مازندنومه،محمد رضا زمانی درمزاری ( فرهنگ ):15 مرداد سالروز درگذشت دکتر محمد مهدی فولادوند ؛ مترجم، ادیب، قرآن پژوه، استاد ادبیات و زبان فرانسه و زیبا شناس شهیر است.

 نوشتار حاضر در نکوداشت مقام علمی، ادبی و مذهبی آن مرحوم در سالروز وفات ایشان و به بهانۀ انتشار کتاب "سالها باید..." در شرح حال، دیدگاه ها و مکاتبات استاد فولاوند، اثر نگارنده بوده که در طی دو سال جلسات مستمر در منزل آن مرحوم و تحت نظارت مستقیم ایشان تدوین و تالیف شده است و از این حیث تنها منبع مطمئن در شرح حال و دیدگاه های دکتر فولادوند می باشد.

  دکتر محمدمهدی فولادوند در یک نگاه  

دکتر محمدمهدی فولادوند، نویسنده، مترجم، قرآن پژوه و ادیب برجسته ایرانی؛ نوادۀ آیت الله حاج محسن اراکی (عراقی) و فرزند محمد حسین خان بختیاری (ضرغام نظام) ؛ از امرای لشکر کامران میرزا نایب السلطنه، امیرکبیر (فرزند ناصرالدین شاه قاجار) است.

 استاد، در اول دی ماه 1299ش. (22 دسامبر1920) در منزل ناظم التجار در اراک متولد شد. در دوازده سالگی به مدرسه علمیه در نزدیکی مدرسه سپهسالار تهران (شهيد مطهری) راه یافت و پس از منحل شدن آن به مدرسه دارالفنون رفت.

 استاد در سال 1318 موفق به گرفتن دیپلم از مدرسه یاد شده گردید و آنگاه، برای ادامه تحصیل روانه دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد. تمایلات ادبی و عرفانی او از یکسو و عدم هماهنگی رشته حقوق با ذوق و قریحه وی از طرف دیگر، زمینه ترک تحصیل در رشته مزبور را برای ایشان فراهم آورد تا اینکه جهت تکمیل یافته های خویش در شهریور 1329 از راه مصر و ایتالیا به به فرانسه رفت و در مدت 14 سال اقامت خود در پاریس به فراگیری رشته ادبیات زبان خارجی در دانشگاه سوربن پرداخت. سپس، به مدرسه السنه شرقیه پاریس و معهدالاسلامیه دانشگاه مزبور راه یافت و موفق به دریافت لیسانس ادبی از آنجا گردید.

     استاد در مدت اقامت خود در اروپا علاوه بر تحصیل زبان های متعدد به چاپ بخشی از آثار خود همت گماشت و ضمن آن، به انجام پژوهش های متعدد اقدام کرد. در همین ارتباط، رساله دکترای خود را درباره «عمرخیام » به زبان فرانسه منتشر ساخت و «کتاب سبز» خویش را که مورد توجه و تقریظ های متعدد رجال درجه اول فرانسه قرار گرفت، در آن کشور به چاپ رساند. همچنین، نزدیک به دو هزار سخنرانی را در پاریس دنبال کرد، ولی جاذبه هنرواستیک، وی را به سوی سخنرانی های « رنه هویک» استاد کلژ دُفرانس و عضو فرهنگستان فرانسه می کشید و ضمن آن، بیش از 120 بار به مشاهده موزۀ لوور آن شهر پرداخت.

 او جدای از اقامت یک و نیم دهه ای خود در فرانسه – به مسافرت های عدیده ای در اروپا پرداخت و از کشورهای انگلستان، هلند، اطریش، ایتالیا، یونان، اسپانیا، سوئیس، ترکیه و مصر و عراق دیدن کرد و بر تکمیل روزافزون مطالعات خویش می افزود.                  

