مازندنومه،سردبیر:عصر روز شنبه همین هفته،دو زمین لرزه به بزرگی 6.2 و 6 درجه ریشتر شهرستان های اهر ، ورزقان و هریس در آذربایجان شرقی را لرزاند.

این سه شهرستان به ترتیب با 150 و 50 و 62 هزار نفر جمعیت در 116، 97 و 110 كیلومتری شمال شرقی تبریز مركز استان قرار دارند و تا این لحظه آمار داده اند که بیش از 300 نفر کشته شده اند.البته یکی از مسئولان در گفت و گو با رادیو ایران،ابراز خوشحالی می کرد که زلزله ساعت خوبی رخ داده و اگر شب هنگام بود حدود 30 هزار نفر کشته می شدند!

این روزها شبکه های اجتماعی و سایت های خبری و وبلاگ ها تصاویر کشته شدگان را به نمایش گذاشته اند و گفت و گوها و اخبار مربوط به آن را پخش می کنند،ضمن این که انتقاداتی نیز از عملکرد صدا و سیما در ساعات نخست زلزله دارند.

از این ها که بگذریم،شیوه کمک رسانی و جذب حمایت ها برای زلزله زده ها جالب توجه و از بعد جامعه شناختی قابل برررسی  است.

در حالی که در کشور انواع ستادها و مراکز دولتی و نیمه دولتی و دستگاه ها و وزارتخانه های دولتی برای کمک رسانی به حادثه دیده ها وجود دارد،برخی از مردم به ويژه چهره های مطرح هنری و ورزشی و سیاسی به تنهایی و انفرادی وارد گود شده اند و هرکدام در صفحات خود در شبکه های اجتماعی یا از طریق وب سایت های خبری و وبلاگ ها و اطلاعیه ها و دادن شماره حساب و نشانی در پی جذب کمک مردم اند!

با یک جست و جوی ساده هم در اینترنت انبوهی از این اطلاعیه ها را می بینید،انگار این جا کشوری بدون دولت است،یا این که اعتمادی به سازمان های حکومتی نیست و هر کس باید ساز خود را بزند!

نمونه هایی از این کمک رسانی ها انفرادی و شخصی را در پی می آوریم که از یک شبکه اجتماعی گرفته شده است:

*بخشداری خواجه لیستی از اقلام مورد نیاز 34 روستا را همراه با میزان جمعیت ، تعداد کشته ، میزان تخریب و میزان چادر و پتو منتشر کرده که از لینک زیر می تونید مشاهده کنید.اگر می توانید کمک برسونید.

* دوستان یه فرد خوب واسه ارسال کمک به زلزله زده ها عادل فردوسی پور هست،مسابقه sms ی این هفته 90 فقط یک پیام به 200090 هستش،هر sms به قیمت 10 تومن حساب میشه، که نصفش یعنی 5 تومنش میره به حساب برنامه 90،گویا این درآمد به زلزله زده ها تعلق می گیره،دوستان تنها انسان واقعی تو صدا و سیما همین فردوسی پور هست، پس باهاش همراهی کنید.

*راه‌های کمک به زلزله‌زده‌ها:خیلی‌ها دارند داخل و خارج ایران پول و کمک جمع می‌کنند و می‌فرستند. به نظر من بهترین انتخاب این است که هر کس به هر کس اعتماد و دسترسی بیشتری دارد کمکش را به دست او برساند و اگر هم نه به هلال احمر اعتماد کند. به خصوص در مورد کمک‌های غیرنقدی. یکی دو نکته:

- این‌طور که من فهمیده‌ام بیشتر گروه‌ها آدم ماشین‌دار (بخصوص وانت یا کامیون)‌ برای فرستادن وسایل به منطقه کم دارند. اگر این‌کاره هستید که باهاشان تماس بگیرید.

-برای کمک‌های نقدی و غیرنقدی، راه‌های قبلی کماکان باز است:

- حساب پی‌پل خود من برای ساکنان خارج از ایران

- ایران‌چریتی: توضیحیات بیشتر را قبلاً نوشته‌ام و در سایتشان هم هست.باید بهشان ایمیل بزنید و بگویید چه‌جور کمکی می‌توانید بکنید و آنها بهتان می‌گویند که چه کنید.

