مازندنومه؛ سرویس اقتصادی، احسان شریعت: مصرف برق در کشور هر ساله روند صعودی را پشت سر می نهد. از طرفی برای تولید برق به سوخت های فسیلی نیازمندیم که این سوخت ها روزی پایان می یابد؛ از این رو هزینه و بحث انتقال و توزیع برق در کشور موضوعی است که صاحب نظران را به این فکر واداشته تا دروازه جدیدی در باب تولید برق در کشور باز کنند. این رویکرد جدید تولید برق به وسیله نیروگاه های مقیاس کوچک است که چند سالی می شود در کشورهای غربی و همین طور ایران به آن نگاهی جدی شده است.

 تولید مقیاس کوچک یا تولید پراکنده یا DG (Distributed Generation) تأمين انرژي برق با استفاده از مولدهاي توليد برق با ظرفيت (حداكثر) 25 مگاوات است كه قابليت نصب در محل‏هاي مصرف و يا اتصال به شبكه توزيع با قابليت كاركرد دايم به منظور تأمين انرژي برق را دارند، و از لحاظ مشخصه هاي زيست محيطي امكان بهره برداري از آنها در مراكز مختلف ميسر است.

 میزان تولید برق کشور در حال حاضر 72 هزار مگاوات است.  تاکنون ۵۵۰ مگاوات واحد تولید توان مقیاس کوچک( DG) در کشور نصب شده است که تا پایان سال، این ظرفیت به ۷۵۰ مگاوات می‌رسد. با توجه به رشد ۸ درصدی مصرف سالانه برق، باید هر سال ۵ هزار مگاوات برق به ظرفیت اسمی کشور اضافه شود.

 اخیراً نیروگاه 25 مگاواتی بشل سوادکوه افتتاح و به بهره برداری رسیده که این نیروگاه بخشی از مصرف برق شهرک صنعتی بشل و سوادکوه شمالی را بر عهده گرفته است و در زمان پیک بار در تابستان می تواند تا حدی زیادی به شبکه کمک کند.

  جمشید حسن‌پور -مدیر عامل و بنیان گذار این نیروگاه- معتقد است این نیروگاه با تولید همزمان برق و گرما با سیستم CCHP راندمان بالایی در سطح کشور دارد.

 مولدهاي مقياس كوچك (DG)

بر اساس تعريف، مجموعه­ اي از دستگاه­ها و يا تاسيسات توليد برق که اتصال آن به شبکه توزيع محلي از نظر فني امکان­پذير بوده و ظرفيت عملي توليد آن در محل اتصال به شبکه توزيع از 25 مگاوات بيشتر نباشد را مولد مقياس کوچک مي ­نامند.

 اين مولدها متشکل از موتورهاي گازسوز کوپل شده با ژنراتور هستند. راندمان بالاي موتورهاي گازسوز كه با تكنولوژي امروزه ساخته مي شوند، عمر قابل توجه آنها و ايجاد نکردن آلودگي زيست محيطي و نياز به فضاي كوچك و بهره برداري در مدت زمان كوتاه، از جمله دلايل محكمي است كه توليد پراكنده را با استفاده از گاز طبيعي مقرون به صرفه مي نمايد.

 با توجه به قانون هدفمند كردن يارانه ها و اينكه يكي از سياستهاي حمايتي دولت (كه در بسته حمايتي وزارت صنايع آورده شده است)، ارائه تسهيلات جهت احداث مولدهاي مقياس كوچك است، مي توان هزينه هاي توليد انرژي را با احداث اين مولدها كاهش داد.

 تولید برق در محل مصرف

 استفاده از مولدهاي كوچك براي توليد برق بعد از ايجاد نيروگاه‌هاي بزرگ رنگ باخت اما با پيشرفت تكنولوژي‌هاي توليد برق در مقياس كوچك و ايجاد تجديد ساختار در صنعت برق و مسائل زيست‌محيطي، باعث مطرح شدن مجدد اين مولدها در صنعت توليد برق شده است .

 توليد پراكنده يا DG عموماً عبارتست از توليد برق در محل مصرف اما گاه به تكنولوژي‌هايي گفته مي‌شود كه از منابع تجديدپذير براي توليد برق استفاده مي‌كنند.

 چيزي كه عموماً مورد قبول است، اين است كه اين مولدها صرف نظر از نحوة توليد توان آن‌ها، نسبتاً كوچك بوده و ظرفيت آنها معمولاً كمتر از MW300 مي‌باشد و مستقيماً به شبكة توزيع وصل مي‌شوند.