     دکتر فولادوند در آبان 1344 به تهران بازگشت و در بسیاری از دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی از جمله، هنرکده دراماتیک و هنرهای زیبای تهران و مدارس عالی ادبیات و زبان های خارجه و علوم تربیتی، مدرسه عالی قضائی قم و دانشکده اسلامی به تدریس دروس مختلف فلسفه، زیبا شناسی، ادبیات زبان فرانسه، تاریخ مذاهب و فرهنگ و تمدن پرداخت.

 دو سال قبل از آمدن به ایران در سال 1342 (1964) به عنوان عضو دائمی « انجمن نویسندگان فرانسه» (Associtation des ecrivains de langue Fransaise ) و انجمن شعرای آن کشور انتخاب شد. استاد همچنین، یکی از اعضای برجسته «انجمن فلسفی ایران و علوم انسانی» وابسته به یونسکو زیرنظر شادروان دکتر علی اکبر سیاسی، از مؤسسن انجمن فلسفی ایران- تهران در سال 1324 بوده و در سال 1378 نیز به عنوان یکی از 13 دانشمند و اندیشمند (فرزانگان) برجسته کشور از سوی سازمان صدا و سیما معرفی شده است.
 
        دكتر فولادوند علاوه بر آشنایی عمیق و تسلط وافر به زبان های فرانسه و عربی و آشنایی با زبان انگلیسی و مقدمان چند زبان اروپایی، دارای مجموعه آثاری در بیش از چهل کتاب ارزشمند است. آثار فرانسه او مایه ستایش و سپاس « ژنرال دوگل، آلبرت شوایستر، فرانسوا موریاک، هانری دمنترلان، ژان ککتو مُورُ و سوریو» و بسیاری دیگر از اساتید و منتقدان آکادمی های سوئیس، فرانسه، کانادا و ... واقع شده است.

 هم چنین، ترجمه قرآن کریم ایشان به زبان فارسی که حاصل بیش از 30 سال پژوهش، ترجمه و کنکاش در آن است، جزو ممتازترین ترجمه های 50 سال اخیر معرفی گشته و علاوه بر چاپ چندین بارۀ آن، اخیراً مقرر شد تا یک و نیم میلیون نسخه از آن برای استفاده کشورهای فارسی زبان شوروی سابق چاپ گردد.

     استاد فولادوند، در زمینه های مختلف ادبی و فرهنگی آثار ماندگار و شاگردانی با ذوق و فعّال از خود بر یادگار نهاده است. ایشان به چند زبان، از جمله فارسی، فرانسه، عربی و ... ، سراینده اشعار عمیق و بدیعی و نیز نویسنده توانای نثرهای ادبی، فلسفی، عرفانی و ... بوده است.

« منتخب اشعار و نوشته های فرانسه»  وي در سال 1963 در ژنو (سوئیس) به زیور طبع آراسته گردید که هم اکنون جز منابع نایاب می باشد. « ترجمه رباعیات خیام »، « در جستجوی زیبایی (هیدا)»، « سنفونی ها»، « زن در اندیشه خدا»، « صلح و شمشیر» و ... ، از دیگر آثار معروف ایشان در فرانسه می باشند. مدتی قبل نیز رادیو پاریس (فرانسه) از چاپ چهارم ترجمه رباعیات خیام وی به نیکی و ستایش یاد کرده است. 

   علاوه بر این، دیوان اشعار فارسی دکتر فولادوند متجاوز از دو هزار و هفتصد صفحه که متضّمنِ مضامین ژرف، دیدگاه های نو نسبت به هستی، حیات، انسان و ... بوده و در زبان فارسی نیز «مَهدا» تخلص می نمود. استاد در سال 1368 در پرورش افکار، سخنرانی زیبای خود را با عنوان « تفاهم میان ملل» به استناد آیه 13 سوره حجرات در حضور سفرای فرانسه، بلژیک و سوئیس ایراد کرد و در همین ارتباط، با تدوین کتاب « صلح و شمشیر» به زبان فرانسه که جلب نظر کمیته علمی و پژوهشی جایزه صلح نوبل اُسلُو (نروژ) را کرده، اقدام نموده است ؛ موضوعی که سال ها بعد توسط دکتر سیدمحمد خاتمی، ریاست جمهوری وقت ایران با عنوان «گفتگوی بین تمدن ها » مطرح گردید.

