مازندنومه،سردبیر:نوروزخوانی (بهارخوانی) از جمله آیین‌های کهن ایرانی است که تا چند دهه پیش به شکل گسترده‌تری در بسیاری از نواحی ایران و به‌ویژه البرز شمالی و جنوبی، مازندران، گیلان و تالش و دیلمان، کومش، طالقان و ... رواج داشت و امروز به شکل خیلی پراکنده در روستاهای دور‌دست نواحی یاد شده مشاهده می‌شود.

گمان می‌رود که مضمون این آیین در قبل از اسلام علاوه بر توصیف طبیعت و بشارت بهار، در ستایش اهورامزدا، مدح شاهان، امیران، بزرگان و مردم گشاده‌دست و خوش‌رو بوده است.

این آیین پس از اسلام – به‌ ویژه از دوران صفوی - خود را با مضامین، روایات و احادیث اسلامی – به ‌ویژه شیعه – منطبق کرد و به حیات خود ادامه داد.

نوروز خواني در واقع نمايشي ترکيبي است که در آن شعر و موسيقي و آواز و نمايش در کنار يکديگر مي آیند و کارناوالي از جشن و سرور به راه مي افتد.

اشعار اين گروه ها که با همراهي ساز و پاسخ همخوانان خوانده مي شد مردم شهر و روستا را دعوت مي کرد که براي تيمن و تبريک چيزي به نوروز خوانان بدهند.

در گذشته ما نغمات خاصی داشتیم که مخصوص جشن و شادی بود و هنوز نام آن الحان در کتاب‌ها باقی‌مانده است: نوروز، خسروانی سرود، آیین جمشید، روشن‌چراغ، گنج بادآورد، شادباد، دل‌انگیزان، سبزه‌درسبزه، شب فرخ، سبز بهار، اورنگی، کیخسرو، فرخ‌روز، ساز نوروز و ...

در میان این الحان ، نغمه‌ی نوروز هم‌اکنون نیز در دستگاه همایون نواخته می‌شود.همچنان که جشن نوروز از دیرباز برای ما باقی مانده و اولین روز سال ایرانی و بزرگترین جشن و عید ملی ماست، نغمه‌ی مخصوص آن هم هنوز در خاطر ما مانده است و هرگز فراموش نمی‌شود و این نشانه‌ دلبستگی مردم دیار ما به جشن و شادی بوده است.

*بهار آمد ، بهار آمد ، خوش آمد

چند سالیست که برخی علاقه مندان به آیین های کهن و حافظان سنت های ایرانیان، در پی زنده کردن رسم نوروزخوانی برآمده اند.

راه افتادن گروه های نوروزخوان در شهرهای مختلف مازندران از چند روز مانده به نوروز آغاز می شود،آن در روستاها و شهر‌ها راه می‌افتند، ساز و دهل و سرنا می‌زنند و لباس محلی می‌پوشند و با اشعار شادی‌بخش و حرکات مناسب و نغمات موزون مردم را به پایکوبی می‌کشانند، خود نیز دف‌زنان پای می‌کوبند و تهنیت سال نو می‌گویند:

بهار آمد ، بهار آمد ، خوش آمد/علي با ذوالفقار آمد ، خوش آمد...

امسال علاوه بر برگزاری نوروزخوانی در شهرهای مختلف استان همچون نور و آمل،جشنواره نوروزخوانی نیز در بهشهر برگزار شد؛از 21 تا 25 بهمن ماه 90.

علی اصغر باباکوهی-رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی بهشهر-که خود از علاقه مندان فرهنگ بومی است،از تجربه سال قبلش بهره برد و امسال جشنواره ای به نسبت خوب و پرشکوه را در شرق استان برپا کرد.

او به مازندنومه گفت:قبل از بهمن ماه امسال ، فراخوانی را به شهرستان های مختلف استان ارسال کردیم تا نوروزخوانان شهرهای مختلف شناسایی شوند ، ده گروه هم از شهرهای مختلف در جشنواره نوروزخوانی حاضر شدند.

در یک روز بارانی در اوایل هفته جاری،این جشنواره با حضور شهردار و تعدادی از مسئولان شهری در پارک ملت بهشهر آغاز به کار کرد.

باباکوهی ادامه می دهد:در چند روز گذشته گروه های مختلف نوروزخوان در نقاط مختلف شهر و نیز تمام روستاهای منطقه به اجرای برنامه پرداختند که با استقبال مردم نیز مواجه شده اند.

خانواده های مازنی از آیین نوروزخوانی و اجراهای سیار استقبال کرده اند و با دادن انعام و هدیه به نوروزخوانان و شنیدن ساز و آواز بهارخوانان لحظه هایی شاد و مفرح را برای خود رقم زده اند.

