مازندنومه؛ علی اصغر خلیل پور کتی سری، کارشناس ارشد مدیریت دولتی: واژه ها ظهور معنا برای مفاهیم مندرج در آنها هستند که اگر ظاهر واژه ها آنچنان که هست، درک نشود و معنای مفید حقیقت و مصیب الی الواقع ارائه نشود، چه بسا اسیر انحرافات افراط و تفریط شده و اهداف واقعی و منظور دقیق آن واژه ها ادراک نگردد و در نتیجه در جامعه به صورت انحرافی اجرا شده و یا اصلا اجرا نمی شود.

پس از تحقق حماسه سیاسی 24 خرداد، شاهد بروز و ظهور پارادایمی نه چندان جدید بنام تدبیر و امید هستیم که بی نصیب از معضل فوق یعنی گرفتار شدن در انحراف عدم ادراک حقیقت نخواهد بود.

با توجه به رویکرد اعتدال در رفتار یا حداقل در شعارهای مطروحه خوب است نظریه «تدبیر و امید» را این گونه بگوئیم:« تدبیر اعتدال و امید اصلاح » یعنی بهره مندی از کنش و رفتار اعتدالی در ابعاد مختلف مدیریت، سیاست، اقتصاد، فرهنگ و... چه در حوزه خرد رفتاری و چه در حوزه کلان رفتاری جامعه و از این طریق رسیدن به اصلاح گذشته و آفرینش آینده ای توسعه یافته.

اما آیا چشم انداز مطروحه قابل دستیابی است؟ این سوالی است که باید در کنه معنای پارادایم « تدبیر اعتدال و امید اصلاح»پیگیری شود که با اندک مداقه نتیجه می گیریم یقینا قابل دستیابی است چرا که پاسخ منفی به سوال بالا، اصل نظریه فوق را منتفی خواهد دانست؛ یعنی یا باید قائل به این نظریه نباشیم یا اگر مدعی هستیم باید آن را عملی و اجرائی بدانیم. زیرا امید یعنی ایمان و باور به تحقق اهداف تدبیر اعتدالی که همانا اصلاح گذشته و رسیدن به آینده ای توسعه یافته است.

از طرفی چهار واژه 1- تدبیر 2- اعتدال 3- امید 3- اصلاح از کلمات کلیدی و طلایی حوزه فکری مطروحه بوده که در جای خود ثابت و پذیرفته شده می باشد و در میان فرهیختگان و علمای رشته دانشی خود آزمون شده و اجماعی است که البته پرداختن به مستندات این اجماع مجالی دیگر را می طلبد.

آنچه مهم است پذیرفته بودن ابعاد این حوزه فکری است و برای ما پس از پذیرفتن اصل آن، آنچه مهم تر است چگونگی و راه های دستیابی به آرمان های این نظریه است که با توجه به چهار کلمه کلیدی ذکر شده به طور کاملا اختصاری به برخی از الزامات تحقق این آرمان نگاهی گذرا خواهیم داشت.

1- تدبیر از نظر لغوی یعنی اندیشیدن به منظور پیدا کردن راه حل برای مشکل یا مسئله ای یا انجام دادن درست کارها، چاره اندیشی کردن (فرهنگ سخن 1385 )

اگرچه معنای لغوی و شرح و بسط آن گویای مطالب مفید بسیاری است، صرف نظر از معنای لغوی واژه تدبیر، معنا و مفهوم آن است که نوعی فرایند و فراگرد استدلالی در گردش چهار واژه 1- تفکر2- شناخت دانشی 3- عمل و اجرا 4- اصلاح و بازخورد است، به طوری که آن را به یک مکتب در مدیریت استراتژیک تحت عنوان «مکتب تدبیر» تبدیل کرده است.

در این مکتب شکل گیری استراتژی از طریق ایجاد تطابق بین نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصت ها وتهدیدات خارجی انجام می شود(5 فرمان برای تفکر استراتژیک1383- وفا غفاریان و غلامرضا کیانی )

با این وجود معلوم است تدبیر یعنی توجه همه جانبه و برنامه ریزی جامع در تمام امور چه در حل مشکلات گذشته ،حال ، آینده و چه در توسعه و خلق آینده ای توسعه یافته.

2- واژة‌ «اعتدال‌» به‌ معناي‌ «ميانه‌ روي‌ و ميانه‌ است‌». و با يكي‌ از معاني‌ واژة‌«اقتصاد» در زبان‌ عربي‌ مترادف‌ مي‌نمايد.

اين‌ واژه‌، در متون‌ عربي‌ و قرآن‌ و روايات‌، در يك‌ معنا به‌ كار مي‌رود. در مقابل‌، انحراف‌ از اعتدال‌ و گرايش‌ به‌فزون‌ تر «افراط‌» يا «اسراف‌» و گرايش‌ به‌ كم‌تر تفريط‌ خوانده‌ مي‌شود. امام‌علي‌(ع)مي‌فرمايد: هرچه‌ از حدّ اعتدال‌ خارج‌ شود، اسراف‌ ناميده‌ مي‌شود.

3- امید داشتن باور به نتیجة مثبت اتفاق ها یا شرایط، در زندگی است. امید احساسی است دربارة اینکه می‌توانیم آنچه را که می خواهیم، داشته باشیم یا اینکه آیا یک اتفاق، بهترین نتیجه را برای ما خواهد داشت؟

امید در یک نگاه توسعه ای یعنی ایمان و باور به تحقق اهداف، پر واضح است که صرف ایمان وباور بدون عمل و اجرا اهدافی را محقق نخواهد ساخت. پس ایمان به علاوه عمل می تواند امید را در مسیر تحقق اهداف به ارمغان بیاورد.

4- اصلاح یعنی مجموعه رفتارهای عقلایی برای رسیدن به تدبیر اعتدالی در راستای تحقق امید عمومی و توسعه گذشته وخلق آینده ای توسعه یافته.

اینک با توجه به تعاریف مختصر ارائه شده «تدبیر اعتدالی و امید اصلاح »را بهتر می توان درک کرد . در واقع امید به اصلاح از مسیر تدبیر اعتدالی می گذرد، یعنی امید به توسعه گذشته و امید به خلق آینده ای توسعه یافته وابسته به رفتارهای عقلایی و تصمیمات اعتدالی است.

همانطور که در تعاریف فوق آمد، اعتدال یعنی «نه افراط نه تفریط» سوال اینجاست چه کارهایی افراط است وچه تصمیماتی تفریطی ست؟ بنده گمان می کنم فقط از برخی اعمال و تصمیمات یادآوری شود و قضاوت های افراطی بودن، تفریطی یا اعتدالی بودن را به خواننده واگذار کنیم، بهتر باشد .

1- انتخاب مدیران از مسیرهای سیاسی وسفارش های گروه های متفاوت.
2- انتخاب مدیران برمبنای استانداردهای پذیرفته شده و با رویکرد شایسته سالاری.
3- تصمیمات خود اتکا و بدون کارشناسی
4- تصمیمات برمبنای شاخص های مدیریت مشارکتی
5- برنامه ریزی جامع و همه جانبه در اداره کشور
6- انجام فعالیت ها به صورت روزانه و حل مقطعی موضوعات و ....

امید است با درک صحیح از مولفه های پارادایم «تدبیر و امید» برای برداشتن گام های مهم در تصمیمات اعتدالی مسیر را برای تحقق امید و آرمان های اصلاح گرانه هموار سازیم تا از انحراف بزرگ افراط و تفریط مصون بمانیم.

* مطلب دیگر نویسنده:

- ای بی معرفت http://www.mazandnume.com/?PNID=V16420