مازندنومه؛محمد رضا زمانی درمزاری(فرهنگ)،وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی:طی دهه های گذشته،به کرات شاهد تصمیمات غیر کارشناسی و اظهارنظرهای غیرحقوقی مسئولان و دولتمردان در موضوعات سیاسی و حقوقی،بدون توجه به ابعاد حقوقی و پیامدهای قانونی آن در سطح داخلی و بین المللی و تاثیرات آنها بر منافع و مصالح ملی و مردمی بوده ایم.

در تاریخ دولتی ایران، کمتر دولتی جز زمان مرحوم دکتر مصدق، خود حقوقدان و آشنا با قوانین و حقوق جاری کشور و خارج از آن بوده یا از نعمت حضور و مشورتِ موثر حقوقدانان و وکلای دادگستری در مقام دفاع از منافع ملی و بین المللی کشور برخوردار بوده است،یا این که یک حقوقدان بین المللی در راس دولت یا وزارت یا دیپلماسی خارجی کشور قرار داشته است!

*اقدام های غیرحقوقی الی ماشاءالله!

درباره بی توجهی به جنبه های حقوقی مسئولیت دولت ایران در حوادث چند دهه اخیر مثال های متعددی می توان زد؛از جمله:حمله به سفارت آمریکا، حادثه سرنگونی هوایپمای مسافربری ایران از سوی ناو هواپیمابر آمریکايی وینسنس و کشته شدن نزدیک به 290 نفر از مسافران بی گناه آن و حصول به سازش بلاوجه از حیث حقوقی،با وجود تعرض ناو مزبور در آب های سرزمینی ایران و نقضِ مُسلم حاکمیت قانونی و ساحلی ایران و نیز امکان محکومیتِ محتوم بین المللی و حقوقی آن کشور( آمریکا) در دیوان لاهه و مُثله شدنِ حقوق حقه مسافران مزبور و حاکمیت بین المللی ایران در اثر مصالح سیاسی و سازش شده پشت درهای بسته (1)، تکرار تعرض مجدد به باغ سفارت انگلستان در قلهک، نقض مکرر قانون اساسی از سوی رئیس جمهوری و دولت او و بی توجهی به مسئولیت های قانونی او و دولت همراه نامبرده (2)، عدم تعقیب حقوقی و بین المللی مسئولیت دولت عراق درحمله به ایران و عدم تعقیب و وصولِ خسارات کلان و غیر قابل جبران به ایران، مردم و خانواده ها برخلاف دولت کوچک کویت و حصول آن کشور به محکومیت دولت عراق و وصول مطالبات و خسارات حاصله(با استفاده از فرصت ها وحمایت های حقوقی بین المللی)، عدم تعقیب حقوقی و قانونی مراتب تحریم بین المللی ایران برخلاف قواعد حقوق بین المللی، اظهار نظرات غیر کارشناسانه بسیاری از مسئولان در موضوعات حقوقی، سیاسی و بین المللی، بدون توجه به آثار و پیامدهای حقوقی و بین المللی آنها،عدم تامین منافع و مطامع ملی و بین المللی ایران در کنفرانس ها و کنوانسیون های منطقه ای و بین المللی در خصوص رژیم های حقوقی و بین المللی مختلف و مانند این ها که از استفاده نادرست و نامناسب از دانش و تخصص و دیدگاه های کارشناسی حقوقدانان برتر و برجسته ایرانی و بی توجهی به رهنودهای دلسوزانه آنها در این رابطه و درنتیجه ورود زیان و خسارات متعدد در حوزه های گوناگون به منافع ملی و اعتبار بین المللی ایران نشان دارد.(3)

* درباره نامه آن 17 رجل اندیشمند(؟!)

علاوه بر آن چه در بالا گفته شد،اقدام اخیرِ غیرحقوقی و غیرکارشناسی برخی از مسئولان غیرمرتبط و معاریف فرهنگی و دانشگاهی کشور در نگارش نامه ای به محمد مرسی-رئیس جمهوری مصر- بدون توجه به شرایط روز منطقه ای و بین المللی و نبودمطالعه کافی وضعیت سیاسی و اجتماعی آن کشور و ایران و بی توجهی به تبعات حقوقی و بین المللی آن، از زمره اقدامات دیگر قابل ذکر در این رابطه است.

اقدام 17 رجل فرهنگی، سیاسی ایران به ترتیب یاد شده، نه تنها از اقبال عمومی و دولتی مصریان و دولتمردان آن برخوردار نشد،به شدت مورد نقد و نکوهش آنان نیز واقع شد!

