مازندنومه؛ سرویس سیاسی، کلثوم فلاحی: در بخش دوم همایش گفتمان اعتدال در دانشگاه مازندران دكتر ناصرالدين علي تقويان مدير كل برنامه ريزي و سياستگزاري فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دكتر علي كريمي مله عضو هيات علمي علوم سياسي ، دكتر محمود شارع پور عضو هيات علمي علوم اجتماعي ، دكتر علي اكبر ايزدي فر عضو هيات علمي فقه و مباني حقوق اسلامي از دانشگاه مازندران و دكتر هادي پاشايي عضو هيات علمي گروه مكانيك دانشگاه صنعتي بابل با حضور در ميزگرد تخصصي و با اجراي دكتر رضا ستاري عضو هيات علمي گروه ادبيات فارسي دانشگاه مازندران به ارائه ديدگاه و نظرات تخصصي پيرامون حوزه هاي مختلف گفتمان اعتدال پرداختند ،


-دکتر ستاری:

چهارچوب گفتمان اعتدال باید مشخص شده، این اندیشه محک بخورد و جوانب آن ارزیابی شود. باید در راستای گفتمانی که دولت در پیش گرفته، این گفتمان را وارد عرصه کنیم و خواست دولت که بسط و گسترش اندیشه اعتدالی است را به جامعه وارد کنیم. اندیشه‌هایی که به هم نقد دارند وارد گفت‌و گو شوند تا مفاهمه‌ای بین گروه‌ها ایجاد شود.

- دکتر تقویان:

همایش سراسری گفتمان اعتدال با مشارکت کتابخانه ملی و معاونت فرهنگی وزارت علوم تشکیل شده و برگزار می‌شود. از این جهت که دانشگاه می‌تواند نقش موثری در جاری شدن گفتمان اعتدال داشته باشد برگزاری این همایش در دانشگاه‌ها لحاظ شده است و به این نتیجه رسیدیم که نخبگان علمی را درگیر این مسئله کنیم.

مشارکت مردم و رای قاطع به رئیس‌جمهور واجد این معنا است که رویکرد فرهنگی حسن روحانی از سوی مردم پذیرفته شده است. رئیس‌جمهور به این نکته رسیده بود که مطالبات مردم در حوزه فرهنگی، چیست. پاسخگویی به مطالبات با میانگین خواست مردم، زمینه‌ساز گفتمان اعتدال شد.

گفتمان اعتدال، ابداع و برساخته‌ی رئیس‌جمهور نیست، این گفتمان مربوط به سپهر همگانی است. به نظر می‌رسد حرکت در مسیر اعتدال و در میانه آن، مشکل‌ترین کاری است که دولت دارد.  

گفتمان اعتدال به شکل‌های مختلف در ذهنیت همگانی مردم ساخته شده است. گفتمان اعتدال خواست خواست عمومی مردم در آستانه انتخابات 92 بود و همچنان هم هست. دیدگاه‌های رئیس‌جمهور برآیند این خواست عمومی است و تلاش در راستای تحقق خواست مردم، عین گفتمان اعتدال است.

رای به رئیس‌جمهور واجد این است که مردم تعیین کف و سقف گفتمان اعتدال را به وی سپرده‌اند.

سطح و تنوع مطالبات عمومی مردم در حوزه فرهنگ بسیار بالاتر از گفته‌های رئیس‌جمهور است و دولت به صورت حداقلی به مطالبات پاسخ می‌دهد.

مجموعه اقدامات دولت در حوزه فرهنگ تاکنون تندروی نیست.

دولت باید فراتر از آنچه تاکنون انجام داده در جهت پاسخگویی به مطالبات فرهنگی بکوشد.

دانشگاهیان از مطالبه‌محورترین لایه‌های اجتماعی هستند و رنگ و آهنگ فرهنگی‌تری نسبت به دیگر لایه‌های اجتماعی دارند. سطح مطالبات فرهنگی دانشگاهیان از میانگین سطح مطالبات عمومی مردم، بالاتر است.

مطالبات دانشگاهیان نه یک تهدید، بلکه فرصتی برای دولت در تحقق وعده‌ها است. تهدید آنجاست که دولت نتواند با مطالبات دانشگاهیان حرکت کند. گفتمان اعتدال در پی پاسخگویی فرهنگی به مطالبات فرهنگی است نه پاسخگوی سیاسی، امنیتی و ... .

حرکت دولت گذشته در جهت عکس مطالبات فرهنگی بود. در دولت پیشین چنان رفتار نپسندی با دانشگاهیان صورت می‌گرفت که حتی صدای استادان اصولگرا هم درآمده بود.

آموزش عالی به جای اینکه منشا ارزش‌های اخلاقی و گسترش فرهنگ در جامعه باشد خود در معرض مسائل ضد اخلاقی قرار گرفته بود. گفتمان اعتدال خواهان اصلاح این واقعیت‌ها است.

