در كتاب آئين ها و جشن هاي كهن در ايران امروز نوشته محمود روح الاميني آمده که:"نشانه هاي برگزاري جشن تيرگان از قرن ششم به بعد در سند هاي تاريخي اندك است . در روزگار ما فقط در شهرهاي مازندران مراسم تير ما سيزده شو بر جاي مانده است."

مازندراني ها جشن تيرگان را" تِرما سِزدِ شو"يا"تيرما سيزده شو"يا"شب سيزده" مي نامند.

در ويکي پديا راجع به اين جشن کهن چنين امده:" روایات مختلف در مورد تیرماه سیزده وجود دارد. می‌گویند که شب تولد امام علی است. می‌گویند پیروزی کاوه بر ضحاک و آرش کمانگیر و جشن مهرگان است. در این شب همه خانواده کنار هم جمع می‌شوند و تا پاسی از شب به خوردن تنقلات و گوش دادن به قصه و افسانه‌های بزرگ ترها سپری می‌کنند جوانان هم با در دست داشتن ترکه‌ای بلند که کیسه‌ای به انتهای آن بسته شده است.

 همراه کودکان به در خانه‌ها رفته و با سر و صدا و کوبیدن چوب به درخانه‌ها و لال بازی از صاحب خانه تقاضای هدیه می‌کنند به آنها پول، میوه، شیرینی داده می‌شود.هنگامی که لال به همراه گروه خود در کوچه‌ها شروع به حرکت می‌کند این اشعار را می‌خواند:

 لال بیمو، لال بیمو، پارسال و پیرار بیمو، چل بزن دیگه بزن، لال انه لالک انه، پیسه گنده خوانه، سالو ما ارزون نوه، لال مار رسوا نو، لال انه لالک انه، پاربورده امسال انه

 لال آمده، لال آمده، پارسال و امسال امده، چرخ نخ ریسی را حرکت بده، به دیگ بزرم، لال آید، لال کوچک می‌آید، کسی که شیرینی پیس کنده می‌خواهد می‌آید، سال و ماه ارزان نمی‌شود، لال بزرگ رسوا نمی‌شود، لال می‌آید، لال کوچک می‌آید، پارسال رفته امسال می‌آید."

كيانوش جلالي كندلوسي در مقاله اي درباره برگزاري اين جشن در کندلوس نوشته"در كندلوس براي اينكه تعداد خوراكي ها به سيزده برسد از مواد غذايي همچون كدو ،كلم ، چغندر(چنگل) و لو بياي و سيب زميني به صورت پخته كه آن را هكشي مي نامند استفاده مي كنند و هائيشت نيز يكي ديگر از اولويت آن شب مي باشد هائيشت تركيبي از گندم ،شاهدانه( تخم كنف)،به صورت برشته و كشمش و گردو نيز به آن اضافه مي شود كه در آن شب مورد استفاده قرارمي گيرد . و همچنين باور دارند كه: در موقع شكستن گردو ها براي درست كردن هائيشت هر يك از گردو ها قبل از شكستن به نيت شخصي كه مورد توجه آن جمع مي باشد نامگذاري مي شوداگر چنانچه گردو مورد نظرپوك و بدون مغز باشد اين باور را داشتند كه شخص مورد نظر تا قبل از جشن تيرما سيزده شو سال ديگر خواهد مرد."

وي نوشته:"در روستاهاي مجاور نيز در غروب اين روزجوانان هم با در دست داشتن تركه اي بلندكه كيسه اي به انتهاي آن بسته شده است همراه كودكان به در خانه ها رفته وبا سر صدا وكوبيدن چوب به در خانه ها ولال بازي از صاحب خانه تقاضاي هديه مي كنند وبه آنها پول ,ميوه وشيريني داده مي شودودركوچه هابه همراه لال شروع به حركاتي موزون وخواندن اشعارمي نمايد."