رئیس جمهوری مصر به خود اجازه نداد در مقام پاسخ به این نامه برآید و برخلاف پیش بینی و اقدام غیر مطالعه شده و مداخله جویانه نویسندگان آن در امر سیاست خارجی و بین المللی کشور و بدون هرگونه توجه به پیامدهای حقوقی و سیاسی آن و نقض آشکار قواعد سیاست خارجی و اصول دیپلماتیک و به زیر سئوال رفتن شان دستگاه سیاست خارجی کشور، عکس العمل ها از سوی مشاور حقوقی محمد مرسی و برخی دیگر از مقامات مربوطه صادر شده است!

چیزی که کمتر در طی 7 سال گذشته در دولت فعلی شاهد بوده و کمتر سایه ای از حضور و وجود حقوقدانان و وکلای دعاوی و بین المللی دانشمند و قانونمند در رگه های دولت و تصمیمات و اظهارنظرهای غیر کارشناسی رئیس جمهوری و دولت ناکارآمد او مشاهده کرده ایم.

در یادداشتی از سایت عصر ایران در همین رابطه آمده است : « بدترین بخش ماجرا این است که آقایان ،بعد از این که رفتار سرد و موهن مصری ها را با رئیس جمهور ایران دیدند ، این نامه را فرستادند و با خود اندیشه نکردند در کشوری که در یک سفر چند روزه، دوبار رئیس جمهوری ایران مورد حمله و اهانت قرار می گیرد و فضایی چنان سنگین علیه ایران وجود دارد که در جشن 22 بهمنِ دفتر حفاظتِ منافع ایران، نماینده دولت قاهره، دولتمردان ایرانی را یادآور خون های ریخته شده در سوریه می خواند و ... ، جایی برای چنین نامه نگاری های یکسویه وجود ندارد!

نامه ای که 17 چهره سیاسی- دانشگاهی به محمد مرسی ، رئیس جمهور مصر نوشتند ، بیش از هر چیزی نشان دهنده ناآگاهی و جهان نشناسی افرادی است که در داخل کشور ، رسانه های رسمی ، آنان را " اندیشمندان ایرانی" می خوانند....17 نفر مزبور، از جمله علی اکبر ولایتی ، غلامعلی حداد عادل ، سید علیرضا مرندی ، فرهاد رهبر ،محمد رضا مخبر دزفولی ، محمدعلی معلم دامغانی ، سید مصطفی محقق داماد و ... نامه ای به رئیس جمهور مصر نوشتند و پس از مقدمه ای مبنی بر حقانیت دین اسلام ، اعلام آمادگی کردند که آماده اند تجربیات جمهوری اسلامی ایران را به مصر انتقال دهند.

این نامه با بی اعتنایی محمد مرسی مواجه شد. اما مشاوران و مقامات دیگر مصر ، آن را به سخره گرفتند و به انتقاد از نامه پرداختند و تصریح کردند که نیازی به این ارائه الگوها ندارند و ... !

البته این واکنش ها ، قابل پیش بینی بود. محمد مرسی که حتی در سفر احمدی نژاد به مصر ، راضی به «گفت و گوی رسمی دو جانبه» با رئیس جمهور ایران نشد، مشخص بود که به نامه چند چهره درجه چندم سیاسی و دانشگاهی - که هیچ کدام یا اکثریت شان را اصلاً نمی شناسد و نامشان را هم نشنیده است - پاسخ نمی دهد».

عصر ایران ادامه می دهد:« کافی است نگاهی به رسانه های مصری در ایام اخیر انداخته شود تا مشخص شود که به بهانه این " نامه نگاری خام و عجولانه" و صدالبته "غیرضروری" ، چه هجمه ای علیه ایران راه افتاده است؟!....همه این ها نشان می دهد که این اندیشمندان(!) وطنی ، بدیهیات جهان امروز را هم نمی شناسند و از بازتاب اعمال خود در دنیای امروز غافل اند. گو این که فکر می کنند فضای فکری همه مردم دنیا ، یا لااقل همه مسلمانان جهان ، منطبق بر اندیشه های آنان است و حالا که مصری ها ، انقلاب کرده اند و مرسی را جایگزین مبارک کرده اند ، معنی اش این است که عزت و استقلال و عقایدشان را به پای ایران می ریزند و برای ما و تجربیات ما ، فرش قرمز می گسترانند!...

