مازندنومه، سرویس اجتماعی: معروف به حاجی فرقانی است، قدیمی ترین قبرکن ساری. او فرزند شیخ محمد فرقانی اولین قرآن خوان و تلقین گو  ساری است. فرقانی ها در اصل کاشمری هستند که کمبود آب، آن ها را ساری کشاند.

 به دلیل بیماری همسرش و بستری شدن او در تهران، فرقانی به کارگری در آرامگاه ساری روی آورد. حال همسرش که بهبود یافت، چون منزلی نداشت در جایگاه کنونی آرامگاه خانواده سنگ اجازه زندگی پیدا کرد.

 از سال 1326 به این حرفه مشغول است؛ درست آن زمانی که قبرستان ساری در محله چراغ برق بود و اکنون مسجد مصطفی خان در آن واقع است. بعدها قبرستان به شاهزاده حسین انتقال یافت. شیخ حسن رحمانی در سال 1337 قطعه زمینی اهدا و قبرستان عمومی ساری به به مکان کنونی -ملامجدالدین- نقل مکان کرد. 43 سال بنایی هم کرده است.

در آرامگاه در گذشته چوبی بود و  بر سر برخی از قبور فانوس می گذاشتند. در قدیم مردم در منازل مرده ی خود را شسته، کفن می کردند.

 حاجی فرقانی می گوید: « اولین غسال ساری، غلام سیاه نام داشت، مردی با تقوا و مهربان که آقایان را می شست. خانمش هم زنان را غسل می داد. غلام سیاه که فوت می کند، او را در ملامجدالدین به خاک می سپارند و میرزا نامی کار او را ادامه می دهد. حسن گلناری، سید حسینی و دیگران هم بعد از این ها غسال های ساری بودند. »

حدود 60-70 سال پیش جمعیت ساری خیلی نبود و تعداد اموات هم بسیار کم. حاجی فرقانی می گوید: « متوفا غالباً از بین کودکان و سقط جنین بود. شاید سالی 100 تا جنازه بیشتر نداشتیم.»

از قدیمی ترین قبرکن مرکز استان پرسیدیم: « آن زمان آرامگاه چگونه اداره و حقوق شما به چه نحو پرداخت می شد؟»

- قبل از انقلاب اسلامی آرامگاه هیأت امنا داشت که آقایان تاکامی و جوادزاده عضو آن بودند. مسئولیت برگردن این ها بود و حقوق و مزایای من هم از کارگری آرامگاه پرداخت می شد.»

 فرقانی ادامه داد: «جواز دفن از سال 1342 در ساری باب شد، آن هم به همت من و مرحوم پدرم بود. برای اینکه نظم در کار دفن اموات به وجود آید و هر کس در هر جایی اموات خود را دفن نکند، جواز دفن را به وجود آوردیم.»

او هیچگاه به تنهایی قبر نکند و چند نفره این کار را انجام می دادند تا بر ترس شان غلبه کنند.

در آرامگاه ساری 130 مقبره خصوصی وجود دارد. از فرقانی پرسیدیم: «وضعیت آرامگاه خانوادگی چگونه بود؟»

- برای آرامگاه خانوادگی مبلغ 500 تومان را به بانک ملی واریز می کردند و 20 متر در اختیار متقاضی قرار می گرفت. هر کس متراژ بیشتری می خواست مبلغ بیشتری نیز به نسبت باید پرداخت می کرد. البته این کار توسط هیأت امنای آرامگاه صورت می گرفت.»

*باجناق قبرکن

 محمد میرزایی -باجناق فرقانی- دیگر قبرکن قدیمی آرامگاه ساری است. می گوید: «اولین رئیس آرامگاه پس از انقلاب حسین گلچینی بود و هیأت امنای آن زمان آقایان داراب، معادی، عمادیان، جوادزاده، هاشم زاهدی، خویی، تفضلی، دانشور، علوی و... بودند. آرامگاه از سال 1386 تبدیل به سازمان آرامستان شد. »

مرحوم داراب انسانی شریف بود که به کسی که وضعیت مالی خوبی نداشت، تخفیف می داد، اما پول تخفیف را خودش حساب می کرد.

از ابتدا او با باجناقش همکار شد و روزی 5 تومان از فرقانی اجرت می گرفت. میرزایی ادامه داد: « امرار معاش ما از راه قبرکنی، آجرچینی و تاق زدن بود تا اینکه پس از سال ها، سنگ لحد آمد.»

 او گفت: « در گذشته 3 شعله برق در آرامگاه وجود داشت تا اینکه در سال 1366 آمبولانس اسقاطی از جبهه آورده،  تحویل فرمانداری شد و فرمانداری آن را در اختیار شهرداری گذاشت.»

میرزایی تمامی شهدای جنگ تحمیلی را در ساری دفن کرد و قبر آن ها را کند. همچنین بسیاری از افراد بی بضاعت را با هزینه خود دفن کرده است. »

پرسیدیم: «پیش از انقلاب وضعیت کار و ارتباط شما با حکومت شما چگونه بود؟»

 -« قبل از انقلاب گاهی برای اعدام های رژیم از قبل قبر داشتیم. یک شب سیدی را اعدام کرده، آوردند. قبری را که می کندیم بوی عطر از قبر به مشام می رسید. قبری هم بود که کنارش سوراخ شد و داخل آن را که دیدیم، جسد پس از 5 سال همچنان سالم بود.»

 میرزایی گفت: «شهردار ابطحی قبل از انقلاب به دنبال خروج آرامگاه از داخل شهر ساری بود که موفق نشد.»
از این قبرکن قدیمی مرکز استان نام خانم های غسال ساری را پرسیدیم که پاسخ داد: «همسر غلام سیاه، دختر آقا سید که مادر حاجی فرقانی است، مولود، ساره، نعمتی، دل افروز، رمضانپور و خانم حسینی که اکنون نیز اموات زن را غسل می دهد.»

* تنظیم اولیه این مصاحبه را شعبان وفایی نژاد و علیرضا مظفری انجام داده، برای ما ارسال کردند که با ویرایش دوباره از نظرتان گذشت.