مازندنومه،اعظم کردان: این روزها در هر محفل و مجلسی که می رویم یکی از سوژه های مورد بحث،انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی است.این دوره از انتخابات اولین انتخاباتی است که بعد از انتخابات پرماجراي سال 88 برگزار می شود.

*به قدمت اشکانيان

 اگر بگوییم ایران در زمینه برگزاری انتخابات مجلس سابقه ای کهن و دیرینه دارد شاید به گزاف نگفته ایم، زیرا اولین مجلس شناخته شده در تاریخ ایران به زمان اشکانیان باز می‌گردد.

 در این دوران مجلس مهستان از میان بزرگان و اشراف ایرانی تشکیل می‌شده که متاسفانه پس از حمله اعراب به ایران بساط مجلس در حکومت‌های ایران برای بیش از هزار سال برچیده شد.

 در زمان ناصرالدین شاه نیز چند مورد مجوز تشکیل مجالسی از جمله مجلس ۲۵ نفره «مصلحت خانه» یا «مجلس مشورت» و مجلس وکلای تجارصادر شد که دوام چندانی نداشت.

 با این وجود اولين شكل انتخابات و تشكيل مجلس در ايران را به زمان بعد از مشروطيت نسبت می دهند.

 فرمان مشروطيت در 14 جمادي الثاني سال 1324 هجري قمري از طرف مظفرالدين شاه قاجار صادر شد و اولين مجلس موقتي كه طبق اين فرمان بايد نظامنامه انتخابات را تهيه می نمود، در تاريخ 26 مرداد ماه سال 1285 هجري شمسي در عمارت نظام تشكيل شد.

 اولين قانون انتخابات در تاريخ 18 شهريور1285 هجري شمسي به وسيله ميرزا حسن خان منيرالملك، مرتضي قليخان، صنيع الدوله، مخبرالسلطنه، مخبرالملك، موتمن الملك و محتشم السلطنه تهيه و تدوين شد و بلافاصله پس از رسميت يافتن متمم قانون اساسي، به تصويب مجلس رسيد و اولين دوره مجلس شوراي ملي در تاريخ 17 مهر 1285 هجري شمسي افتتاح شد.

 به موجب مقررات اين نظامنامه طول نمايندگي دو سال و تعداد نمايندگان 156 نفر بودند كه 60 نفر از تهران و 96 نفر از ساير شهرستان ها انتخاب مي شدند.

 البته در دوره يكم انتخاب صنفي بوده و همه طبقات مردم در آن شركت نداشتند.

 از نكات قابل ذكر اولين نظامنامه انتخاباتي، شرايط انتخاب كنندگان و انتخاب شوندگان بوده به طوری که سن انتخاب كنندگان كمتر از 25 سال نباشد، ملاكين و فلاحين بايد صاحب ملكي باشند كه هزار تومان قيمت داشته و همچنین زنان از حق انتخاب كردن و انتخاب شدن محروم بودند.

*انتخابات دو درجه اي

 دومين قانون، انتخابات دو درجه اي بود. این قانون در تاريخ 10 تير ماه 1288 هجري شمسي تهيه و تدوين شد.

كساني كه واجد شرايط قانوني بودند در محله هاي يك شهر و يا در شهرهاي يك حوزه انتخابيه عده ای را تعيين مي نمودند و سپس اشخاصي كه بدين ترتيب انتخاب مي شدند در مركز حوزه انتخابيه جمع شده و بر اساس جدول نظامنامه انتخابات يك يا چند نفر وكيل تعيين مي كردند.

 در این قانون زمينه بيشتري براي مشاركت مردم فراهم شد زيرا در اين قانون قيد اختصاص انتخاب كننده به طبقات معين از بين رفت و به همه طبقات به غير از بانوان حق شركت در انتخابات داده شد، ليكن محدوديت هايي براي بي سوادها و افراد غير متمكن قايل شدند

بدين معني كه به موجب بند 4 از ماده 4 قانون مذكور انتخاب كنندگان بايد لااقل 250 تومان علاقه ملكي داشته و يا پرداختي ماليات آنها كمتر از 10 تومان نباشد و يا 50 تومان عايدي سالانه داشته و يا تحصيلكرده باشند. ضمناْ تعداد نمايندگان از 156 نفر در دوره اول به 120 نفر کاهش يافت و سن رأي دهندگان نيز از 25 سال به 20 سال تقليل يافت.

*مجلس يک ساله

 سومين قانون انتخابات در 29/7/1290 هجري شمسي به تصويب مجلس دوم رسيد. مجلس دوم پس از 3 سال در تاريخ 14/9/1293 هجري شمسي تشكيل شد.

 اين مجلس به علت شروع جنگ جهاني اول بيش از يك سال دوام نيافت و در تاريخ 22/8/1294 تعطيل شد. به موجب اصل 43 قانون اساسي مصوب 1285 هجري شمسي مقرر شد مجلس ديگري به نام مجلس سنا به عنوان مكمل مجلس شوراي ملي تشكيل شود.

 اين مجلس در سال 1328 هجري شمسي با عضويت 60 نفر تشكيل شد که از اين تعداد 30 نفر نماينده انتصابي از طرف شاه و 30 نفر ديگر منتخب مردم بودند ومدت نمايندگي آن نیز 6 سال بود که بعدها در اصلاح این قانون به 4 سال تقلیل یافت.

*همه انتخابات بعد از انقلاب

پس از پيروزي انقلاب اسلامي چندين نوبت همه پرسي و انتخابات عمومي و سراسري در كشور برگزار شد که اولين و مهم ترين آن كه در حقيقت تعيين كننده نوع حكومت كشور بود، همه پرسي تغيير نظام شاهنشاهي به جمهوري اسلامي ايران است .