 آثار اخير در دست تدوین و انتشار استاد، «پیشوای بر خاک سایندگان»؛ ترجمه شیوائی از صحیفه سجادیه، « تفسیر عقلی قرآن»، ترجمه ای جدید با چاشنی نقد از « نهج البلاغه» و به ویژه، کتاب یاد شده (صلح و شمشیر) بوده است.
 
   نظر به اهمیت آثار ، اندیشه ها و کتب دکتر فولادوند، آثار استاد مورد توجه مشاهیر و معاریف داخلی و خارجی متعددی قرار گرفته و نسبت بدان ها اعلام نظر شده است.

« فرانسوا موریاک» ؛ عضو فرهنگستان فرانسه و برنده جایزه نوبل - « هانری دومنترلان» ؛ عضو فرهنگستان فرانسه و مؤلف کتاب هایی است که اغلب به دوازده زبان ترجمه شده اند- « ژان ککتو» ؛ عضو فرهنگستان فرانسه- «پیر مورو» ؛ از سخنوران نامی و استاد فصاحت و بلاغت در دانشگاه سورین- ژنرال دگل» ؛  رئیس جمهور پیشین و وقت فرانسه- سید حمزه بوبکر» ؛ امام مسلمین فرانسه و رئیس معهدالاسلامیه پاریس- « لئوپلد سدارسنگر» ؛ رئیس جمهور سنگال و آکادمیسین- « رنه هویک » ؛ پرفسور (کلژ دُفرانس) - « ایتن سوریو» ؛ پرفسور دانشگاه پاریس، عضو انستیتو و رئیس جامعه زیباشناسان فرانسه ؛ از زمرۀ مشاهیر و معاریف خارجی در این رابطه بوده اند. علاوه بر اینها، شادروان، علّامه محمدتقی جعفری- مرحوم محمدعلی جمالزاده- بهاء الدین خرمشاهی - امیری فیروزکوهی  و دیگر معاریف ایرانی از استاد فولادوند به نیکی و احترام یاد کرده اند. رسانه ها و مطبوعات ایرانی و خارجی نیز در تجلیل و اهمیت آثار و اندیشه های استاد بسیار سخن ها گفته اند. تفصیل این دیدگاهها در فصل دوم کتاب آمده است.
 
آثار و خدمات علمی، ادبی و فرهنگی استاد 
 
    بخش عمده ای از آثار دکتر فولادوند به زبانهای مختلف در ایران و خارج از کشور به چاپ رسیده و بسیاری از آنها نیز در چاپهای بعد تجدید شده اند که برای سهولت کار، تألیفات وی به زبان فرانسه، فارسی و ترجمه های او به ترتیب زیر آورده می شود :
 
الف- آثار استاد به زبان فرانسه :                

1-         ترجمۀ رباعیات خیام : این کتاب در سال 1960 در فرانسه منتشر شد و از بهترین و شیواترین ترجمه هایی است که تاکنون از رباعیات مزبور به این زبان شده است. کتاب یاد شده در چهار نوبت به چاپ رسیده و رادیو پاریس (فرانسه) نیز از چاپ چهارم ترجمه عمر خیام استاد به نیکی و ستایش یاد کرده است.
 
2-         کتاب سبز  : نام مجموعۀ منتخب اشعار استاد است که به زبان فرانسه سروده شده و در سال 1963 در ژنو (سوئیس) از طرف بنگاه نشر perret-gentit انتشار یافت.
 
3-         هیدا (در جستجوی زیبایی) : چاپ سابق هنرهای زیبای این کتاب مورد توجه « ژنرال دُگل، رنه هویگ، رئیس جمهور سنگال و امام مسلمین پاریس» قرار گرفت.
 
