مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، علی ذبیحی: بهمن ماه 1393 که خبر وجود دیوان خطی و معرفی نشده ی امیرپازواری به شمارۀ c-1906 در انستیتو دست‌نویس‌های شرقی فرهنگستان علوم روسیه در شهر سنت‌پترزبورگ را برای درج در سایت وزین، پرمخاطب و اثرگذار مازندنومه ارسال کردم.

اصلاً تصور نمی‌کردم در زمانی دوماهه بتوان به این نسخه دست یافت. اکنون به سهم اندک خود در این شناسایی، بسیار خرسندم که سندی دیگر بر اسناد امیر و کتابت زبان مازندرانی افزوده شده است.

اینک دیوان خطی امیرپازواری با هماهنگی رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در مسکو دکتر رضا ملکی- که موارد از زمان شناسایی این نسخه از طریق آقای حسین متقی با ایشان در میان گذاشته شده بود- و با مساعدت انستیتو نسخ خطی شرقی آکادمی علوم روسیه در سنت‌پترزبورگ؛ تصویر نسخۀ منحصر به فرد و دست نویس دیوان اشعار امیرپازواری به زبان تبری تهیه و به کتابخانه ملی و مرکز اسناد جمهوری اسلامی ایران اهدا شد.

امیر پازواری نامی آشنا برای هر مازندرانی است و اشعارش فراتر از گستره ی کنونی استان مازندران رواج دارد.

فراهم آمدن امکان دستیابی به نسخه نفیس دست نویس دیوان این شخصیت محبوب خطۀ مازندران که خوشبختانه با تهیه تصویر این نسخه نفیس و اهدای آن به کتابخانه ملی کشورمان محقق شده است، ارمغان نوروزی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در روسیه به مردمان با فرهنگ و ادب دوست خطه مازندران است.

امید که با همت و تلاش افزون‌تر، امکان حفظ و حراست از دیگر نمونه‌های میراث ارجمند مکتوب اسلامی و ایران در قلمرو روسیه فراهم شود.

معرفی نسخۀ: شماره ثبت‌: C-1906 ديوان اشعار امير پازواري است با لهجه طبري آغاز: امير گته دشت پازوار خجيره / گشت پازوار رو در بهار خجيره چيت قلمکار بوته دار خجيره / بیريش ريکاي زلف دار خجيره انجام: چند حامجم ته سرءِ دیاری / چند بشمارم ته گردن مرواري انشاء الله بمير شی و شي‌مار و یاري / تو گته سره حامجي مه دياري

کاتب‌: ميرزا محمّدشفيع مازندراني، تاریخ کتابت‌: جمادي الاولي 1275ق، به درخواست سلالة السلاطين .... ميرزا محمود نايب کنسولگري مقيم استرآباد، 18 برگ، به خطّ شکسته ممتاز، با برگردان فارسي ابيات مازندراني از سوي کاتب به درخواست قونسول اعظم (عباس)، کاغذ فرنگي سفيد، جلد کاغذي کرم (فرسوده). برگ‌ها پراکنده و نيازمند ترميم هستند.

در آغاز يادداشتي چنين آمده است‌:(این یادداشت در برگۀ پیوست همین خبر قابل مشاهده است). « اين جزوه را بنويسانيد و هر کجائي که خط کشيده شده نبايد نوشته شود مگر در آخر کتاب و آن اشعاري که از ملا عباس عرب است بايد در خاتمه کتاب نوشته شود زيرا که هزليّات است و باعث نقص کتاب مي‌شود و هيچ اعراب نگذارند بنده خودم اعراب کلمات را بعد از مطبوع ساختن مي‌گذارم زياده زحمتي ندارم و السلام» که حاکي از آن است اين نسخه براي انتشار نگارش يافته است.

ظاهراً این یادداشت از «برنهارد دارن» است. همچنین کاتب که میرزا محمد شفیع مازندرانی باشد در پایان نسخه طي يادداشتي آورده است.: «من بنده که حسب الامتثال قونسول اعظم افخم و برادر معظم، عباس اين اشعار آبدار را ترجمه کردم، ولي چون زبان حيوان فهميدن سهل‌تر از زبان «کَل‌امير» فهميدن بود اوقات شريف را ضايع کردم و به دشواري تمام اين مزخرفات را ترجمه نوشتم».

یادداشت اخیر نشان می دهد خلاف نظر برخی از پژوهشگران، میرزا محمد شفیع مازندرانی هیچگونه تمایلی به ثبت و ترجمۀ اشعار امیر نداشته است و ظاهراً در مقابل درخواست «برنهارد دارن» یا قنسول اعظم مجبور به چنین کاری شده است.

مجدداً در اینجا توجه سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی مازندران و دیگر سازمانها و نهادهای مرتبط را جهت رصد و تهیه این مکتوبات جلب نموده و امیدوارم در این راه از آگاهان و خیّرین محترم نیز کمک گرفته شود.

ایمیل نویسنده:  azabihin@yahoo.com

*مطلب مرتبط:

دیوان امیر پازواری در سن‌پترزبورگ روسیه