و نکته ای که نویسندگان نامه باید بدان پاسخ دهند این است که نوشتن نامه به مرسی در این شرایط و از سوی آنها ، اساساً چه لزومی داشت و اگر آنها نامه نگاری نمی کردند ، چه ثلمه ای بر ایران و اسلام وارد می آمد؟!»(4)

عکس العمل مقامات مصری به نامه فرهیختگان ایرانی!

مشاور حقوقی مرسی گفت: تکرار تجربه ایران در مصر امکان پذیر نیست، زیرا تفاوت های ریشه ای میان دو ملت و رهبران دو دولت در زمینه های عقیده دینی، نگاه سیاسی و اقتصادی وجود دارد.

به گزارش عصر ایران، "یاسر علی" سخنگوی رسمی محمد مرسی رئیس جمهور مصر در مصاحبه با روزنامه الشروق چاپ قاهره در واکنش به این نامه گفت: مصر دارای الگوی خاص خود است که از اراده ملت مصر برگرفته شده است.

وی افزود: الگوی مصر ارتباطی با هیچ الگوی دیگری ندارد و هیچ کس هم نمی تواند الگوی خاصی را به مصر تحمیل کند. مشاور حقوقی رئیس جمهور مصر هم در واکنش به نام 17 چهره سیاسی دانشگاهی ایران گفت: تجربه (انقلاب) مصر با تجربه (انقلاب) ایران از لحاظ شکل و محتوا متفاوت است.

"محمد فواد جاد الله" اضافه کرد: تکرار تجربه ایران در مصر امکان پذیر نیست، زیرا تفاوت های ریشه ای میان دو ملت و رهبران دو دولت در زمینه های عقیده دینی، نگاه سیاسی و اقتصادی وجود دارد.

علاوه براین، معاون حزب حاکم آزادی و عدالت (ارگان سیاسی اخوان المسلمین مصر) هم در واکنش به این نامه گفت: مصر نه ایران ، نه افغانستان و نه پاکستان است. میان اندیشه های امامت در میان اهل تسنن و شیعیان تفاوت هایی وجود دارد.

العریان افزود: نظام سیاسی مصر و تحولات اجتماعی این کشور شبیه هیچ کشور دیگری نیست.

وی ادامه داد: مصر، آزاد، یکپارچه، مستقل و دارای تسامح و تساهل است.

مصر دارای الازهر و حافظ قرآن و علوم دینی اسلامی و گسترش دهنده آن است. مصر حتی کلیساهای ملی مستقل از دیگران کلیساهای جهان دارد. (5)

*هزینه ها را ملت پرداخت می کنند

وضعیت مزبور یادآور دعوت و حضور رئیس جمهوری رومانی به ایران، بدون توجه داشتن وزارت خارجه وقت کشور به شرایط سیاسی حاکم بر جامعه و اعدام رئیس جمهوری مزبور و همسر او در فرودگاه آن کشور در راه بازگشت از ایران است که ناشی از نبود حقوقدانان و دیپلمات های خبره و مطلع نسبت به اوضاع سیاسی، حقوقی و بین المللی حاکم در وزارتخانه مزبور و دولت مربوطه بوده است و صد البته به مانند پیامدهای حاصله از نامه نگاری غیرمسئولانه و غیر کارشناسی مزبور، هزینه های آن را باید ملت پرداخت کنند.

به راستی، آیا زمان آن نرسیده است که به مملکت داری و دیپلماسی و حقوق بین الملل و نظام بین المللی با نگاهی تخصصی، علمی و دانشگاهی نگریست و بیش از این در مسائل سیاسی از افراد بدون تعهد و تخصص که سیاست شان مبتنی بر موعظه و نصیحت است و غیرکارشناس و ناکارآمدند،بهره نبرد و از کسانی استفاده کرد که دانش و تخصص کافی دیپلماتیک و حقوق بین الملل دارند؟

عمده تصمیمات و اظهارات دولت و بدنه وزارت خارجه فاقد هرگونه مطالعات حقوقی یا بهره مندی از حقوقدانان و وکلای بین المللی آگاه به مسائل حقوقی و قانونی بوده که تبعات فراگیر حقوقی و بین المللی آن را به جامعه و مردم تحمیل می شود.