دکتر مصطفي خلعت بري ليماکي-پژوهشگر فرهنگ مردم-نيز در وبلاگ خود چنين آورده:"يكي از آيين هايي كه برگرفته از جشن تيرگان بوده و عناصر مشترك زيادي با آن دارد آيين تيرمه سيزدهtirme sizda (در لهجه مردم شرق گیلان) یا تیرماسینزده tirmā sinzda یا تیرماسیزده شو tirmā sizda šu(در لهجه مازندرانی) است.

برخي صاحب نظران تيرماسيزده را همان تيرگان مي‌دانند. آیین تيرماسيزده‌، در سيزدهم ماه تير از تقويم فرس قديم و برابر با 20 آبان ماه شمسي، در فصل پاييز در برخي مناطق ايران بويژه در غرب مازندران و شرق گيلان اجرا مي‌شد. در اين باره كه گفته مي‌شود تيرگان و تيرماسيزده در فصل پاييز انجام مي‌شده و تاريخ تقويمي آن برابر با آبان ماه شمسي مي‌باشد، دلايل آشكاري وجود دارد.

علاوه بر متون كهن كه به اين امر اشاره كرده‌اند، در ادبيات قرن‌هاي چهارم و پنجم قمري نيز نمونه‌هايي را مي‌توان يافت كه نشان دهنده آن است كه تيرماه تقويم فرس قديم در فصل خزان بوده است، از جمله اشارات ذيل است كه مؤيد اين امر مي‌باشد‌:

اگر به تيرمه از جامه بيش بايد تير         چرا برهنه شود بوستان چو آيد تير (عنصري)

گهي نو بهار آيد و گاه تير                   جوان است گيتي گه‌، گاه پير ( اسدي )

بهار و تموز و زمستان و تير                 نياسود هرگز يل پير گير  (فردوسي)

اين محقق رامسري نوشته:" در روستاي ميانكوه دو هزار تنكابن ابتدا يك روز مانده به شب تيرماسيزده‌، افرادي كه پسران شان، دختري را نامزده كرده‌اند، به فكر سيزدهي مي‌افتند. سيزدهي، هديه‌اي است كه خانواده داماد براي عروس مي‌فرستند.

 سيزدهي شامل سيب، به‌، انار، سنجد، انگور، پرتقال، فندق، گردو، بادام، پسته، نخود، كشمش، انجير، خرما، قند و چاي، سقز، باقلاي پخته و غیره به انضمام يك شلوار (تنبان) و يك جفت گالش(گلوش geluš= نوعی کفش لاستیکی) مي‌باشد.

 اهالي ميانكو عقيده دارند كه در شب تيرماسيزده بايد غير از آب و نمك، سيزده چيز ديگر بخورند و تا پاسي از شب گذشته بيدار باشند. كشاورزان اين منطقه نيز بر اين باورند كه كار كشاورزي بايد تا شب تيرماسيزده به اتمام برسد و در شب سيزده، كارِ ناتمام نماند.

 همچنين در شب سيزده، مادربزرگ‌ها به نوه‌هاي شلوغ و شيطان خود مي‌گويند: امشب شيطاني و داد و بيداد نكنيد، بچه‌ها مي‌گويند: چرا ؟ مادربزرگ مي‌گويد: امشب تيرماسيزده شو است و پلنگِ پير از جنگل مي‌آيد  در محل و كنار رودخانه‌ها گوشداري (gošdāri = گوش می‌ایستد) مي‌كند، هرکس شيطاني(شيطوني) و يا گريه كرد او را مي‌برد و در جنگل مي‌خورد. بچه‌ها گفتار مادربزرگ را راست مي‌پندارند و در آن شب در اكثر خانه‌ها از شيطنت بچه‌ها خبري نيست و همه ساكت و آرام و بي‌صدا در كنار هم مي‌نشينند و مشغول خوردن سيزدهي مي‌شوند‌.

مازندنومه جشن تيرماسيزده شو را به مخاطبان ارجمند شادباش مي گويد.