخلی ما چهار و سه دهم برابر بشود.
مطابق سیاستهای کلی برنامه توسعه پنجم، دولت موظف است برای تحقق رشد 8 درصدی اقتصاد ایران در هر سال برنامهریزی کند. این بدان معناست که اگر این میزان رشد تحقق یابد، اقتصاد ایران بعد از پایان برنامه پنجم توسعه به رقم 528 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی خواهد رسید. یعنی تولید ناخالص داخلی فقط 1.46 (یک و چهل و شش صدم) برابر خواهد شد. معنی دقیقتر این محاسبه آن است که برای رسیدن به دهمین اقتصاد دنیا، باید نرخ رشد سالیانه 34 درصد را تجربه کنیم.
این نرخ، چهار برابر میزانی است که سند سیاستهای کلی برنامه پنجم توسعه مشخص میکند. این در حالی است که نرخ رشد اقتصاد ایران در هشت سال گذشته هرگز از 7 درصد فراتر نرفته است. برخی اقتصاددانان نیز نرخ رشد اقتصاد ایران در سال گذشته را کمتر از 3 درصد برآورد کردهاند. بالاترین نرخ رشدهای ثبت شده در دو دهه اخیر به نام چین و هند بوده که هیچ کدام نتوانستهاند بیش از سالی 12 درصد رشد داشته باشند. تحقق رشد 34 درصدی پس از تجربه کردن رشد 3 درصدی، و رسیدن به نرخ رشدی 3 برابر نرخ رشد چین در سالهای اوج شکوفایی اقتصادی این کشور، معجزهای است که اگر محقق شود در تاریخ رکوردهای اقتصادی جهان ثبت خواهد شد.
[1] . http://www.mojnews.com/fa/Miscellaneous/ViewContents.aspx?Contract=cms_Contents_I_News&r=399200
[2] . تولید ناخالص داخلی مجموع ارزش بازاری کلیه کالاها و خدمات تولید شده در درون مرزهای یک کشور در یک سال را گویند.