*...كه چگونه زمستان سر آمد

صبح پنج شنبه 25 اسفندماه، گروه های مختلف نوروزخوان در سالن ارشاد بهشهر جمع شدند و در حضور داوران جشنواره،به اجرا پرداختند.نوروزخوانان پیر و جوان،با گویش های مختلف،در حالی که پوشش محلی داشتند،همراه چوبدستی و کلاه و شره روی سن آمدند و بخش هایی از نوروزخوانی را اجرا کردند و خود را درمعرض قضاوت هیئت داوران قرار دادند.

شامگاه پنج شنبه نیز مراسم اختتامیه در حضور مردم علاقه مند برگزار شد و بیانیه هیئت داوران به این شرح قرائت شد:

در جهان هر چيز به نامي شناخته شده است و ميهن ما – ايران – هم با فرهنگ خود شناخته مي شود. فرهنگ ديرسال ما از سرچشمه هاي تاريخ برخواسته و فراز و فرودهاي بسياري را پيموده است و نوروز نمادي ماندگار از فرهنگ بزرگ سرزمين ماست.

نوروز پديده اي ست فرهنگي با جشن طبيعت و زمان، جشن سالشماري، پاكيزگي و نونواري، جشن تكاپو و تندرستي، جشن محبت ها و دوستي ها و گاه آيين نوروزخواني.

نوروزخواني آيين كهن ايراني ها و اهالي پر طراوت مازندران است كه در اصالت، دين مداري، شادماني و نشاط جمعي ما ريشه دارد. و اينك در پايان سال كهنه و در آستانه ي سال نوي خورشيدي كه بهار به پاي بوس عاشقانش آمده است، به همت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي شهرستان بهشهر، نوروزخوانان، خنياگران و بهارخوان هاي پير و جوان مازني، گردهم آمده اند تا پيوندها، ريشه ها، همبستگي ها و نشاط جمعي را به ميان مردم دوستدار آيين و سننن باارزش ببرند و آغار بهار سال 1391 را با سي سلام و سي عليك خوشامد بگويند.

هيئت داوران جشنواره نوروزخواني، پس از اجرا و بررسي اجراهاي گروه هاي شركت كننده، بر اساس مختصات سنت اصيل نوروزخواني، با توجه به نقش تشويقي در جهت حفظ و پاسداشت فرهنگ بومي مازندران و نيز دقت در حفظ معيارهايي مانند اصالت شعر، درست خواني، قدرت بداهه گويي، ارتباط موسيقي و كلام و نوع پوشاك مازني، نتيجه ي بررسي خود را به اين شرح اعلام مي دارد:

1- جايزه ويژه ي هيئت داوران به پاس بيش از چهار دهه تلاش مستمر در حفظ و اشاعه موسيقي مازندران تعلق مي گيرد به سرپرست گروه مشتاق حسن، استاد محمدرضا اسحاقي، آخرين بازمانده ي موسيقي خنيايي شرق مازندران

2- جايزه ي گروه برتر با توجه به انسجام و هماهنگي گروه، نوآوري و خلاقيت، قدرت بداهه خواني، مهارت هم خوانان و استفاده دقيق از البسه مازندران تعلق مي گيرد به گروه سما به سرپرستي آقاي باغبان از شهرستان جويبار

3- هيئت داوران جشنواره با تقدير از اجراي خوب گروه طالبا، جايزه ي بعدي را به گروه خش نوا به سرپرستي جناب آقاي رضانژاد از شهرستان بابل تقديم مي دارد.

در پايان يادآور مي شويم كه هدف اصلي جشنواره نوروزخواني، نه صرف مسابقه و رقابت، بلكه حفظ و گسترش فرهنگ بومي و آيين كهن بهارخواني بوده و بهره مندي از هنر و توانمندي هاي پيشكسوتان موسيقي بومي و خوشخوان هاي اين خاك است تا از اين رهگذر نسل هاي امروز و آتي به حفظ اين سنت راهگشا و نويدبخش همت نمايند.

به باور ما تمام گروه هاي شركت كننده، برگزيده اند،چرا كه هر كس در راه شادي، لبخند و فرح همگاني گام بردارد، سلام سلامتي و سرور را به ديگران هديه داده است.

شِكوِه ها را بِنه، خيز و بنگر/ كه چگونه زمستان سر آمد/جنگل و كوه در رستخيز است/عالم از تيره رويي در آمد/چهره بگشاد و چون برق خنديد.

گفتنی است در جشنواره امسال گروه هایی از جویبار،بابل،نور،ساری،نکا و بهشهر به رقابت با هم پرداختند.محمد عظیمی-پژوهشگر و شاعر بهشهری-و نیز سردبیر مازندنومه از اعضای هیئت داوران جشنواره امسال بودند.