4-         سمفونی ها یا صلح بر فراز جهان: کتاب مزبور از همان اوان نظر كميته جایزه نوبل صلح را در اسلو (OSLO) جلب کرد و با نگارندۀ آن نیز در تهران مصاحبه ای به عمل آمد.
 
5-         زن در اندیشه خدا .
 
6-         صلح و شمشیر :  (حمایت از صلح و همزیستی مسالمت آمیز) که به پیشنهاد کمیتۀ علمی جایزه صلح نوبل جهت ارسال به اُسلو، تدوین و تنظیم گشته است.
 
7-           زیباترین اشعار فرانسه : چاپ دوم مجموعه ای است که به عنوان بهترین و نگارش اشعاری از « رنسار، لامارتین، ویکتورهوگو، شارل بودلر، ورلن، آلفردُ وموسه، مالارمه و پل والری» می باشد.
 
8-         اُپرای آفرینش: که برای نخستین با در سال 1335 (1965) در پاریس (به زبان فرانسه) چاپ شده و اکنون به پنج زبان  «فرانسه، فارسی، انگلیسی، عربی و آلمانی»، با مقدمه به فرانسه و چند تصویر آماده چاپ مجدد و کامل آن می باشد. در این کتاب، مسئلۀ خدای عادل و اقتضاء ذّرات مطرح شده است.
 
9-         تاریخ تئاتر در ایران  که برای نخستین بار در روزنامۀ ژورنال دُتهران به چاپ رسید.
 
10-         فرهنگ تعبیرات دشوار فرانسه . در 600 صفحه، آماده برای چاپ.
 
ب- آثار استاد به زبان فارسی :
 
1-  نخستین درس زیباشناسی : درس هایی دربارۀ زیباشناسی یا فلسفۀ هنر است. ایشان مدتی در دانشکده های هنر دراماتیک به تدریس زیباشناسی مشغول بوده و این کتاب حاصل تحقیقات استاد در این باب می باشد (1348). چاپ دوم 1379، انتشارات اَلَستِ فردا.
 
2- خیام شناسی (مطالب و مآخذ جدید دربارۀ خیام و رباعیات منسوب به او). چاپ چهارم 1379، انتشارات اَلَستِ فردا.
 
3-  مجموعه قصاید، غزلیات، رباعیات و تک بیت های ایشان : (دیوان اشعار) بالغ بر چند هزار بیت شعر بوده که بعضاً، برخی از آنها نیز به زیور طبع آراسته گشته است.
 
4-  تبسم ژکوند: در رّد دیدگاه دکتر هشترودی دربارۀ ژکوند، نظر پروالانسن؛ متفکر فرانسوی دربارۀ این نیمخند، تجلیل از پرفسور آلبرت شوایستر؛ برنده جایزۀ نوبل «انسان نمونه» و ... .
 
5-  پاریس نامه: بر وزن گلشن راز و نزدیک به چهار هزار بیت که چنین آغاز می شود:
 
بیا پاریس و شهر دلبران بین  جفا و ناز از ما بهتران بین ...
 
مطالب این کتاب، مشتمل بر مسائل عرفانی، اخلاقی و فلسفی می باشد.
 
6-  حافظ در آستان وحی  : متضمن مطالب نو درباره حافظ و در دویست صفحه، آماده چاپ.
 
7-  حافظ دلها، نسخه بدل ها: با خطی زیبا توسط انتشارات «درایت» مورد چاپ واقع شده است.
 
8-         نامه های مَهدا : مشتمل بر پاسخ های استاد به مراسلات اشخاص متعدد در زمینه های عرفانی، اجتماعی و ... می باشد.
 
9-         مثنوی عصر ما : شامل هفت هشت هزار بیت بر وزن بحر رَمَل، ولی بسیار ساده تر و امروزین تر از مثنوی مولوی نظیر بیت ذیل:
 
نام الله است چار انگشت تو  ترسم آخر بازگردد مشت تو ! ...
 
