سونامي به امواج بلند در درياها و اقيانوس ها گفته مي شود. اين امواج به دليل آتشفشان ، زمين لغزه (ريزش ناگهاني حجم زيادي از رسوب از فلات قاره به بخشهاي عميق يا ريزش مواد از داخل خشکي به دريا) و زمين لرزه در بستر درياها و اقيانوس ها مي تواند ايجاد شود. سونامي هاي بزرگ عمدتا به دليل زمين لرزه هاي بزرگ و ريزش مواد از خشکي به دريا ايجاد مي شوند. دوره تناوب سونامي از چند دقيقه تا چند ساعت ، طول موج آن از چند ده کيلومتر تا چند صد کيلومتر و ارتفاع آن از چند ده سانتي متر تا چند متر تغيير مي کند. به دليل اين که سونامي ها طول موج بسيار بلند دارند ، حتي اقيانوس ها با متوسط عمق 4300 متر براي اين امواج محيطي کم عمق محسوب مي شوند. بنابراين سونامي پس از تشکيل بر اثر زمين لرزه با انتشار در اقيانوس ها بر اثر ناهمواري بستر اقيانوس ها و نيروي ناشي از کرويت زمين (اثر کوريوليس) تغيير شکل مي يابد. به همين دليل نيز سرعت امواج سونامي وابسته به عمق محيط آبي است که در آن حرکت مي کند. اگر عمق متوسط اقيانوس يا دريايي که در آن زمين لرزه اتفاق افتاده حدود 4 کيلومتر باشد ، سرعت حرکت سونامي حدود 720 کيلومتر بر ساعت خواهد بود. ارتفاع چنين سونامي در داخل دريا حدود نيم متر است ؛ اما با نزديک شدن به ساحل ، ارتفاع آن افزايش مي يابد و با شکست موج و حرکت آب به سوي ساحل سبب تخريب ساحل مي شود. امکان تشکيل امواج بلند دريايي بر اثر زمين لرزه (سونامي) در درياهاي نيمه بسته و بسته همچون درياي مديترانه و درياي خزر نيز وجود دارد. در چنين محيطهايي زمين لرزه هايي به بزرگي 6.2 ريشتر يا بيشتر از آن ، مي توانند سونامي ايجاد کنند. در درياي خزر گسل هايي که توان ايجاد زمين لرزه هاي بزرگ را داشته باشند در برآمدگي آبشوران (حد فاصل جمهوري آذربايجان و ترکمنستان) و غرب درياي خزر (در سواحل داغستان روسيه) قرار دارند. اين گسل ها در گذشته سبب رويداد زمين لرزه هاي بزرگ شدند که در پي آن سونامي بزرگ (در مقياس خزر) ايجاد شد. در عين حال ، احتمال رويداد سونامي در آينده توسط اين گسل ها نيز وجود دارد. مشاهدات تاريخي حاکي از تشکيل سونامي تا ارتفاع 2 متر است. برخي مطالعات نشانگر رويداد سونامي با حداکثر ارتفاع 3متر در خزر است. سونامي قابل اندازه گيري با ترازسنج هر 17-18 سال يکبار در خزر اتفاق مي افتد. امکان رويداد سونامي قوي در خزر هر 60سال يکبار است. توسعه سونامي در خزر توسط برآمدگي آبشوران محدود مي شود. در صورتي که زمين لرزه اي در اين ناحيه روي دهد ، پس از حدود 5 ساعت سونامي ناشي از آن به سواحل ايران مي رسد. در اين حال اثر سونامي به سواحل ايران تقريبا صفر است. سواحل بخشهاي مياني خزر بيشترين اثر را از سونامي دريافت مي کنند. زمين لرزه تنها عامل ايجاد سونامي در خزر نيست ، زمين لغزه و فوران گلفشان ها در بستر درياي خزر دو عامل ديگر ايجاد سونامي در خزر هستند. با توجه به احتمال رويداد ضعيف زمين لرزه در خزر جنوبي ، دو عامل زمين لغزه و گلفشان در خزر جنوبي مي توانند سبب تشکيل سونامي شوند. بزرگي سونامي در خزر جنوبي ناشي از اين دو عامل خيلي شناخته شده نيست. از آنجا که از هنگام رويداد منشا سونامي (زمين لرزه ، زمين لغزه ، آتشفشان و گلفشان) تا تشکيل سونامي و رسيدن آن به ساحل مدت نسبتا زيادي طول مي کشد (از چند ده دقيقه تا چند ساعت ، بسته به فاصله منشا سونامي تا ساحل و عمق آب) بنابراين اطلاع رساني بموقع به ساکنان نواحي ساحل مورد تاثير سونامي ، مي تواند سبب کاهش تلفات انساني شود. در مناطقي که سيستم هشداردهنده خودکار وجود ندارد ، اين مهم مي تواند توسط وسايل ارتباطي همچون راديو ، تلويزيون ايميل ، اينترنت و تلفن انجام شود. نکته مهم براي در امان ماندن از خطرات سونامي ، فاصله گرفتن از خط ساحلي به مقدار چندصد متر يا چند کيلومتر (بر حسب بزرگي سونامي و شيب ساحل) است. اما کاهش خسارت هاي مالي ، مستلزم رعايت حريم ساحل در خزر است ؛ ناحيه اي که در آن نوسان تراز آب به دليل امواج ناشي از توفان ، امواج سونامي ، تغييرات بلندمدت تراز آب در فاصله زماني کوتاه يا طولاني (از چند ثانيه يا چند سال) مي تواند ناحيه ساحلي را تحت تاثير قرار دهد و سبب تخريب تاسيسات ساحلي شود.