- ...معاون سابق استاندار آذربایجان شرقی. من در فیس‌بوک دیده‌ام که ...و ...کاملاً ایشان را تایید کرده‌اند.... نوشته: "گزارش ساعت ۲۲ به نقل از آقای دکتر ... از مناطق زلزله زده: کمک های خودجوش مردمی در راه است. مردم با حداقل امکانات خود برای کمک به منطقه آمده اند. کمک های مالی خوبی هم به حساب ایشان واریز شده است و دوستان مشغول هزینه آن برای تهیه لوازم مورد نیاز هستند."

حساب جاری سیبای بانک ملی ...

شماره کارت شتاب ...

این راه‌ هم هست:

- انجمن احیای ارزش‌ها
من آشنایی شخصی با این انجمن ندارم اما مدیرانش ... و ...از فعالان...هستند که همین باعث می‌شود کاملاً بهشان اعتماد داشته باشم. ضمن این‌که ظاهراً تجربه خوبی در زمینه کمک بعد از بحران دارند و بعضی از دوستانی که با آنها کار کرده‌اند کاملاً تاییدشان می‌کنند. گزارش‌هایی هم که روی سایتشان می‌نویسند این حس را تقویت می‌کند. این‌طور که نوشته‌اند اولین گروه شان به منطقه رفته و عکس‌هایی هم گذاشته‌اند.شماره حساب ...

*رویا تیموریان اطلاعیه ای صادر کرده و در اون نشونی خونه اش رو توی سعادت آباد نوشته،لطفا" کمک ها تون رو اون جا تحویل بدید.

*کریم باقری رسما اعلام کرد می خواهد برای زلزله زدگان ، کمک های مردمی را جمع کند. او خودش قبل از همه کمک هایش را آماده کرده و حالا در دعوتی عمومی از همه هموطنان خوب مان خواسته تا برای کمک به زلزله زدگان پیش قدم شوند. کریم باقری در این باره می گوید:« من چهارشنبه به سمت مناطق زلزله زده می روم و از همه دوستانم می خواهم تماس بگیرند تا کمک های شان را برای مردم زلزله زده ببریم. هر کس فکر می کند کمکی از دستش بر می آید با من تماس بگیرد و کمک هایش را به ما برساند.»

آن چه که در بالا آمد،نشانه هایی از تک روی و فردگرایی های ما ایرانی هاست.البته نفس کمک و امداد رسانی چهره های هنری و ورزشی به حادثه دیدگان سوانح طبیعی،امری مرسوم در دنیاست.حتی برخی ورزشکاران و هنرمندان مطرح دنیا در چنین مواقعی مرز و ملیت را کنار می نهند و به صورت بین المللی به جذب و ارسال کمک اقدام می کنند.

از این جهت اعلام همدردی و کمک رسانی افراد-به ويژه چهره های مردم پسند-مثبت تلقی می شود و انتظار هم همین است،اما هدف این نوشتار بیان موضوعی دیگر است،این که در نبود ساختار هدف مند کمک رسانی ،کندی دولت،نیز محقق نشدن وعده ها در قبال حوادث مشابه پیشین کشور، همین طور رواج بازار شایعات و هدر رفت اعتماد مردم،وضع این گونه شده که در بالا آمد!

در هر گوشه ای از کشور و حتی خارج از کشور،فردی اطلاعیه و شماره حساب می دهد و ساز خودش را می زند! بلبشویی ایجاد شده،دیدنی!

 می گویند ایرانیان بسیار «تک‌رو» و «فرد‌محور» هستند و مزاج اجتماعی شان خیلی مساعد برای فعالیت‌های گروهی و دسته‌جمعی نیست. ایرانیان بیشتر به فکر مصالح و منافع فردی هستند تا مصالح و منافع جمعی.

