«ساچيم» يا «ساچين»، نام محلي دست بافته اي است متعلق به مناطق شمالي ايران كه از پشم بهاري گوسفندان كه لطيف ترين و درخشنده ترين پشم است، بافته مي شود.
بوميان نوشهر و چالوس و كلاردشت، پشم گوسفندان را با دست مي ريسند، آن را با مواد گياهي و معدني رنگ آميزي مي كنند و بعد مي بافند.
«فاطمه عرفاني» كه اين دست بافته هاي روستايي را مورد بررسي قرار داده است، در اين باره مي گويد:«ساچيم گونه اي از جاجيم است، اما بسيار لطيف تر و ظريف تر از جاجيم بافته مي شود. زنان روستايي مناطق شمال ايران چله اي به طول كمي بيش از 10 متر و عرض 40 سانتي متر تهيه مي كنند، آن را بر زمين مي گذارند و سپس بافت ساچيم را آغاز مي كنند. نكته جالب در بافتن اين زير انداز اين است كه پس از بافت آن را به 4 قسمت مساوي تقسيم مي كنند و سپس كنار هم مي دوزند.»
او در خصوص وجه تسميه جاجيم كه ريشه ساچيم محسوب مي شود، گفت:« از آنجا كه روستاييان بيش از هر چيز از جاجيم و بافته هاي مشابه به عنوان رخت خواب پيچ و به عنوان جاي جمع شدن رخت خواب ها استفاده مي كردند، «جاي جمع» به مرور به «جاجم» تبديل و پس از مدتي جاجيم جايگزين آن شد. در فرهنگ و ادبيات مردمان شمال ايران اين نوع از بافته به ساچيم، واژه اي مشابه جاجيم بدل شد و مورد استفاده قرار گرفت.»
عرفاني در خصوص طرح و نقش اين بافته ها گفت:«ساچيم ها دو نوع دارند؛ نقش دار و ساده. بر نوع ساده آنها راه راه هاي افقي ديده مي شود و بر نوع نقش دار مربع هاي رنگارنگ در متن همراه با مربعي بزرگ تر در مركز به چشم مي خورد. به گفته بافندگان، اين مربع ها نمادي از ماه و ستارگان است.»
اين كارشناس در خصوص نحوه رنگ آميزي بافته ها مي گويد:«در تحقيقاتم درباره بافته هاي روستايي به اين نكته رسيده ام؛ در مناطقي كه طبيعت سر سبز ندارند و مردم آن از داشتن گل و گياه و سرسبزي و آباداني محرومند، آثار هنري مملو از رنگ هستند اما در استان هاي سرسبز و آباداني چون مازندران كه طبيعت نهايت گشاده دستي را به خرج داده است، مردم بيشتر به سمت نقوش ساده هندسي و رنگ هاي ملايم هدايت شده اند. ساچيم هاي مازندران نيز از امر مستثني نيستند. طرح هاي ساچيم بسيار ساده هستند و بيشتر از رنگ هاي قرمز، آبي، زرد و سبز در بافت آنها استفاده شده است.»(chn)