مازندنومه؛ سرویس اجتماعی، رضا شریعتی: چند ماه پیش بود که گزارشی در خصوص دختران کوچک باردار و پسران کوچک عیالوار در روزنامه شهروند چاپ شد. گزارشی از زندگی مائده 13ساله بابلی در تهران و آسیب‌های اجتماعی مرتبط با آن. اتفاق نویی با این گزارش های تلخ روزنامه ها و سایت ها رقم نمی خورد. انگار قرار نیست کسی مسئولیت این کودکان را که در سرما و گرما کار می‌کنند، در حالی‌که هم قطاران آنها در مدرسه یا در کوچه مشغول بازی هستند، برعهده گیرد.

 در همین حوالی هر روز که آفتاب، مهربانی اش را در آسمان پخش می کندد، کودکانی پشت چراغ قرمزها می‌ایستند و کودکی‌شان را به حراج می‌گذارند.

  چهارراه ترک‌محله در قائم شهر، جایی که پشت چراغ قرمز آن دو کودک در بعدازظهر یک روز گرم بهاری، دستمال کاغذی‌های خود را نشان می‌دهند و با چهره معصومانه خود به راننده‌ها نگاه می‌کنند.

این کودکان عموماً در سنین 5 تا 16سالگی قرار دارند و درصد قابل توجهی از آنان به دلیل بی‌توجهی مسئولان به این بخش از تحصیل باز می‌مانند. درآمد این کودکان در خوشبینانه‌ترین حالت بین 100 تا 150 هزار تومان است.

*اشتغال به کار افراد زیر 15 سال ممنوع است

زهره منصورنیا جامعه شناس است. او در گفت و گو با ما می گوید: کودکان در سنین پایین نیاز به بازی، تفریح و آرامش دارند. باید احساس امنیت را لمس کنند. نیاز به محبت دارند.

او ادامه می دهد: ماده 79 قانون کار، اشتغال به کار افراد زیر 15 سال را ممنوع کرده است. از طرف دیگر کودکان کار خیابانی در شهرهای بزرگتر با ازدواج‌های زود هنگام دچار بارداری‌های زودتر از موعد می‌شوند که سلامت آنان را به مخاطره می‌اندازد. البته باید توجه داشت که این روند کم‌کم به شهرهای کوچک‌ترهم وارد می‌شود و آن زمان آسیبی جبران‌ناپذیر به بار خواهد آورد.

منصورنیا تصریح کرد: من نظری در خصوص نقطه ضعف‌های موجود در جمع‌آوری کودکان کار نمی‌دهم. جمع‌آوری کودکان کار به ارگان‌های دیگر مربوط می‌شود.

* با حکم دادستانی، بهزیستی وارد عمل می‌شود

رئیس سازمان بهزیستی شهرستان قائمشهر هم می گوید: ساماندهی متکدیان، کودکان کار و بررسی آسیب‌‌های اجتماعی جزو رسالت‌های بهزیستی است. چنانچه نیروی انتظامی و شهرداری در خصوص کودکان کار اطلاع دهند ساماندهی این کودکان جزو وظایف بهزیستی است.

«رقیه اکبری» با بیان این که برخی خانواده‌ها در سالن اداره بهزیستی شهرستان قائمشهر کودکان خود را رها می‌کنند و می‌روند، اظهار کرد: پس از تحویل کودکان کار، اورژانس اجتماعی بهزیستی فعال می‌شود. در این مرحله ابتدا به دنبال خانواده فرد می‌گردیم و سپس برای هر سطح اجتماعی اعم از بی‌سرپرست یا بدسرپرست براساس راه‌حل‌های موجود در سازمان اقدام می‌ کنیم.

این مسئول با تاکید بر آنکه ما نمی‌توانیم به همکاران خود بگوییم به خیابان‌ها بروید و اقدام کنید، افزود: بر اساس قانون باید به همکاران خود بگوییم با شهرداری و نیروی انتظامی تماس بگیرید و سپس با حکم دادستانی، بهزیستی وارد عمل می‌شود.