آیا زمان آن نرسیده است؛ دیگر از فرمول اگر ، پس و سعی و خطا بیش از این استفاده نکرد و بیش از این منافع ملی و بین المللی ایران را مخدوش نساخت؟

دنیای طبابت و کتابتِ صرف دانشگاهی و فرهنگی با نظام حقوقی و دیپلماسی فرسنگ ها فاصله داشته و تصدی مدیریت دولتی نیز مستلزم دانش و تخصص کافی حقوقی و علمی مربوطه است که کمتر در دولت و دستگاه دیپلماسی کشور مشهود است.

چگونه مردم باید به حضور آتی برخی از همین نویسندگان نامه زیان بار به حیثیت و منافع ملی و بین المللی ایران به عنوان کاندیدای آتی و احتمالی ریاست جمهوری و دولت بعدی دل خوش کرده و در مقام آتیه ای روشن برای خویش و جامعه خود باشند؟!

ضعف مکرر دولت در نبود حقوقدانان و وکلای بین المللی،خسارات مادی، معنوی، حیثیتی، حقوقی، سیاسی و بین المللی متعددی را بر جامعه ایرانی و جهانی وارد ساخته است که باید نسبت به رفع آن و اتخاذ تدبیر جدی و موثر در استفاده از نیروهای کارشناسی در کلیه تصمیمات حقوقی و مصوبات دارای پیامدهای حقوقی و نظام های حقوقی داخلی و بین المللی و حضور کشور در مجامع منطقه ای و بین المللی اقدام کرد؛ والا ماحصل صحبت، تکرار مکررات!


*پی نوشت ها و منابع :

1- 12 تیر 1367، 3 ژوئیه 1988؛ سالروز حمله موشکی ناو جنگی آمریکایی یواس‌اس وینسنس به هواپیمای ایرباس آ۳۰۰ متعلق به هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران ، سرنگونی کامل آن و جان باختن تمام سرنشینان و مسافران ایرانی و خارجی در حال پرواز در آن است.

واقعه ای که بیانگر مسئولیت محتوم دولت ایالات متحده امریکا در نقض حقوق بین الملل هوائی و حقوق بشر و عدول از تعهدات بین المللی خویش در حمله به یک هواپیمای مسافربری غیر نظامی بوده و متاسفانه به جهت نبود شناخت و تبیین ظرفیت های حقوقی و بین المللی پرونده مطروحه از سوی دولت ایران و عدم بهره مندی درست و مناسب از متخصصان و صاحبنظران حقوق بین الملل، حقوق بین الملل هوائی و وکلای بین المللی، منجر به پذیرش غرامتِ فاقد هرگونه مسئولیت دولت آمریکا و تعرض به حریم و حاکمیت هوائی ایران و کشتن 290 مسافر بی گناه چشم به راه خانواده های خویش شده است.

به زعم این جانب با وجود مسئولیت بین المللی دولت آمریکا در سرنگونی پرواز 655 ایران ایر از دیدگاه حقوق بین الملل با ارائه دلائل حقوقی موجه، همزمان در مسئولیت محدود و نسبی دولت ایران در عدم پیشگیری از واقعه مزبور و عدم تعقیب کامل موضوع در مراجع بین المللی نیز تردیدی نیست.

برای اطلاع بیشتر ر.ک:محمد رضا زمانی درمزاری (فرهنگ)، مسئولیت بین المللی دولت آمریکا در سرنگونی پرواز 655 ایران ایر از دیدگاه حقوق بین الملل، موسسه حقوقی و بین المللی نیک داد( زمانی)؛ بخش مطالعات بین المللی هوا و فضا، 1391

2- محمد رضا زمانی درمزاری( فرهنگ)؛دولت قانونمند و دولت ناقض قانون اساسی، http://www.khabaronline.ir/Weblog/zamanidarmazari

http://www.rahemaghsoud.ir/?op=news&f=detail&id=5973&title،

(یادداشت های حقوقی، 14/9/1391)


3- محمد رضا زمانی درمزاری( فرهنگ)، سرنوشت وکالت در ایران، موسسه حقوقی و بین المللی نیک داد( زمانی)، اسفند 1391

4- نقدی بر نامه چهره های سیاسی- دانشگاهی ایران به محمد مرسی، سایت تحلیلی و خبری عصر ایران، کد خبر: ۲۵۸۸۴۲، مورخ 2/12/1391: http://www.asriran.com/fa/news/258842

5- پاسخ مصر به نامه 17 شخصیت ایرانی به محمد مرسی : http://www.asriran.com/fa/news/258390

ایمیل نویسنده: nikdadlaw@hotmail.com