*نوروزخوانی سنت پاکی هاست

حجت الاسلام غلامعلی ابراهیمی-مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران-در مراسم اختتامیه جشنواره نوروزخوانی در بهشهر گفت:ارزش کار شما نورزوخوانان بالاست،چرا که با پوشش محلی مردم را با خواندن شعر و نوای موسیقی شاد می کنید و سنت ها را نیز پاس می دارید.

وی افزود: اگر در خیابان و هنگام نوروزخوانی احیانا" کسی به شما پوزخند زد و از کنار شما با بی میلی گذشت،نشانه این نیست که کار شما بی ارزش است،چون عمل شما ادخال سرور و شاد کردن مردم است.

ابراهیمی با بیان این که نوروزخوانی سنت پاکی هاست و یاد و ذکر نام ائمه،تصریح کرد:من از دوران نوجوانی کار نوروزخوانان را می دیدم و حتی شعرهای آنان را حفظ شدم.

او در ادامه به قرائت بخش هایی از اشعار نوروزخوانی که در ذهن داشت،پرداخت:صد سلام و سی علیک/مشت علی جان سلام علیک/مه اسمه گنه شعرخون/مه شعر نوونه تموم/دمبک ره دمبه صدا/پنج تمنی بونه سیوا!

مدیرکل ارشاد مازندران در ادامه به نوروزخوانان گفت:به این کار عشق بورزید و صرفا"برای پول نوروزخوانی نکنید.

وی با بیان این که اشعار نوروزخوانان باید به روز شود و در شان زمانه باشد،تاکید کرد:کاری کنید که شادی به همراه بیاورید،نه این که برای مردم دردسر و مزاحمت ایجاد کنید.

ابراهیمی در بخش دیگری از اظهارات خود به ارج و قرب پیش کشوتان موسیقی محلی اشاره کرد و گفت:باید قدر بزرگانی همچون محمدرضا اسحاقی را دانست،چرا که اینان سال ها تلاش کرده اند تا به این مرحله رسیده اند.

وی پیشنهاد کرد بانک اطلاعات نوروزخوانان تهیه شود و همه آن ها کارت شناسایی داشته باشند و نه فقط در یک شهر خاص،بلکه در تمام شهرهای استان پخش شوند و نوروزخوانی کنند.

*نوروزخوانی استانی می شود

عین الله فلاح-معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران-نیز به مازندنومه گفت:از سال آینده با به کارگیری گروه های مختلف نوروزخوانی،این آیین در شهرهای مختلف استان برگزار و از پیشکسوتان این عرصه به گونه ای شایسته تجلیل می شود.

وی با اشاره به استقبال پرشور مردم بهشهر از برنامه نوروزخوانی،افزود:برای ایام نوروز بسته های فرهنگی اداره کل ارشاد استان به مسافران اهدا می شود.

فلاح با بیان این که اقلامی چون لوح فشرده، اذان بهاریه و کتابچه پیام های مقام معظم رهبری در این بسته های فرهنگی وجود دارد،تصریح کرد:اذان بهاریه در 150هزار نسخه چاپ شده است و به هر شهرستان نیز 500 جلد کتاب داده ایم تا به مسافران اهدا کنند.

معاون فرهنگی ارشاد استان برگزاری نمایشگاه های کتاب،برنامه های موسیقی و مسابقه را از دیگر فعالیت های کمیته فرهنگی ستاد تسهیلات سفر استان برشمرد.

*شب شعر و آیین

ويژه برنامه اختتامیه جشنواره نوروزخوانی با تلاوت قرآن و سرود جمهوري اسلامي آغاز شد. سپس گروه هاي مختلف نوروزخوان به اجراي برنامه پرداختند.

گروه ونوشه به سرپرستي صادق اسحاقي و گروه مشتاق حسن به سرپرستي محمدرضا اسحاقي هم قطعات موسیقی محلی اجرا کردند.

در این آیین، يوسفي -معاون هنري و  فلاح -معاون فرهنگي اداره كل ارشاد استان- و نیز اصغر باباكوهي-رییس اداره فرهنگ وارشاد بهشهر- سخن گفتند.

بیانیه هیئت داوران نیز به وسیله محمد عظیمی خوانده شد.عظیمی پیش از قرائت بیانیه،به خوانش بهاريه هايي از نيما و اشرف مازندراني (از شعراي عهد صفوي) پرداخت.

 در بخش دیگر مراسم اختتامیه،جوايز دست اندركاران همايش و هنرمندان تئاتر شهرستان و در پايان نیز جوايز نوروزخوانان اهدا شد و برنامه با توزيع آش بین مردم و علاقه مندان فرهنگ بومی تمام شد.

گفتنی است خبرنامه نويد بهار ، ويژه دومين همايش نوروزخواني هم بین حاضران توزيع شد.