10-       نکته هایی دربارۀ قرآن : حاوی نکات ابتکاری و بدیع درباره قرآن بوده و قبل از انقلاب نیز توسط انتشارات عطایی به زیور طبع آؤاسته گردیده است.
 
11-       پیرایش اسلام از اوهام ( آماده چاپ).
 
12-       نثر شاعرانه در ایران ( آماده چاپ).
 
13-       در پیرامون خیام و هدایت  (بحث انتقادی)، آمادۀ چاپ.
 
14-       مجموعۀ اشعار نقش روشنایی  که به چاپ نیز رسیده است.
 
ج- ترجمه های دکتر محمدمهدی فولادوند به زبان فارسی :
 
1-   ترجمۀ کتاب خیام به فرانسه ، پاریس،1960.
 
2-   رهایی از گمراهی، ( ترجمه المنقذ من الضلال). تألیف ابوحامد امام محمدغزالی، مؤسسه

          مطبوعاتی عطایی.
 
3- مادام بواری، گوستاو فلوبر، آماده برای چاپ.
 
4- وسنی، پاسکال، بلندل، سازمان کتابهای جیبی، 1347.
 
5- کتاب الحدود یا تعریفات، ابن سینا، ترجمه به فارسی از متن عربی و مربوط به منطق و حدّ منطقی است.

در مقدمه آن، استاد به نوع نیاز تمدن امروزی، به منطق جدید و تعریف صحیح و به هنگام اشارت دارد. این کتاب با مقدمه و تعلیقات مترجم، همراه با متن عربی آن توسط انتشارات سروش به چاپ رسیده است.
 
6-  انسان مسئول و تاریخ ساز از دیدگاه قرآن: با حواشی و گفتار پایانی مترجم به نام « اگر در تاریخ » که موضوع مهمی در تاریخ بوده و تاکنون نیز موضوع بسیاری از سوء تفاهمات به شمار می رفته است، بنیاد قرآن.
 
7-  آفرینش هنری در قرآن: تألیف سید قطب، بنیاد قرآن.
 
8-  قرآن و نسل امروز: تألیف مصطفی محمود، بنیاد قرآن.
 
9-  سفری از شک تا ایمان: تألیف مصطفی محمود، چاپ دوم، انتشارات الست فردا.
 
10- خدا را دیدم: تألیف مصطفی محمود. دربارۀ عارف گمنام نفَّری است که قبل از غزالی می زیسته، انتشارات الست فردا.
 
11- ژرفای قرآن: د و عدم: تألیف مصطفی محمود. چاپ دوم، انتشارات الست فردا.
 
12- محمدرضا حسینی، بنیاد قرآن.
 
13- خدا و دانش: (گفتگوی ژان گیتون با دو فیزیکدان). ترجمه از زبان فرانسه می باشد. چون مترجم از محضر علمی مصاحبه کننده نیز بهره می شده، به نظر می رسد ترجمۀ ایشان، کامل تر و جامع تر از سایر ترجمه های دیگرست.
 
14- اقتصاد ما: تألیف سیدمحمد باقر صدر، بنیاد علوم اسلامی.
 
15-  نقدی بر آراء مارکس: تألیف هادی المدرسی، انتشارات البرز (جزوه ای کوچک، ولی با نثر روان و ساده در نقد آراء مارکس).
 
16- فرهنگ فرانسه- فارسی و فارسی- فرانسه:. چهل هزار لغت، انتشارات کندی، 1369.
 
17- ابن مقفع قربانی اختناق بنی عباس: ترجمه از عربی، با همکاری یکی از شاگردان استاد،آماده برای چاپ.
 
18- درحریم نور: ترجمه دعای ابوحمزۀ ثمالی. انتشارات پیام مهدی (عج)، زمستان 1377.
 
19- درحریم نور: ترجمه دعاهای کمیل، توسل، عاشورا، ندبه و سمات. انتشارات پیام مهدی (عج)، زمستان 1377.
 
