مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، اشکان جهان‌آرای: نوروز امسال هم مانند سال‌های گذشته در مازندران بدون انجام فعالیت‌های سازمان‌یافته تئاتری گذشت. جز چند مورد بسیار اندک و انگشت‌شمار از اجراهای عروسکی و میدانی نمایش در نقاطی از مازندران طی تعطیلات نوروز، تئاتر در هیچ‌کدام از نوروزهای پشت‌سر گذاشته شده نقشی برای پر کردن اوقات فراغت گردشگران یا معرفی ظرفیت‌های فرهنگی استان نداشت.

اما امسال با تلاش زوج هنرمند اهل بابل یک اتفاق جالب تئاتری در این شهر رقم خورد. «سعید زین‌العابدینی» نویسنده و کارگردان تئاتر و همسرش «مژده ذکریاپور» هنرمند عروسک‌ساز و عروسک‌گردان، نخستین «تئاتر کوچک» ایران را روز سوم فروردین در مؤسسه نگهداری از کودکان بی‌سرپرست امام علی(ع) بابل اجرا کردند.

نمایش عروسکی «آدم کوچولوی گرسنه» نوشته «پی‌یِر دلی» و با ترجمه «کلر ژوبرت» به کارگردانی «سعید زین‌العابدینی» 2 اجرا در بابل داشت. «مژده ذکریاپور»، «ندا بابازاده» و «مهدیه علیزاده تهرانی» بازی‌سازان این نمایش عروسکی بودند. در اجرای نخست «مقتدا غرباوی» خواننده و آهنگساز نیز حضوری افتخاری داشت. «محمد زین‌العابدینی»، «محمدحسین نصب طبری» و «ساجده زین‌العابدینی» نیز در این اجرا همکاری داشتند.

البته حضور زوج هنرمند مازندرانی در این اجرا فقط حضوری هنری نبود. آن‌ها جشن ازدواج خود را نیز در همین مؤسسه و بین کودکان بی‌سرپرست برگزار کردند تا نخستین اقدام تئاتری استان در سال جدید، یک جشن ازدواج تئاتری هم باشد.

سعید زین العابدینی -کارشناس مرکز تئاتر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کشور و مژده ذکریاپور -عروسک ساز، عروسک گردان و مربی هنری  مراکز کانون پرورش فکری بابل و تهران- سوم فروردین جشن عروسی خود را در مرکز نگهداری از کودکان بی سرپرست بابل برگزار و با این ابتکار شرافتمندانه شادمانی خود را با این کودکان تقسیم کردند.

عروس و داماد کانونی برای شکوفه های خندان مرکز امام علی(ع) نمایش عروسکی اجرا کردند، کیک بریدند و با بچه ها بستنی خوردند.

به دلایلی که آن هم شرافتمندانه بود از این مراسم، فیلم و عکس تهیه نشد. با زین العابدینی درباره این اجرا گفتگو کردیم.

آقای زین‌العابدینی، لطفاً کمی درباره خود اثر توضیح دهید.

«آدم کوچولوی گرسنه» بر اساس یکی از کتاب‌های موجود در کتابخانه کانون نوشته شد. این نمایش را ابتدا روز سوم در مرکز نگهداری از کودکان بی‌سرپرست اجرا کردیم که ازدواج‌مان را نیز همان‌جا جشن گرفتیم. دومین اجرای ما 8 فروردین در پارک جنگلی بابلکنار و به مناسبت روز جهانی تئاتر بود. قرار بود 13 فروردین هم از صبح تا غروب 5 اجرا در چند نقطه دیگر شهرستان بابل داشته باشیم که شرایط جوی به ما این اجازه را نداد. البته با توجه به این‌که قول این 5 اجرا را داده‌ایم، قطعا به زودی این نمایش را در بابل دوباره اجرا می‌کنیم. به ویژه در روستای بیشه‌سر که به بچه‌های آن روستا قول داده بودیم سیزده‌بدر در بین آن‌ها باشیم.