دکتر ایزدی‌فر:

عدالت و اعتدال نیاز فطری و عرضه ضروری برای جامعه است. اعتدال را به اخلاق حقوق محور معنا می کنم. در مبحث اخلاق است که اعتدال به آن معنا شکل می‌گیرد.

لازم است رویکرد جدیدی به اخلاق و مبانی اخلاقی داشته باشیم و به بحث فطرت توجه کنیم تا دچار نسبیت در اخلاق نشویم.

- دکتر پاشایی

عمده مشکلاتی که الان لمس می‌کنیم فسادهای اقتصادی و رانت‌خواری‌هایی است که وجود دارد و بخش عمده‌ای از انرژی کشور را به خود مشغول کرده است.

این فساد که در کشور گسترده است چگونه ایجاد شده و چه کنیم که در آینده دیگر پیش نیاید؟  مبارزه با فساد از شعارهای دولت روحانی است.

حکومت بر خلاف امامت و نبودت، امری بشری است. چرا ما نباید از تجربه سایر بشرها در  حوزه مبارزه با فساد استفاده کنیم؟

تجربه بزرگ بشری که حکومت‌های بسیاری ملتزم به آن هستند شفافیت امور و آزادی رسانه است و اگر این دو موضوع در کشور محقق شود، بسیاری از فسادها اتفاق نمی‌افتد.

اگر رسانه در بدو پدیده اختلاس سه هزار میلیاردی به آن می‌پرداخت آیا کار به اینجا می‌کشید؟

کشوری که بدون رسانه آزاد باشد مثل فضای تاریک است اما وقتی نور مطبوعات بتابد فضا روشن می‌شود و در فضای روشن، خطا کردن سخت است و اگر خطایی اتفاق افتد دستگاه مسئول می‌تواند برخورد کند.

نیاز به تربیت نیروهایی داریم که آینده کشور را اداره کنند، احزاب باشگاه‌های سیاسی هستند و می‌توانند به تربیت نیرو بپردازند.

دکتر شارع‌پور:  

احساس می‌کنم اگر گفتمان اعتدال نتواند به چهار سوال پاسخ دهد دچار چالش جدی و سرنوشت دیگر گفتمان‌ها می‌شود. من جوابی برای این سوال‌ها ندارم.

1.ماهیت گفتمان اعتدال چیست؟ تعریف و ابعاد آن چیست و چه نظریه‌ای درباره اعتدال وجود دارد؟ آیا اعتدال گفتمان است؟ به عقیده من اعتدال، گفتمان نیست، روش است، روشی در مقابل افراط و تفریط.

2.زمینه‌های شکل‌گیری این گفتمان چه بوده است و چرا  مردم به روحانی رای دادند؟ زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی گرایش مردم به این شیوه چه بوده است؟

نزدیک‌ترین افراد به روحانی هم معتقد بودند وی به همراه یک نامزد  دیگر، وارد مرحله دوم انتخابات می‌شود.

بحث توده‌ای شدن آموزش عالی در شهرها و روستاها و پیدا شدن الگوهای جدید ارتباطی و فضای مجازی، جامعه ایرانی را به سمت تکثر برده و نخبه‌گرایی وجود ندارد. در این فضا نمی‌توان انتظار داشت هرچه گروه‌های مرجع می گویند مردم هم بپذیرند. این نسل در مقابل منابع مختلف معرفتی قرار گرفته و این منابع معرفتی باعث می‌شود جامعه به سمت اعتدال برود.

در جامعه ایران طبقه متوسط در انتخابات مطالبات سیاسی و طبقات پایین مطالبات اقتصادی دارند و نقشه راه روحانی تلفیقی از این دو نظر بود.

3. تعریف استراتژی و راهبردهای علمی این گفتمان چیست و  کجا می‌خواهد در زندگی مردم خودش را نشان دهد؟ آیا می‌خواهد مثل گفتمان اصلاح‌طلبی و اصولگرایی، آسمانی و فقط در کتاب‌ها باشد؟

متولیان گفتمان اعتدال باید این نظر را از سطح نظری به سطح عملی بیاورند.

در نظام‌های اجتماعی سه بازیگر دولت، بخش خصوصی و مردم وجود دارد که درگیری‌هایی با هم دارند. هر یک از این گروه‌ها اگر بر دو گروه دیگر برتری یابد مشکلات خاص خود را پیدا می‌کنند. این سه بازیگر باید از قدرت متوازن برخوردار باشند.

اتفاق عجیب در تاریخ یکصد سال اخیر ایران این بوده که دولت‌ها به فکر استفاده از این سه طبقه اجتماعی به صورت همزمان نبودند.

در فضای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی عدم تعادل داریم.

اعتدالگرایی نباید دنبال تغییرات تند و رادیکال باشد بلکه باید آرام حرکت کند. نباید فقط در سطوح روشنفکری بماند، باید به درون مردم برود.

4.آسیب‌شناسی گفتمان اعتدال انجام می‌شود؟ اگر این اتفاق نیفتد به سرنوشت دیگر گفتمان‌ها تبدیل می‌َشود.