به زعم طرفداران این نظریه، این جنبه از رفتار فرهنگی ما را در حوزه‌های غیرسیاسی از جمله در فعالیت‌های ورزشی هم می‌توان ملاحظه نمود. ما در ورزش‌های فردی نظیر کشتی، وزنه‌برداری، تکواندو و امثالهم خیلی موفق‌تر بوده‌ایم تا ورزش‌هایی که روحیه تیم ورک (کار دسته‌جمعی یا گروهی) می‌طلبد همچون فوتبال، بسکتبال و مانند این ها. 

برخی از اروپایی‌ها هم که مدتی در ایران بوده‌اند یا به هر حال به شکل دیگری با ایرانی‌ها کار کرده‌اند، به این ویژگی‌ ما اشاره داشته‌اند. برخی از آنان نوشته‌اند که ما مردمانی «فردمحور» یا «خودمحور» هستیم که عمدتاً به جای منافع جمعی، بیشتر به فکر مصالح و منافع فردی هستیم.

اخیرا" مطلبی را از دکتر صادق زیباکلام در ماهنامه مهرنامه می خواندم که گفته بود:وابسته‏ فرهنگی یکی از کشورهای غربی سال‌ها قبل در خصوص رفتارهای اجتماعی ما به دولت متبوعش می‌نویسد که «دو ایرانی حتی حاضر نیستند برای تحصیل مال از یک نفر سوم هم با یکدیگر همکاری نمایند».

این استاد دانشگاه در یکی از کتاب هایش از قول یک جهانگرد خارجی نوشته: «ایرانی‌ها مردمانی هستند متفرق و روحیه همکاری در آنان فوق‌العاده پایین است به نحوی که اگر در ابتدای هفته چند نفرشان حزبی و گروهی را تشکیل دهند، تا اواسط هفته نیمی از گروه از آن جدا شده و انشعاب می‌کنند و تا پایان هفته مابقی هم جدا شده و هر کدام می‌‌روند به دنبال تشکیل گروه و دسته‌ای که خود در رأس آن باشند.» (صادق زیباکلام، تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران۱۳۲۲-۱۳۲۰، انتشارات سمت چاپ پنجم، ۱۳۹۱)

 شماری از محققین ایرانی هم نظریه فقدان روحیه کار دسته جمعی و تک‌رو بودن ایرانیان را مبنا قرار داده و تلاش کرده‌اند تا دلایل این روحیه را در میان ما ایرانیان مورد بررسی قرار دهند.

 از خلقیات و روحیات عرفانی و تصوف گرفته، تا نقش باورهای دینی، آمدن مهاجمین در قالب یورش‌های ویرانگر قبایل ترک‌ نژاد آسیای میانه که بد‌ترین آن مغول‌ها بودند، حاکمیت طولانی استبداد در ایران، پراکنده بودن اجتماعات اسکان یافته در ایران و منفک زندگی کردن آن‌ها از یکدیگر درون برج و باروی شهر‌ها به دلیل وحشت و نگرانی از خطر هجوم قبایل و دسته‌جات صحرانشین و قس‌علیهذا.

از تک روی و فردگرایی ایرانی ها که در زلزله اخیر حسابی خودنمایی کرده،بگذریم اظهارات برخی مسئولان دولتی مزید بر علت شده تا اعتمادسوزی در هنگام این گونه حوادث بیشتر عیان شود،از جمله ادعای ساخت مسکن برای زلزله زدگان در دوماه آینده از زبان معاون اول رییس جمهوری که با توجه به شرایط کشور و وضعیت اعتباری و مشکلات موجود ، چیزی جز یک سنگ بزرگ تلقی نمی شود.

شاید محقق نشدن همین وعده ها در حوادث طبیعی پیشین،یکی از دلایلی باشد که که اکنون در جای جای ایران افراد به تنهایی مشغول کمک رسانی اند و به سیستم بوروکرات دولتی اعتماد ندارند.

 این اصلا" موضوع کم اهمیتی نیست و نگران کننده است.دیوار بی اعتمادی بدجور بلند شده است.