مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، کلثوم فلاحی: چندی پیش داستان "ول کنید اسب مرا" با حضور حسن اصغری نویسنده این کتاب در کارگاه هم نگر ساری، نقد شد.

حسن اصغری متولد سال 1326 در بندرانزلی است. در هشت سالگی به تهران کوچ کرده و 31 رمان دارد.

او نخستین داستان خود را در سال 61 نوشته و از سال 79 دور تازه داستان نویسی وی شروع شده است. "ول کنید اسب مرا" رمانی درباره واقعه تاریخی قیام جنگل در گیلان است که بیش از 70 شخصیت را در خود جای داده است.

* فقط زمان، نشانگر دوره تاریخی نیست

 در این نشست حسین اعتمادزاده اظهار داشت: توصیف و حرکت داستان باید مورد توجه باشد. یعنی اگر نتوانیم مکان داستان را به خوبی توصیف کنیم، داستان به نوعی روایت گزارشی و مستقیم گویی تبدیل می‌شود.

 وی با اشاره به اینکه وارد کردن 70 شخصیت به ادبیات داستانی، کار آسانی نیست، گفت: داستان بسیار زیبا و جالبی بود و نویسنده اسطوره سازی و قهرمان سازی نکرده اما اینجا کارگاه نقد است.

 اعتمادزاده با بیان اینکه جزئی نگری در رمان تاریخی بسیار مهم است، افزود: فقط زمان، نشانگر دوره تاریخی نیست بلکه به ساعت و دقیقه و حتی ثانیه هم باید اشاره کرد. شب و روز باید به تصویر کشیده شود. نیاز نیست حتما به ساعت اشاره کنیم، می‌توان با اشاره به جهت آفتاب و ... زمان را اعلام کرد.

* داستان، تم مردانه دارد

 آذرنوش مختارنژاد هم در سخنانی با بیان اینکه داستان، تم مردانه دارد، افزود: نقش زن در این داستان کمرنگ دیده شده و در حاشیه است در صورتی که زن در تاریخ ما نقش موثری دارد.

وی با طرح این پرسش که مردهای داستان با اینکه قدرتمند اما چرا تا این اندازه ناامید هستند، تصریح کرد: مردها در این داستان ضعیف نشان داده شده‌اند.

* در توصیف تصاویر افراد، افراط و تفریط صورت گرفته است

 در ادامه این نشست ناهید گرامیان گفت: افرادی که حوصله خواندن کتاب های تاریخی ندارند، خواندن رمان‌های این چنینی کمک می‌کند که مردم به بخشی از تاریخ این کشور آگاهی یابند.

وی با بیان اینکه صحنه پردازی هایی که در داستان صورت گرفت نقطه قوت داستان بود، تصریح کرد: اما در توصیف تصاویر افراد، افراط و تفریط صورت گرفته است.

 گرامیان با اشاره به اینکه در طول داستان شاهد بارش باران و وجود سیلاب و گل هستیم و حتی نویسنده در بخشی به بارش یک ماهه باران اشاره می کند، ادامه داد: در دوره سه تا پنج ساله این داستان آیا همواره بارندگی بود؟ با اینکه در طول داستان از استبداد و کشتار و خونریزی صحبت می شود، اگر باران را نوعی نماد هم درنظر بگیریم باز هم جای سوال است چراکه باران نماد لطافت و پاکی است.

وی با بیان اینکه نوع پوشش افراد، نقطه قوت دیگر داستان است، افزود: گذر از روز به شب و برعکس، به خوبی پرداخته نشده و در توصیف مکان ها هم انتظار بیشتری از نویسنده داشتیم.

 گرامیان با طرح این پرسش که نویسنده تا چه حد مجاز به بزرگ نمایی در داستان است، اظهار داشت: در جایی از داستان اشاره شده که در یک نیمچه میدان، 10هزار نفر جمع شده اند.

* زبان این داستان بافت تصویری شاعرانه و استعاره دارد

حمزه شربتی در این نشست گفت: به روش سخن گفتن در روایت، زبان داستانی می گویند و هر نویسنده ای برای پیشبرد داستان از زبان خاص خود استفاده می کند. این زبان داستانی، زبان خود نویسنده یا زبان راوی است و بسته به جهان آن نویسنده، نوع واژگانی که دارد متفاوت است.

وی با بیان اینکه زبان این داستان بافت تصویری شاعرانه و استعاره دارد و در جاهایی کاملا به سمت وزن حرکت می کند، افزود: محور هم نشینی را می شکند و از محور جانشینی استفاده می کند. از واژگانی استفاده شده که مفهوم در پس پشت آن واژه است.

شربتی با اشاره به اینکه با یک متن چند لایه و چند پله ای در این داستان روبه رو هستیم، اظهار داشت: تعدد راوی در داستان از سال 1950 مرسوم شد و قبل از آن هم تعدادی از نویسندگان از این شیوه استفاده می کردند. نویسنده های زیادی، راوی را در داستان عوض کردند که علت تغییر راوی می تواند تنوع و لحن جدید، چند صدایی، ایجاد تصویر جدید از واقعیت و ... باشد اما در این داستان تمام راویان، یک ذهن و زبان دارند. بافت و چینش بافت همه راوی‌ها عین هم است.