 مشکلات طراحی، بهره برداری اقتصادی، مسائل زیست محیطی، مشکلات تامین سوخت و راندمان پایین نیروگاه های بزرگ، بالا بودن هزینه نصب و بهره برداری شبکه های توزیع و انتقال، افزایش روزافزون تقاضای بار و فوایدی از قبیل بالا رفتن قابلیت اطمینان شبکه، کاهش افت ولتاژ، بهبود پروفیل ولتاژ و ... باعث استفاده روز افزون از منابع تولید پراکنده شده است.

 بالا رفتن هزينه‌هاي انتقال و توزيع، به مولدهاي توليد پراكنده اين امكان را مي‌دهد كه برق توليدي خود را به قيمتي ارزان‌تر در اختيار مصرف‌كنندگان قرار دهد. بخصوص در سيستم‌هاي تجديد ساختار شده، توليد پراكنده مي‌تواند در مناطقي كه داراي LMP  بالاتري هستند، توجيه اقتصادي داشته باشد. علاوه بر اين، توليد پراكنده امكان استفاده از منابع پاك براي توليد برق را مي‌دهد.

 توليد پراكنده و مسائل زيست‌محيطي

 طبق پيمان كيوتو كشورهاي عضو اتحادية اروپا ملزم به كاهش اساسي در توليد گازهاي گلخانه‌اي خود شده‌اند. در كشورهاي انگلستان، اسكاتلند و ولز، 45 درصد از آلودگي‌هاي كربني تا سال 2015 ناشي از توليد توان الكتريكي خواهد بود، بنابراين دولت در اين كشورها تصميم دارد كه 10 درصد از توليدات برق خود را تا سال 2015 و 20 درصد تا سال 2020 را از طريق منابع تجديدپذير انرژي تأمين نمايد و به اين ترتيب 60 درصد از آلودگي‌هاي كربني ناشي از توليد انرژي الكتريسيته را تا سال 2050 كاهش دهد.

 اين تقاضاي توليد بر اساس توليد برق توسط DGها و از منابع تجديدپذيري نظير انرژي باد، انرژي خورشيد و بيوماس تأمين خواهد شد.

    مهم‌ترين كاربرد DG استفاده براي توليد برق اضطراري براي مصرف‌كنندگان خاص است

رضا ایلکا در این باره می گوید: تعریف دبیرخانه هیئت تنظیم بازار برق ایران به شکل زیر است: تأمين انرژي برق با استفاده از مولدهاي توليد برق با ظرفيت (حداكثر) 25 مگاوات كه قابليت نصب در محل هاي مصرف و يا اتصال به شبكه توزيع با قابليت كاركرد دايم بمنظور تأمين انرژي برق را دارند، و از لحاظ مشخصه هاي زيست محيطي امكان بهره برداري از آنها در مراكز مختلف ميسر باشد.

 این دانشجوی دکترای مهندسی برق می افزاید: مطابق با مصوبه جلسه 95 هيات تنظيم بازار برق كشور مقرر گرديد نيروگاه هايي كه از نظر فني قابليت اتصال به شبكه توزيع محل اتصال را دارا هستند و ظرفيت عملي توليد آنها از 25 مگاوات بيشتر نيست، به عنوان نيروگاه مقياس كوچك تلقي شوند.

 این مدرس دانشگاه های استان تصریح می کند: اگر توليدكننده اي داراي ظرفيت توليد بيش از 25 مگاوات بوده، بخشي از اين ظرفيت توسط خود او يا ديگر مصرف كنندگان متصل به شبكه محلّي به مصرف برسد و مايل به عرضه بقيه ظرفيت آماده توليد خود به شبكه باشد، تا سقف 25 مگاوات از توليد آن، مشمول احكام نيروگاه هاي مقياس كوچك خواهد شد؛ مشروط بر آنكه مازاد توليد آن نسبت به كل مصرف در شبكه محلّي، بيش از 25 مگاوات نباشد.

 وی در پایان خاطرنشان می سازد: مهم‌ترين كاربرد DG استفاده از آن براي توليد برق اضطراري براي مصرف‌كنندگان خاص مانند بيمارستان‌ها، آزمايشگاه‌ها و حتي هتل‌ها مي‌باشد كه براي آنها مسائل اقتصادي در مقابل مسائلي چون عدم قطعي برق در درجة دوم قرار دارد.

