مازندنومه؛ سرویس اجتماعی، احسان شریعت: امروزه یکی از مهم ترین مسائل شهرهای دنیا، هویت شهر است و بحران هویت و سردرگمی انسان ها در زندگی پیچیده شهری، از مهم ترین دغدغه های صاحبنظران این حوزه است.

 مدیران شهری و دست اندرکاران همواره در پی راهی برای ارتقای کیفیت فضاهای زندگی انسان هستند و به جنبه های کیفی شهر از جمله هویت محیط به عنوان عاملی برای تقویت پیوند انسان با محیط و غنا بخشیدن به فعالیت ها توجه بیشتری می شود.

 بهبود کیفیت فضاهای شهری، درک معنا و هویت محیط از جانب مردم را تسهیل کرده و به حس رضایت منجر می شود. توجه به کیفیت منظر شهری، هم از نظر جنبه های کالبدی و هم از نظر فضاهای انسانی، محیط های عمومی و خاطرات جمعی ضروری است. بر این اساس ضرورت ایجاد تصویر ذهنی و درک مشترک مردم از شهر کاملاً محسوس است. یکی از زمینه های ایجاد چنین تصویری از شهر، نظرگاه های شهری است.

اگر تا اوایل قرن اخیر، بازدیدکنندگان شهرها می توانستند از حومه شهر و حتی اراضی مسطح اطراف آن، شهر را به صورت یک کل یکپارچه و روشن رویت کنند، امروزه با گسترش و تغییر مقیاس شهر، درک سیمای شهری به صورت یک مجموعه کامل بسیار دشوار شده و فقط از نقاط دید مشرف به شهر امکان پذیر است. برای رفع این نیاز در شهرهای کنونی لازم است فضاهایی با این قابلیت در نقاط مناسب مکان یابی و طراحی شوند.

«نظرگاه» را مکانی برای نگاه کردن و اندیشیدن و «نظرگاه شهری» را مکانی تعریف می کنند که از آن به جزئی از شهر و یا کل آن نظر کنند. در صورت وجود و ثبات نقاط معینی در شهر، تصاویر مشخصی نیز در ذهن افراد شکل می گیرد که باعث ایجاد خاطره مشترک برای مردم و نظم ساختار ذهنی ساکنین در مورد شهر می شود. نظرگاه شهری به عنوان یک ظرفیت کمی در کنترل کیفی مناظر شهری، از جنبه های متعددی حائز اهمیت است:

1-    درک تصویر روشن از محیط، 2- جهت یابی در شهر، 3- ایجاد حس آشنایی و امنیت محیط، 4- افزایش عمق و شدت تجارب انسانی، 5- ایجاد زمینه خاطرات مشترک و پیوستگی بافت اجتماعی، 6- ایجاد لذت بصری، 7- ایجاد فضای جمعی، 8- به عنوان نشانه شهری.
2-    
نظرگاهی که باهدفی مشخص شکل می گیرد، می تواند بهانه مناسبی برای ایجاد یک فضای جمعی و بستر مشترکی برای فعالیت های مردم باشد. نظرگاه تبلور فضایی-اجتماعی خاطره های جمعی است که در تداوم حیات شهری نقش به سزایی دارد. در صورت طراحی فضاهایی به یاد ماندنی و سرزنده که از هویت بصری نیز برخوردار باشند، افراد به آن احساس تعلق پیدا کرده و در القای حس مکان تأثیرگذار است.

 در واقع هنگامی فضاهای شهری معنا شده و نقش حیاتی در زندگی شهروندان پیدا می کند که انسان به واسطه رویداد و خاطره ای به مکان پیوند بخورد. از سوی دیگر نظرگاه ها به دلیل فعالیتی که در آن ها صورت می گیرد و اینکه از نقاط مرئی شهر هستند، جزء نشانه های شهر محسوب می شوند؛ چرا که به دلیل تسلط بر محیط اطراف و ایجاد خاطره در ذهن هم به عنوان نشانه بصری و هم به عنوان نشانه ذهنی عمل می کند.

در سالیان اخیر در شهرهای بزرگ با مدیریت هوشمندانه قاب هایی را برای مردم حفظ کرده اند تا شهروندان بتوانند شهرشان را تقریباً به شکلی ببینند که پدران شان می دیدند.

 به این ترتیب همه مردم می توانند خاطره تصویری مشترکی داشته باشند که همچون زبان به شکل گیری هویت فرهنگی مشترک کمک کند. نکته ای که در برنامه ریزی های شهرهای استان مازندران چندان جدی گرفته نمی شود. اهمیت این خاطره تصویری مشترک به این دلیل است که وقتی مردم شهرهای مازندران، شهر خود را به هزار شکل مختلف ببینند، احساس نمی کنند ساکن یک شهر واحد هستند و هویت شهری شکل نخواهد گرفت.

اغلب شهرهای مازندران در سطح هموار واقع شده اند که تقریباً فاقد نظرگاه های طبیعی اند. به همین دلیل تأسیس و احداث نظرگاه های مصنوعی ضروری می نماید. نظرگاه های مصنوعی در شهرهای مازندران می توانند با بهره گیری از عوارض طبیعی مازندران به بهترین نحو ممکن به ایجاد نظرگاه های بسیار مناسب بپردازند.

 برای مثال تأسیسات تله کابین در برخی شهرهای غرب استان همچون چالوس هویت مشترک و خاطره جمعی بسیار برجسته ای برای تمامی گردشگران به شمار می آید. تمامی افرادی که از تله کابین های غرب استان مازندران بازدید می کنند تصویری از نقطه مشرف بر شهر و دریا کسب می کنند که از بلندترین نقطه جنگل سرسبز حاصل می شود.

ضرورت جدی گرفتن نظرگاه های شهری در شهرهای استان مازندران بایددر تصمیم گیری های کلان شهری در شهرهای مازندران لحاظ شود.

 در این راستا می توان با بهره گیری از ویژگی های طبیعی شهرهای مازندران به ایجاد نظرگاه های شهری پرداخت.

 این نظرگاه های شهری می توانند نقش به سزایی در ساخت یک هویت مشترک شهری در شهرهای مازندران داشته باشند. از این رو می توان با برنامه ریز ی کارشناسی نقاطی از شهرهای استان را که از لحاظ ارتفاع مشرف بر منظری از شهر می باشند را مشخص کرده و در آن نقطه به احداث بنایی پرداخت. این بنا می تواند یک محل مذهبی همچون مسجد، یک مکان تفریحی همچون پارک و یا یک مکان فرهنگی همچون فرهنگسرا  باشد.