* نویسنده با بعد نهانی زندگی افراد کار دارد

 اسدالله عمادی هم در سخنانی گفت:یکی از علل ناکامی داستان نویسی در ایران این است که نویسنده به حدی با قهرمان داستان، همدردی می کند که نمی تواند شخصیت پارادوکسیکال خلق کند.

وی با بیان اینکه هر شخصیتی در سه دنیای عمومی، خصوصی و نهانی خود زندگی می کند، ادامه داد: نویسنده با بعد نهانی زندگی افراد کار دارد.

عمادی با اشاره به اینکه حسن رمان "ول کنید اسب مرا" در این است که شخصیت ها خطی و یک سویه نیستند، افزود: داستان های فرامدرن، داستان های نماد را پشت سر می گذارند. وقتی نماد پشت سر گذاشته می شود یعنی داستان با نشانه پیش می رود. نشانه ها زمان داستان را چند لایه می سازند. در این داستان، کمتر از نماد و بیشتر از نشان بهره برده شده است.

 وی با بیان اینکه تحول زبان فارسی که در اواخر دوره قاجار است را باید درنظر بگیریم، یادآورشد: ماضی و مضارع مستمر در یکصد سال اخیر استفاده می شود و در دوره قاجار نداشتیم.

 عمادی با اشاره به اینکه نگران بودم نکند این رمان هم مانند رمان های تاریخی صرفا روایت تاریخی باشد، افزود: اما این رمان دارای پیش زمینه تاریخی است و با تغییر زاویه دید، گاهی رمان از شکل تاریخی خارج می شود.

* زبان غنی نویسنده از نقاط مثبت این داستان است

 مالک قنبری هم در این نشست اظهار داشت: زبان غنی نویسنده و استفاده از تمام ظرفیت راویان از نقاط مثبت این داستان است.

 وی درباره ساختار داستان با بیان اینکه افراد، جهان بینی های متفاوت دارند، افزود: در جهان داستانی می توان از زاویه دید، خصلت راوی، زمان، مکان و ... استفاده کرد تا تفاوت جهان بینی ها را نشان دهیم.

قنبری تصریح کرد: وقتی از چند راوی استفاده می کنیم روایت به سمت گسست در فرم و محتوا می رود نه وحدت. نمی شود تمام راوی ها یک نوع ساختار روایی داشته باشند. تمام راوی های رمان، جزئی نگر هستند.

حسین یزدی هم اظهار داشت: با اینکه داستان راوی‌های زیادی دارد، اما نقش راوی در داستان زیاد پررنگ نیست. فاصله راوی و نویسنده کم است و تصور می کنیم راوی همان نویسنده است که چهره عوض می کند.

* شخصیت های داستان افراد شجاع هستند

 حسن اصغری، نویسنده داستان در پایان این نشست گفت: در این داستان چند نشانه آگاهانه انتخاب شده است.

وی با بیان اینکه مرگ فیزیکی، پایان حیات یک آرمان نیست، افزود: آرمان همچنان بازتولید می شود مانند آن که می گویند پرواز را به خاطر بسپار پرنده مردنی است، این پرواز است که زنده می ماند.

 اصغری با اشاره به اینکه اگر تیزبین باشیم یک واژه می تواند گوشه ای از معناها را تداعی کند، اظهار داشت: درباره کمرنگ بودن زنان داستان، بعد از فروپاشی مادر سالاری، مرد سالاری در بین روشنفکران ما هم نهفته است، حتی شخصیت های آرمان‌گرا هم این گونه هستند. این یک باور تاریخی است و ممکن است در باورهای عده ای، مردسالاری متزلزل شده باشد اما باز هم وجود دارد.

 وی با بیان اینکه در زمان تاریخی این داستان، نقش زن ضعیف بود و زن نمی توانست و نمی خواست که چهره خود را به یک مرد نشان دهد، تصریح کرد: امروز اینگونه نیست و من هم این اعتقاد را ندارم.

 اصغری با اشاره به اینکه به دلیل هجوم فلاش‌بک‌ها، بخش میانی داستان دچار شتاب زدگی شده است، اظهار داشت: ضعف های اشاره شده در شخصیت ها را من ضعف نمی دانم، شخصیت های داستان افراد شجاع هستند و ضعف ندارند.

 وی با بیان اینکه بارش باران در شمال کشور، امری طبیعی است و نخواستم که به زور باران و شالیزار و گل و لای را نشان دهم، ادامه داد: باران از سویی نشانه اندوه است. تاکید بر باران یک ماهه، اشاره به اندوه است.

 اصغری خاطرنشان کرد: بسیاری پسامدرن‌ها، چارچوب‌ها و لحن را قبول ندارند اما من در اثر رئالیستی سعی کردم چارچوب‌ها را رعایت کنم.