رئیس سازمان بهزیستی شهرستان قائمشهر خاطرنشان کرد: کودکان کار تنها وظیفه ذاتی بهزیستی نیست. ادارات بهزیستی موظف هستند تا در موارد دیگر هم ورود پیدا کنند.

  اکبری با بیان اینکه ساماندهی کودکان بی‌سرپرست و بد‌سرپرست هم از اولویت‌های بهزیستی است، گفت: در خصوص کودکان کار که جزو کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست محسوب می‌شوند چنانچه موردی را مشاهده کنم به عنوان یک شهروند به شهرداری و نیروی انتظامی اطلاع می‌دهیم.

وی افزود: تأسیس نشدن گرمخانه در شهرستان قائمشهر یک ضعف بزرگ محسوب می‌شود که درجلسات ساماندهی متکدیان و طرح تحول اجتماعی به این خلاء اشاره کردم.

این مسئول تاکید کرد: از نظر قانونی تاسیس گرمخانه به بهزیستی مربوط نمی‌شود. ما در ایستگاه ساماندهی قرار داریم و پیگیری می‌کنیم. متولی هر آسیب اجتماعی بهزیستی است، اما در تعریف قانونی بهزیستی به این مورد اشاره نشده است.

اکبری با بیان اینکه در ساری موسسه‌ای مجوز نگهداری اولیه را از بهزیستی دریافت کرده است، اظهار کرد: پس از مراحل اولیه کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست به مراکز مربوطه ارجاع داده می‌شوند.

این مسئول خاطرنشان کرد: ساماندهی همه متکدیان در حوزه اختیارات بهزیستی نیست. در خصوص متکدیان باید مراکز خاص نگهداری آنان وجود داشته باشد تا بتوانیم فرد متکدی را بپذیریم.

رئیس سازمان بهزیستی شهرستان قائمشهر با بیان اینکه ما مراکز کودکان بی‌سرپرست، نگهداری معلولان و کودکان بدسرپرست را در بهزیستی داریم، افزود: غیر از این صورت، مرکز بحران اجتماعی بهزیستی کار را پیگیری می‌کند و مراحل اولیه را انجام می‌دهد تا بعد تصمیماتی اتخاذ شود.

اکبری اظهار کرد: متأسفانه تعداد کودکان کار در شهرستان قائمشهر مشخص نیست. ساماندهی کودکان کار نیاز به همکاری چند ارگان دارد که امیدواریم با همکاری آنان این ساماندهی به بار بنشیند.

*کودکان 4 تا 7 ساله هم هستند

رئیس اداره سد معبر قائمشهر هم در گفت‌وگو با ما با بیان این‌که بیشتر کودکان کار کولی‌هاهستند، گفت: برخی از این کودکان فرزندان همسر دوم یا همسر سوم یک فرد و دارای خانواده بدسرپرست هستند. برخی دیگر هم بی‌سرپرست هستند و چهارراه‌ها، پمپ بنزین کیاکلا، خیابان بابل و تهران محل تجمع این افراد است.

«قاسم اسماعیل‌پور» اظهار کرد: پس از حضورم در این سمت در چند مرحله کودکان کار جمع‌آوری شدند، اما به دلیل نداشتن محلی برای نگهداری موقت کودکان کار در شهرستان قائمشهر با توجه به آن‌که کودکان کار در بعدازظهرها تجمع می‌کنند و ساعت کار بهزیستی تا آن ساعت نیست، پس از چندین ساعت آزاد می‌شوند.

وی خاطرنشان کرد: دلیل آزادی این کودکان با توجه به نبودن محل موقت نگهداری، طولانی بودن پروسه اداری است که باید با توجه به آن، نهادها مرکزی را برای نگهداری این کودکان تا طی مراحل اداری در نظر بگیرند.

رئیس اداره سد معبر شهرستان قائمشهر با بیان اینکه در بین کودکان کار افراد بین 4 تا 7 ساله هم دیده می‌شوند، اظهار کرد: این کودکان به دلیل شرایط بد اجتماعی از تحصیل باز می‌مانند وبی‌ سواد هستند.