 در آن رويداد تاريخي، در روزهاي 10 و 11 فروردين ماه سال 1358، اكثريت قريب به اتفاق ملت ايران يعني 2/98% كل رأي دهندگان با انتخاب نظام جمهوري اسلامي ايران دست رد به سينه ساير نظامهاي موجود زدند و به اين ترتيب اراده و خواست خود را در تاريخ ثبت نمودند.

در گام بعد قانون انتخابات مجلس خبرگان در12 آذرماه 1358 به تصویب رسید و در اسفند ماه همان سال انتخابات مهم مجلس شوراي اسلامي طي دومرحله به انجام رسيد.

 پس از تایید انتخابات مرحله دوم از سوی وزارت کشور، سرانجام نخستین مجلس در جمهوری اسلامی تحت عنوان مجلس شورای ملی در 7 خرداد 1359 گشایش یافت؛ نامی که در جلسه 31 تیر 1359، با تصویب نمایندگان به مجلس شورای اسلامی تغییر یافت.

 انتخاباتي كه به صورت سراسري و عمومي توسط وزارت كشور برگزار مي شود، عبارتند از انتخابات مجلس خبرگان هر 8 سال يك بار- انتخابات رياست جمهوري هر 4 سال يك بار- انتخابات مجلس شوراي اسلامي هر 4 سال يك بار- انتخابات شوراهاي اسلامي كشوري هر 4 سال يك بار و همه پرسي كه برگزاري آن زمان مشخصي ندارد و هر زمان كه ضرورت ايجاب نمايد، برگزار خواهد شد.

*مروري بر ادوار هشت‌گانه مجلس شوراي اسلامي

 از پيروزي انقلاب اسلامي تاكنون هشت دوره مجلس شوراي اسلامي تشكيل شده است.

1-انتخابات اولين دوره مجلس شوراي اسلامي در بيست و چهارم اسفندماه 1358 برگزار شد. در اين دوره 10 ميليون و 871 هزار و 645 نفر رأي دادند.

با توجه به شرايط انقلابي جامعه ايران، اين دوره، به خاطر اختلاف‌نظر شديد نمايندگان كه از طيف‌ها و گروه‌هاي مختلف سياسي بودند، به تغيير قوانين قديمي و تصويب قوانين جديد مشغول شد. البته وقوع جنگ در سال 1359، سال‌هاي پاياني دوره اول مجلس را به خود مشغول كرد.

2- انتخابات دومين دوره مجلس در بيست و ششم فروردين ماه 1363 برگزار شد. برگزاري انتخابات اين دوره با تصرف بخش‌هايي از مناطق مرزي كشور توسط نيروهاي عراق مصادف بود، اما انتخابات حوزه‌هاي جنگ زده براي مهاجرين آن شهرها در حوزه‌هاي مجاور برگزار شد.

در اين دوره 15 ميليون و 822 هزار و 70 نفر در انتخابات شركت كردند و فعاليت مجلس در اين دوره شديداً تحت‌الشعاع جنگ قرار داشت.

علاوه بر اين، برخي از مسايل سياست خارجي نظير تداوم دشمني آمريكا و حمايت از عراق نيز از دل‌مشغولي‌هاي مجلس دوم بود.

 3- در نوزدهم فروردين ماه 1367 كه آخرين سال جنگ تحميلي بود، 16 ميليون و 714 هزار و 281 نفر به پاي صندوق‌هاي رأي رفتند تا نمايندگان مجلس سوم را انتخاب كنند. علاوه بر پايان جنگ، اين دوره شاهد رحلت جانسوز حضرت امام خميني(ره) نيز بود. مباحث سازندگي ويرانه‌هاي جنگ ذهن مشغولي اين مجلس بود.

 4-انتخابات مجلس دوره چهارم در 21 فروردين 1371 برگزار شد و 18 ميليون و 767 هزار و 47 نفر يعني حدود 60 درصد از واجدين شرايط رأي دادن در انتخابات شركت كردند. تداوم سازندگي همچنان در رأس دستور كارهاي مجلس اين دوره بود.

 5- پنجمین دوره انتخابات مجلس در هجدهم اسفندماه 1374 با حضور 24 ميليون و 717 هزار و 88 نفر (يعني حدود 70 درصد) برگزار شد. مقابله با برخي از مسايل خارجي نظير افزايش فشارهاي آمريكا و اروپا به ويژه پس از اعمال تحريم‌هاي آمريكا عليه ايران مهم‌ترين موضوع كاري مجلس پنجم بود.

6- انتخابات ششمين دوره مجلس شوراي اسلامي در بهمن 1378 با حضور حدود 27 ميليون (70 درصد) برگزار شد. در این دوره مجلس ، بعضا درگیر مسایل حاشیه ای بود.

 7- انتخابات هفتمین دوره مجلس شوراي اسلامي در اسفند 1382 با حضور حدود 23 ميليون و 438 هزار و 30 نفر (حدود 50 درصد واجدان شرایط رأی دادن) برگزار شد.

 مقابله با مشكلات اقتصادي و اجتماعي، تصويب پروتكل الحاقي، تلاش براي پيوستن به سازمان تجارت جهاني و... از مهمترین موضوعاتی بود که پس از شروع به کار اين دوره مجلس در دستورکار نمایندگان قرار گرفت.

 8- انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی، در تاریخ ۲۴ اسفند سال ۱۳۸۶ خورشیدی در سراسر ایران برگزار شد.

ايميل خبرنگار: (karez_60@yahoo.com)