بپذیریم مشکلاتی برای تحقق اعتدال وجود دارد و ساختار و نیروهای لازم را نداریم، انگیزه در جامعه فعلی نیست که معجزه اتفاق بیفتد.

دکتر کریمی‌مله:

دانشگاه محلی است که می‌تواند با جریان پیدا کردن این بحث‌ها به مفهوم اجرایی گفتمان اعتدال کمک کند.

اگرچه اعتدال نیاز فطری است اما این نیاز فطری بعضی مواقع به فراموشی سپرده شده و گاهی برجسته می‌شود.

گفتمان صرفا فقط یک سلسله گزاره‌های بیانی برای سلسله نظام‌های معنایی نیست بلکه سیاست‌هایی است که می‌تواند مبین سلسله مبانی باشد.

 در جامعه ما باب شده وقتی نتیجه انتخابات طبق نظر ما پیش نمی‌رود می گوییم جامعه ایرانی غیر قابل پبینی است اما این مسئله به لحاظ تاریخی خالی از صحت است. جامعه ما قابل پیش‌بینی است و قواعدی دارد اما اگر ما به فهم آن قائل نمی‌شویم نباید این نقیصه را به جامعه نسبت داد.

 اینکه چرا جامعه کنش سیاسی معترضی از خود نشان می دهد این تئوری روان شناسی فردی و اجتماعی ثابت شده است که احساس محرومیت شما را وادار به پرخاشگری می‌کند.

اگر بسترهای کنش مدنی قائله‌مند داشته باشیم و از آن بستر اعتراض مدنی خود را بروز دهند، پرخاشگری به وجود نمی‌آید.

اگر در مجرای انتخابات جامعه به این محرومیت رسید و ساز و کار نظم به خوبی عمل کرد و جامعه به به رفتار اعتراضی خشونت‌آمیز تن داد، کاملا قاعده‌مند است.

اگر بپذیرند که گفتمان‌ها قاعده‌‌مند هستند و از مراحل رشد و تکامل و بالندگی را طی می‌کنند، باید بپذیریم که این گفتمان‌‌ها مسیر معکوس را هم طی می‌کنند. زمینه‌هایی که باعث اعتلای یک گفتمان می‌شود ممکن است باعث فرود همان گفتمان شود.

گفتمان اعتدال چون در مرحله جنینی قرار دارد از منظر گفتمان خیلی زود است بتوانیم با همه ابعاد و لوازمش به نقد آن بنشینیم. بخشی از نقدی که از نظر گفتمانی متوجه دولت است، محصول این است که این گفتمان دوران جنینی را طی می‌کند.

اگر در این مرحله داوری کنیم، کنش منتقدان از این زاویه قابل تحلیل است که هر گفتمانی  یک سلسله داده‌ مرکزی و کلید واژه اساسی دارد که تمرکز نقاط مقوم آن گفتمان هستند. اگر گفتمان اعتدال روی چند کلیدواژه مثل امید، تدبیر، عقلانیت، آرامش یا منطق گفت‌و گو متمرکز شده همه اینها می‌تواند به سرانجامی ختم شود که فرهنگ گفت‌و گو، شناسایی و احترام و همزیستی را در جامعه حاکم کنیم.

به نظر می‌رسد  گفتمان اعتدال به دنبال این بوده که جامعه را از حالت قطبی خارج کند. حالت دوقطبی می‌تواند در جامعه ایجاد فاصله سیاسی کند و منجر به تنش‌های حاد سیاسی شود.

الان منتقدان دولت فراتر از آن بحث سیاسی که خودشان فرافکنانه به دنبال این هستند که از آن مهلکه پاسخگویی نجات یابند، کسی که هشت سال در این مملکت همه چیز در اختیارش بوده و کارنامه‌ای از خودش به جا گذاشته که امروز باید پاسخگو باشد با این فرافکنی‌ها به دنبال این است خودش را در جایگاه مطالبه‌گر قرار بدهد که از آن پاسخگویی فرار کند.

این بحث سیاسی است اما از حیث گفتمانی، به دنبال این است که آن داده‌های مرکزی گفتمان اعتدال را وادار به تکان و چالش کند.

اگر گفته شده برخورد عقلانی، با  این ادبیات بی‌پروایی که منتقدان دارند دنبال این هستند دولتمردان را از فضای عقلانی و اعتدالی به فضای احساسی و هیجانی بکشانند.

با دوقطبی کردن حاد جامعه دنبال این هستند که آرامش، ثبات و قرار سیاسی اجتماعی را از جامعه سلب کنند. از این زاویه به نظر می‌رسد در حوزه سیاست داخلی و خارجی، اعم از مسائل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به دنبال آن دوگانه سازی‌ها و تداوم سندیت‌سازی‌هایی هستند که بتواند فضای دوقطبی را در جامعه تشدید کند.

امیدوار هستیم چون گفتمان اعتدال دنبال این است که تکثر و تفاوت را به رسمیت بشناسد، میدانی را هم برای بیان آزادانه و صریح و قاعده‌مند و در چهارچوب رفتارهای مدنی برای همین منتقدان فراهم کند.