20-  دعای کمیل:. ترجمه با مقدمه به زبان فرانسه، انتشارات بین الملل.
 
21- چگونه قرآن را به فارسی ترجمه کنیم: (کلماتی از قرآن). ترجمه بیست و دو سوره از قرآن مجید به ساده تربین بیان با مقدمه توضیحات، 1346.
 
22-«ترجمه کامل قرآن : براساس زبان شناسی با مقدمه و توضیحات.

ترجمه ممتاز ایشان حاصل نزدیک به چهل سال مطالعه بوده و با بیش از صد دوره ترجمه فارس کهن و جدید، تفاسیر عربی و ترجمه های فرانسه و انگلیسی مقابله شده است. تاکنون نزديك به یک ميليون نسخه از آن به چاپ رسیده است.

مترجم طی چهارده سخنرانی، پرده از بسیاری از سوء تفاهمات قرآنی برداشته و در حال تألیف « ناگفته های قرآن » می باشند. استاد، خود دربارۀ ترجمه این اثر نفیس چنین بیان می دارد: " قرآن را با قلب، روح و احساس خودم برای ترجمه کردن در نظر گرفتم و ترجمه آن را از سال 1346 تحت عنوان «گل هایی از قرآن» شروع کردم و قصد داشتم فقط قسمت هایی از آن را ترجمه کنم. اما بعداً تصمیم به ترجمه متن کامل آن گرفتم و اتفاقاً وقتی کار ترجمه قرآن به پایان رسید، دولت وقت (پهلوی) اصرار زیادی داشت تا آن را با چاپ نفیسی منتشر کند. منتهی در نظر داشتند روی جلدش طرح تاج چاپ شود که من مخالفت کردم و صراحتاً گفتم: اگر قرار است روی جلد قرآن تاج چاپ شود، همان بهتر که چاپ نشود، تا اینکه بالاخره، بعد از سال 1357 و تغییر شرایط، به چاپ رسید".
 
 ايشان سپس، به ویژگی ترجمه مزبور اشاره داشته و می گوید :
 
     " بنده این کتاب آسمانی را بعد از مقایسه با شش ترجمه فرانسه و ده ها ترجمه فارسی و تفاسیر متعدد عربی و یکی دو انگلیسی، نخست به صورت « نحت اللّفظی » ترجمه کردم و بعد چون دیدم نظیر ترجمۀ « معزّی» و « هیئت هفت نفره حوزۀ علمیه قم» می شود و سر و ته درستی ندارد و مبتدا و خبر آن مشخّص نمی شود، آنقدر با هر جمله « کُشتی» گرفتم و آن را پس و پیش کردم تا سرانجام به تأئید الهی و قریحۀ شاعرانۀ خداداد کاری کردم که هم به متن مقدّس خیانت نشد و هم احیاناً در بسیاری موارد، واجدِ نوعی موسیقی و « وزن عروضی» گردید: نظیر: «ترا می پرستیم تنها و بس- بجز تو نجوئیم یاری ز کس» یا: « نزدیک شد قیامت و از هم شکافت ماه (سوره قَمَر)» یا: « آنگاه که خورشید بهم دَر پیچید (سوره تکویر)» که انشاء الله شاید در چاپهای آینده به تأیید خداوندِ داننده باز بهتر و زیباتر در سطح بین المللی گسترش یابد.

23- مقدمه گل هایی از قرآن: ترجمه استاد، 1346.
 
24- پیشوای چهره بر خاک سایندگان: ترجمه شیوایی از صحیفۀ سجادیه، انتشارات سوره.
 
25- نهج البلاغه با چاشنی نقد، انتشارات صائب (زیر چاپ).
 
     گویی که تدوین و تحقیق و ترجمه متون و علوم همراه با اندیشیدن در حوزه های مورد دغدغه استاد، جزء وجودی زندگی و شخصیت وی را تشکیل داده باشد تا اواخر حيات با بركت خويش به سان دانشجویی عاشق پیشه و پژوهشگری آراسته، پیوسته در حال مطالعه، پژوهش و تألیف و ترجمه موضوعات مورد نظر خود، ایام سبز کهنسالی خویش را سپری می نمود.