وی در خصوص احتمال مافیایی بودن شبکه‌های کودکان کار گفت: تاکنون گزارشی در این باره اعلام نشده است وچنانچه درباره کودکان کار سایر ارگان‌ها اعلام آمادگی کنند سد معبر برای برخورد آماده است.

* کودکان تمایلی به همکاری با مرکز نداشتند

تلاش برای به‌دست آوردن تعداد کودکان کار ساماندهی شده در اداره بهزیستی استان بی‌نتیجه ماند. به سراغ «میترا کریمی» روان شناس بالینی رفتیم تا از او در خصوص کودکان کار پرس‌وجو کنیم.

وی با بیان اینکه یک مرکز کودکان کار خیابانی در ساری وجود دارد، گفت: این مرکز در حال حاضر کودکان خیابانی را جمع‌آوری نمی‌کند. در گذشته با کارشناسی‌های انجام شده در مرکزی به عنوان مهمان‌سرا کودکان کار ناهار دریافت کرده و آموزش‌های مهارتی را می‌گذراندند. پس از ناهار و آموزش‌های بهداشتی هم به فعالیت روزانه خود بر می‌گشتند.

این روان شناس با بیان این‌که این مرکز در حال حاضر فعالیت نمی‌کند، خاطرنشان کرد: کودکان کار می‌گفتند برای ما با داشتن گاری و وسایل دیگر آمدن به این مرکز سخت است.

او افزود: یک مرکز دیگر کودکان کار هم در ساری مشغول به فعالیت است که در خیابان ملامجدالدین واقع شده است.

کریمی با بیان اینکه آماری از کودکان ساماندهی شده در شهرستان وجود ندارد، اظهار کرد: در حال حاضر یک مرکز نگهداری از بانوان آسیب‌پذیر و یک مرکز نگهداری پسران زیر 18 سال مشغول فعالیت هستند، اما از آنجا که برای دختران کار مرکز جداگانه وجود ندارد، چنانچه پارامترهای کودکان کار خیابانی را داشته باشند در مرکز مداخله نگهداری می‌شوند و در مرکز مداخله شرایط سنی برای خانم‌ها وجود ندارد.

  وی با تاکید بر آنکه کودکان کار در معرض آسیب‌های جدی جسمی و جنسی قرار دارند، اظهار کرد: کودکان کار به دو گروه تقسیم می‌شوند؛ گروهی از آنان خانواده‌های خود را ترک می‌کنند و در خیابان‌‌ها به سر می‌برند. گروه دوم خانواده‌های فقیر و آسیب‌پذیر هستند که شب‌ها به خانه بر می‌‌گردند.

این روان شناس بالینی با بیان این‌که مرکز شبانه‌روزی ساری کودکان را نگهداری می‌کرد تا ساماندهی کند، گفت: برخی پارامترها نظیرتوانمندسازی خانواده‌ها با وام، روان شناس، روان پزشک و مددکار از محاسن این مرکز است.

وی از اشتغال‌زایی و آموزش‌های فنی به عنوان دیگر پارامترهای در نظر گرفته شده برای این کودکان نام برد و اظهار کرد: مرکز موقت نگهداری با حکم قضایی صادر شده در دوره‌های 20 روزه کودکان را نگهداری می‌کرد، در صورت لزوم این دوره تمدید و به مراکز دیگر ارجاع داده می‌شدند، ولی در حال حاضر این مرکز فعالیت نمی‌کند.

کریمی با بیان اینکه در پژوهش‌های انجام شده کودکان تمایلی به همکاری با مرکز نداشتند، خاطرنشان کرد: احتمال دارد از این کودکان توسط باندهای مخوف سوءاستفاده‌هایی شود که نیازمند رسیدگی و همکاری مسئولان در کنار بهزیستی است تا این مشکل برطرف شود و کودکان کار به سامان برسند.