 اغلب نیروگاه های کوچک در محل مصرف ساخته می شوند

 رضا باغی پور دیگر تحصیلکرده مهندسی برق در این باره معتقد است: چند دهه ای است که بسیاری از کشورها مخصوصاً ایران تصمیم گرفته اند بجای احداث نیروگاه های بزرگ به ساخت واحدهای تولید برق در مقایس کوچک بپردازند. این نیروگاه های کوچک که در محل مصرف ساخته می شوند مزایای فراوانی دارند.

 وی افزود: نیروگاه نکاء را تصور کنید. مجبور است برق تولیدی خود را حتی تا چند صد کیلومتر آن طرف تر منتقل کند که این موجب کاهش افت ولتاژ شبکه و هد رفت انرژی می شود. چون سیستم توزیع کشور ما نیاز به بازسازی داشته که اجرانشدن این کار موجب تلفات برق می شود.

 این پژوهشگر سیستم های توزیع ضمن اشاره به انواع نیروگاه های مقیاس کوچک بیان می دارد: واحدهای خورشیدی، نیروگاه های بادی، نیروگاه های حرارتی CHP، و دیزل ژنراتورها انواعی از این نیروگاه های کوچکند که مزایای بسیاری دارند. از جمله این مزایا می توان به هزینه مالی کمتر، کاهش هزینه انتقال انرژی، و فواید زیست محیطی اشاره کرد.

 وی در پایان افزود: نیروگاه های حرارتی CHP ترکیبی از حرارت و توان الکتریسیته است و به درد شرایطی می خورد که حرارت مازاد تولید شده و در فضای آزاد به هدر می رود. از این حرارت می توان برای چرخاندن توربین و تولید برق استفاده کرده و انرژی پاک تولید کرد.

 آمادگی کامل داریم تا از سرمایه گذاران بخش خصوصی حمایت کنیم

مهندس علی اصغر یعقوبی نیز در گفتگو با ما اظهار داشت: در راستای اصل 44 خصوصی سازی و کاهش تصدی گری دولت مورد تأکید است. در همین راستا وزارت نیرو به تولید برق در مقیاس نیروگاه های کوچک روی آورده و آنرا به بخش خصوصی واگذار می نماید.

 وی افزود: وزارت نیرو طرح جلب مشارکت سرمایه گذاران بخش خصوصی در این زمینه را شروع کرده است. در این زمینه شرکت توزیع برق مجوز واحدهای تولیدی تا 7 مگاوات را داده، از 7 تا 15 مگاوات را برق منطقه ای و از 15 تا 25 مگاوات را توانیر مجوز صادر می کند.

 مدیر بازار برق شرکت توزیع برق استان تصریح کرد: اکنون بالغ بر 90 مگاوات پروانه صادر کرده ایم که با سرمایه گذاران همکاری بسیار خوبی داریم.

 وی مشکلات سرمایه گذاران را در این بخش  بیشتر مربوط به نرخ ارز و مشکلات تسهیلات بانکی و مسائلی از این دست دانست و تأکید کرد: ما در شرکت توزیع آمادگی کامل داریم از سرمایه گذاران بخش خصوصی حمایت کرده و حتی 25 درصد تولید سال اول را نیز به صورت پیش پرداخت به سرمایه گذار می دهیم.

 وی همچنین بیان داشت: قرارداد تضمینی 5 ساله با سرمایه گذاران این حوزه بسته و با قیمت خوب برق تولیدی آنها را می خریم. حتی دولت تأمین گاز این واحدها را نیز برعهده داشته و با قیمت نیروگاهی یعنی متر مکعبی 80 تومان به آنان ارائه می دهد.

 یعقوبی یادآور شد: طرحی برای کارخانجات که مولدهای دیزلی دارند اتخاذ کرده ایم که در این طرح برای این دسته از مشترکان صنعتی در فصل تابستان که پیک مصرف است با آنها قرارداد بسته و در ساعات پیک مصرف برق را از آنها می خریم. یعنی این واحدها که به آنها "مولدهای دیزلی اضطراری خودتأمین" می گوییم در زمان پیک مصرف برق مصرفی خود را از تولید خود می گیرند و موجب کاهش بار شبکه می شوند. از این رو شرکت توزیع مابه التفاوت نرخ آزاد و نرخ تعرفه را به آنها می دهد.

 وی در پایان به مراکز تجاری بزرگ توصیه کرد از این سیستم های تولید برق کوچک استفاده کرده و از حمایت شرکت توزیع بهره مند شوند.

*مطلب مرتبط:

گرفتن مجوز 2 سال طول کشید، ساخت نیروگاه 8 ماه!