 این گونه است که ايشان در مصاحبه به عمل آمده از خود فرمود ه اند: " خداوند خاک مرا برای نویسندگی و ترمه بیخته است. کاش می شد که دوباره جوان می شدم و با تجربیاتی که اینک دارم، دوباره تألیف و ترجمه را شرع می کردم".

  سال ها باید...

       کتاب سالها باید....در شرح حال، دیدگاهها و مکاتبات استاد محمد مهدی فولادوند است که برگرفته از شعر معروف :

 سالها باید که تا یک سنگ اصلی زآفتاب / لعل گردد در بدخشان یا عقیق اندر یمن  

است. این کتاب در پنج فصل جداگانه به رشته تحریر درآمده است. فصل نخست آن با عنوان " گوهر خرد، به معرفی اجمالی استاد" اختصاص دارد.

 فصل دوم به دیدگاهها و اندیشه ها ی استاد، مشاهیر و معاریف خارجی و ایرانی نسبت به ایشان و آثار و اندیشه های استاد پرداخته، در فصل سوم، آثار و خدمات علمی، ادبی، و فرهنگی دکتر فولادوند، مشتمل بر آثار ایشان به زبان های فارسی، عربی و فرانسه مورد بررسی قرار می گیرد.

 در فصل چهارم ، نامه های استاد به اشخاص مختلف با عنوان " نامه های مَهدا " به عنوان تخلص ادبی ایشان مطالعه شده و سرانجام، فصل پنجم به رسانه ها و درگذشت استاد فولادوند و دیدگاه های کارشناسان، پژوهشگران و مسئولان فرهنگی و دانشگاهی درباره ایشان و آثارشان اختصاص دارد.

 فصل اخیر پس از درگذشت استاد تنظیم و مورد  نگارش قرار گرفته است. کتاب مزبور بعنوان چاپ نخست آن پس از 11 سال تاخیر در انتشار آن، در سال جاری ( 1391 ) از سوی نگارنده و انتشارات کلک سیمین به زیور چاپ درآمده است.

طرح جلد آن، تصویر ترام استاد فولادوند با نزدیک به دو میلیون نقطه بوده که از سوی هنرمند شهیر، خانم ندا مقدم نژاد با نقطه و ترام، به صورت دستی ترسیم شده است.

 برای تهیه آن، خوانندگان محترم خواهند توانست به نشانی تهران، خیابان انقلاب، بین خیابان ابوریحان و دانشگاه، پ 1182، طبقه 8 ، واحد 31 انتشارات کلک سیمین، تلفن : 66468545 -021و یا به آدرس تهران : میرداماد، میدان مادر، خیابان آزیتا، پ 13، واحد 4، تلفن 41-22903440-021 موسسه نیک داد تماس حاصل گرفته یا مراجعه فرمایند.
 
نگاه آخر
 
    دکتر فولادوند در صبح گاه سه شنبه مورخ 15/5/1387 در منزل ساده و بی پیرایه خود در سن 88 سالگی جان به جان آفرین تسلیم نمود.

 پیکر نحیف استاد در بامداد 16/5/1387 در منزل ایشان مورد  وداع خانواده و دوستان و برخی از مسولان فرهنگی قرار گرفت و با قرائت نماز از سوی حجه الاسلام محمود دعایی در محل خبرگزاری قرآنی ( ایکنا ) تا دانشگاه تهران تشییع و ضمن انتقال به شهر ری در ابن باویه به خاک سپرده شده است.

