كاوش‌ها در گوهرتپه مازندران براي نخستين بار به كشف سه پيكرك سفالي بزرگ حيوان متعلق به عصر آهن منجر شد. اين كشف باستان شناسان را با سوال جديدي در حوزه فرهنگي شمال و شمال‌شرق ايران روبرو كرد. باستان شناسان وجود اين پيكرك‌ها را كليد شناسايي سلسله مراتب اجتماعي در اين محوطه باستاني مي‌دانند.
گوهر تپه مازندارن يكي از مهمترين محوطه هاي باستاني كشور محسوب مي‌شود. اين محوطه باستاني تاكنون بخش وسيعي از شيوه هاي سكونت بشر را در 5 هزار سال پيش آشكار كرده است. تازه‌ترين مطالعات انسان شناسي روي گورهاي بدست آمده در گوهر تپه، نژاد مردم ساكن اين منطقه در 3000 سال پيش را نشان داده است.
«علي ماهفروزي»، سرپرست هيات كاوش در گوهر تپه مازندران گفت:«در پي كاوش‌هاي باستان شناسي در گوهرتپه مازندران بقاياي چند پيكرك سفالي متعلق به اسب، گاو كوهان‌دار كه با نام محلي «ورزا» معروف است و گاوميش به دست آمد. اين پيكرك‌ها دراندازه هاي نسبتا بزرگي ساخته شده‌اند. با توجه به اينكه تاكنون پيكركي در اين اندازه يافته نشده‌ است، اين سوال مطرح است كه آيا وجود اين پيكرك‌ها با اين حد و اندازه، نشان از سلسه مراتب اهالي گوهرتپه دارد. به احتمال بسياري قوي اين پيكرك‌ها متعلق به حاكمان و قشر مرفه اين محوطه است.»
باستان شناسان با توجه به توپوگرافي محوطه و كاوش‌هاي باستان شناسي و تكامل شهرنشيني در اين سايت بدنبال يك معبد هستند تا وجود اين پيكرك‌ها در اين محوطه معنا بيابد.
ماهفروزي گفت: «اين پيكرك‌ها كاملا جنبه رئاليستي (واقع گرايانه) دارند. پيكرك اسب داراي زين، يراق و ادوات و ْآلات سواركاري است. اين پيكرك‌ها در حال حركت ساخته شده اند و حركت اين حيوانات را در ذهن بيننده نشان مي‌دهند. طول پيكرك‌ها 25 تا 36 سانتي متر و ارتفاع بين 15 تا 23 سانتي متر است. بزرگي اين حيوانات نشان از اهميت آن‌ها بين ساكنان ايران باستان در اين محدوده دارد.»
سبك هنري پيكرك‌هاي بدست آمده از حفاري هاي باستان شناسي گوهر تپه مازندران نشان مي دهد كه نوعي انديشه رئاليستي (واقع گرايانه)‌سبك هنري هزاره اول پيش از ميلاد، دست مايه نگاه هنرمندان در خلق آثار خود بوده است.
چندي پيش در كاوش هاي باستان شناسي گوهر تپه چند پيكرك گاو بدست آمد كه يكي از آنها نسبتا سالم مانده است. از اين پيكره ها براي انجام مراسم مذهبي استفاده مي شده است.
باستان شناسان كارايي، زايش، باربري و استفاده از اين حيوانات در كشت و زرع را از جمله دلايل اهميت اين حيوانات در شمال ايران مي‌دانند.
او گفت:« بقاياي كشف شده نشان مي‌دهد اين حيوانات به عصر آهن تعلق دارند اما هنوز تاريخ دقيق ساخت آن‌ها مشخص نيست. با توجه به اينكه تا به امروز پيكرك‌هاي كوچك بسياري در اين محوطه كشف شده است وجود اين پيكرك نشان از سلسله مراتب اجتماعي دارد و به احتمال قوي اين پيكرك متعلق به قشر حاكم نشين اين محوطه است.»
كشف اين پيكرك پرونده جديدي را در كاوش‌هاي گوهر تپه پيش روي باستان شناسان قرار داد. ماهفروزي در اين ارتباط گفت: «قرار است هيات كاوش با عوض كردن مسير، روي شناسايي روابط اجتماعي در جوامع حاكم نشين و شهرنشين متمركز شود.»

به گفته ماهفروزي پيكرك هاي بدست آمده تا اين زمان در شمار بزرگترين پيكرك هاي بدست آمده در مازندران است.
مازندران يكي از باستاني ترين مناطق ايران محسوب مي شود. كاوش هاي باستان شناسي در اين استان نشان مي دهد كه استان مازندارن از 400 هزار سال پيش تاكنون محل زندگي بشر بوده و حدود 5 هزار سال پيش شهر نشيني در اين استان به شكوفايي رسيده است. گوهر تپه مازندران بزرگترين گواه اين ادعا است.
حفاري‌هاي باستان شناسي در گوهر تپه از2 ماه قبل آغاز شده است و تلاش هيات باستان شناسي به منظور مشخص كردن شيوه هاي شهرنشيني بشر در 5000 سال پيش صورت مي گيرد.(chn)