چرا عنوان «تئاتر کوچک» برای این شکل از نمایش عروسکی انتخاب شد؟

اساس «تئاتر کوچک» برای اجرا در فضاهای باز و مراکز کانون طراحی شد. مراکز کانون یک سری کتابخانه‌های سیار روستایی دارند. تئاتر کوچک برای این نقاط ساخته شد. طراح این ایده «محمدرضا کریمی صارمی» است. این نوع تئاتر قابلیت اجرا در همه جا را دارد. چه فضای باز و چه فضای بسته. از کلاس درس گرفته تا مهمانی و دل طبیعت.

شیوه اجرا چگونه است؟

اصل کار ضبط شده است. یعنی فایل کامل نمایش شامل روایت داستان توسط راوی و صداپیشگان و اجرای آهنگ و قطعات موزیکال در مرکز تولید تئاتر کانون پرورش فکری تهیه می‌شود. عروسک‌ها هم در مرکز تولید می‌شوند. بسته این تئاتر شامل کتاب تئاتر، عروسک‌ها و CD کار به هر استان فرستاده می‌شود. در هر استان که مربیان تئاتر در مراکز کانون حضور دارند این کار با حضور عروسک‌گردان‌ها یا خود بچه‌ها بازآفرینی می‌‌شود. به این شکل که فایل صوتی نمایش پخش می‌شود و عروسک‌گردان‌ها همراه با صدای نمایش عروسک‌ها را بازی می‌دهند. هر مربی یا هنرمند هم می‌تواند به سلیقه خودش شکل بازی‌ها و چیدمان را کارگردانی کند. البته این کار یک سری عوامل ثابت دارد که بسته را در مرکز تولید می‌کنند. مثلا برای تولید نمایش آدم کوچولوی گرسنه» «سعیده میرزاحسینی» آهنگسازی کرد و همراه با «فهمیه میرزاحسینی» و «سمانه میرزاحسینی»، «علی تابع‌امام» و «سعید وثوق‌نیا» در صداپیشگی هم حضور داشت. «سعید وثوق‌نیا» راوی کار هم بود. باقی کارهای غیر از تولید که به اجرا مربوط است، در هر استان پیگیری می‌شود.

چرا به این شکل از اجرای تئاتر رو آورده شد؟

شعار مرکز تولید تئاتر کانون در سال 95 «سال تئاتر کوچک در دورترین نقاط ایران اسلامی» در نظر گرفته شد. هدف برنامه‌ریزان، ترویج تئاتر در کنار اشاعه فرهنگ کتابخوانی در روستاهاست. در واقع یکی از اهداف این کار این است که این تئاترها به خانواده‌ها و مدارس راه پیدا کند. در مرحله اول اعضای کتابخانه‌های کانون پرورش بیایند با این عروسک‌ها زیر نظر مربیان این تئاتر را اجرا کنند. علاوه بر اجرا مراحل منجر به اجرا هم برای ما مهم است. چون فعالیت های ما فرآیندمحور هستند. این‌که گروه‌ها با هم تبادل نظر کنند، گفت‌و‌گوی خلاقه داشته باشند، با کتاب‌های جدید آشنا شوند و هنر را بهتر و راحت‌تر بشناسند از اهداف «تئاتر کوچک» است. یکی از مسائل مهم این است که نمایش‌های اجرا شده در تئاتر کوچک اقتباس از کتابخانه‌های کانون باشد. این موضوع دغدغه شخصی من هم هست. برای هر اجرایی که داشتم بلیت‌ها را به چند کتاب‌فروشی می‌دادم که به ازای خرید هر بلیت یک کتاب هم به قیمت بخشی از مبلغ بلیت به خریدار هدیه بدهند.

این کار را به استان‌های دیگر هم خواهید برد؟

بله. اجراهای دیگری هم در استان‌های مختلف خواهیم داشت. علاوه بر این‌که این بسته را می‌فرستیم قرار است گروه‌های 2 نفره‌ای را بفرستیم که این نمایش را اجرا کنند. شاید بسته دوم این کار هم تولید شود.