 در برخورد با شخصیت ژرف و چند بُعدی دکتر محمدمهدی فولادوند، به راستی در می مانیم و از خود می پرسیم؛ آیا سر و کار ما با یک پژوهشگر است یا یک فیسلوف یا دین شناس یا عارف و صوفی و یا یک شاعر که به چند زبان شعر می گوید یا اصلاحگر و بشر دوستی که کتاب صلح و شمشیر را به زبان فرانسه  می نگارد....؟ "

 نکته ای که مجدداً در مصاحبه رادیویی نگارنده با شبکه گفتگو در ساعت 30/20 مورخ 18/5/1386 بدان تأکید شده است.

 با این وجود، عمدۀ جهت گیری ها و اظهارات اشخاص حقیقی و حقوقی و اصحاب رسانه ها در مراسم ترحیم و اعلام نظر و دیدگاه ها و مقالات خود، بیشتر پیرامون " شخصیت قرآنی و ترجمه بی بدیل کتاب آسمانی" استاد بوده که این جنبه شخصیتی و کارکردی ایشان، اگرچه بسیار مهم، اساسی و قابل توجه بوده، امّا ابعاد دیگر شخصیت علمی و ادبی استاد در کارنامه ایشان کم اهمیت تر از آن نبوده و متأسفانه بنا به دلائل نامعلوم و یا شاید ناآگاهی کامل از زندگی و شان و جایگاه ادبی، فرهنگی و دانشگاهی ایشان، کمتر بدان پرداخته یا درباره آن صحبت شده است؟!     

       دیوان اشعار استاد، نقش و اهمیت ایشان در ترجمۀ آثار فرانسه زبان و برعکس، فارسی مانند ترجمه رباعیات خیام یا ترجمه متون عربی به فرانسه (مانند ترجمه قرآن كریم) و آثار ادبی متعدد و مشهور ایشان که مورد ستایش معاریف و مشاهیر مختلف جهان قرار گرفته است، به راستی، از استاد بعنوان نمادِ چند جانبۀ علم و ادب، ترجمه و اندیشمندِ بومی، ملی و جهانی (بشری) ساخته است که در درستی و راستی آن تردیدی نیست. کتاب حاضر، خود، گواهی متقّن و محکم در این رابطه است.

اشعار استاد، واجد وصف " خِرد، َشرف، آزادی و ارزشهای انسانی" و در نهایتِ سادگی و غنای ادبی بوده که در نگاه برخی از اندیشمندان اروپایی و فرانسوی، آنرا با اشعار سعدی ستوده و مقایسه کرده اند!

تدوین ترجمۀ متون فرانسه، تجّلی یک رؤیا و دریای ادبی را در ادبیات فرانسه و فرانسه زبانان برانگیخته و موجی از تحسین و تقدیر آنان را با خود به همراه داشته است.

دیدگاههای استاد در زمینه های مختلف، تبلور اندیشه های ایمانی و انسانی آن مرحوم و پیام آور " صلح و دوستی و راستی در عرصۀ بومی و جهانی" بوده و ستایش پذیرِ محافل علمی و ادبی جهانی مانند " کمیتۀ جایزه صلح نوبل" شده است.

ترجمه متون مختلف ادبی، مذهبی و فرهنگی؛ گنج های پنهانِ دیدگاهها و رؤیاهای ادبی استاد بوده که اینک، جاودان شده و به حقیقت پیوسته اند!

پس، فولادوند؛ صرفاً یک مترجمِ بی مانند و قرآن پژوه شهیر نبوده و نمی توان و نباید استاد را در یک بُعد و جهت نگریست و پاسداشت؟

نگاه چند جانبه به ابعاد چند سویۀ علمی، فرهنگی، ادبی و قرآنی استاد ؛ احترامِ توأمان به حوزه های قرآنی, علمی، فرهنگی، ادبی و نکوداشتِ همزمان آنهاست و روح و روان آنِ روان شاد نیز همواره بدان نگرش و باور استوار بوده و خواهد بود:

این «شرحِ بی نهایت» کز زلف یار گفتند / حرفیست از هزاران کاندر عبارت آمد.

ایمیل نویسنده: attorneyatlaw1352@yahoo.com