یکی از اجراهای شما بدون هماهنگی قبلی در فضای باز و بین مردم و بچه‌ها بود. مخاطبان چه واکنشی به این سبک اجرا داشتند؟

راستش ابتدای کار خودمان هم نگران بودیم. بدون هرگونه اطلاع‌رسانی برای اجرا و آشنایی مخاطبان با این شیوه از تئاتر قصد اجرا در محیطی را داشتیم که هیچ‌کسی برای تماشای تئاتر به آن‌جا نیامده بود. زمان راه‌اندازی دکور هم شرایط جوی نامساعد شد. اما تعدادی از بچه‌ها آمدند و ابتدا پرسیدند که می‌خواهیم چه کار کنیم. وقتی گفتیم قرار است برای شما تئاتر عروسکی اجرا کنیم تعدادشان بیشتر شد و به ما در راه اندازی صحنه کمک کردند. کم‌کم خانواده‌ها به ما ملحق شدند. به آن‌ها گفتیم که امروز روز جهانی تئاتر است و آمدیم تئاتر اجرا کنیم. خانواده‌ها تازه متوجه شدند در تقویم جهانی روزی به نام تئاتر هم هست. درباره تئاتر برای‌شان حرف زدم. جالب بود که خیلی از پدر و مادرها جویای آدرس مراکز کانون در شهرها می‌شدند.

پیش از اجرا از بچه‌ها خواستیم برای ما شعر و قصه بخوانند و به آن‌ها کتاب هدیه دایدم. استقبال بچه‌ها شگفت‌آور بود. آن‌قدر واکنش خوب بود که مشتاق شدم دوباره بیایم و اجرا کنیم. با این‌که خودم بیشتر کار صحنه‌ای کردم، فکر می‌کنم خوب است تئاتر از حالت خاص خودش خارج شود و به درون مردم رخنه کند. البته معتقد نیستم تئاتر صحنه‌ای به درود لایه‌های مردمی رخنه نکرد. اما شکل‌های دیگر تئاتر باید مورد توجه قرار گیرد.

مدتی است که مازندران دارد شناسنامه تئاتری خود را آرام‌آرام به واسطه فعالیت‌های نسل جوان تئاتر پیدا می‌کند. اما انگار نسبت به تئاتر کودک کمی جدی نیستیم. هرچند دوستانی هستند که خوب کار می‌کنند. اما کار کودک تداوم نداشت. دیگر این‌که آثار ارائه شده استان در حوزه کودک اغلب شکل ریتمیک و موزیکال دارند. به نظرم کیفیت تئاتر کودک باید عوض شود که مستلزم تغییر نگاه هنرمندانو مسئولان به تئاتر کودک است. تئاتر کودک به خاطر نسل‌سازی برای آینده تئاتر، به مراتب مهم تر از تئاتر بزرگسال است.

هنرمندان تئاتر استان هم می‌توانند با این پروژه کانون همراهی داشته باشند؟

بله. البته باید با هماهنگی کانون باشد. مدیریت کنونی مرکز تولید تئاتر کانون از این حرکات استقبال می‌کند. امسال 30 کار در حوزه نسل نو و طرح «کتاب، تئاتر، مدرسه» انجام دادیم. به این شکل که هنرمندان شاخص تهرانی و شهرستانی دست به تولید تئاتر زدند و کانون نقش تهیه‌کننده را داشت. چنانچه دوستانی باشند که آثارشان از قابلیت کیفی خوبی برخوردار باشد مرکز تولید تئاتر کانون پرورش فکری به سهم خودش حمایت می‌کند. اولویت امسال ما تولید 7 تا 10 اثر در شهرستان‌ها توسط هنرمندان شهرستانی است. امیدوارم آثار پیشنهادی هنرمندان مازندران آنقدر قوی باشد که یکی از استان‌ها مازندران باشد. البته باید یادآوری شود که کانون پرورش فکری متولی تئاتر در کشور نیست. بلکه متولی گونه‌ای تئاتر است که ماموریت کانونی دارد.

*این گفتگو در روزنامه همشهری مازندران متشر شد و برای بازنشر در اختیار ما قرار گرفت.