مازندنومه؛ سرویس اجتماعی، احسان شریعت: در اینکه مطبوعات کاغذی در سال‌های اخیر به سبب استقبال از تلویزیون و سایت‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی با کاهش مخاطب مواجه شدند شکی نیست، اما همگان اذعان دارند که همچنان این مطبوعات نقش پررنگی در اطلاع‌رسانی، به‌ویژه تحلیل و بررسی وقایع روزانه در حوزه‌های گوناگون دارند.
آنچه در تلویزیون و سایت‌های اینترنتی در کسری از ثانیه بازتاب می‌یابد، توسط کارشناسان و دست‌اندرکاران نشریات مکتوب مورد بررسی قرار گرفته و تصاویر و تعابیر متعددی از آن برای مخاطبان علاقه‌مند منعکس می‌شود. این تعابیر که بسته به گرایش های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هر رسانه می‌تواند گفتمان‌های متفاوتی را عرضه کند، در فرم‌های مختلفی بر صفحات کاغذ نقش بسته و هر صبح بر روی دکه‌ها و باجه‌های مطبوعاتی خودنمایی می‌کند.

باجه‌های مطبوعاتی در دهه‌های اخیر جلوه فرهنگی زیبایی به شهرهای بزرگ کشور می‌بخشید و همچنان نیز در بسیاری از شهرها همان جایگاه سنتی خود را حفظ کرده است. برای مثال در مرکز استان مازندران وفور این باجه‌های مطبوعاتی کار هر مخاطبی را برای دسترسی آسان به خرید روزنامه‌ها و مجلات آسان می‌کند. اما متأسفانه در برخی از شهرهای مازندران همچون قائمشهر نوعی فقر دکه‌ها و باجه‌های مطبوعاتی مردم شهر را می‌آزارد. فقری که موجب می‌شود مردم نتوانند در هر خیابان و منطقه‌ای از شهر به راحتی به نشریات و مطبوعات دسترسی داشته باشند.

از سال 80 که توسط شهردار وقت باجه‌های مطبوعاتی این شهر از خیابان «یوسف رضا» جمع‌آوری شد، گویی دیگر رنگ و بوی مطبوعات از قائمشهر رخت بر بست. باجه‌های آن سال به خیابان جویبار قائمشهر انتقال یافت که هیچ‌گاه از طرف مردم مورد استقبال قرار نگرفت. ضمن آن‌که در دیگر نقاط شهر نیز هیچ باجه یا دکه‌ای تأسیس نشد و همچنان از آن سال تاکنون قائمشهر به جز چند فروشگاه معدود مطبوعات و یکی دو دکه محقر باجه یا دکه‌ای ندارد.

دسترسی دشوار به روزنامه

طبق سرشماری سال 90 تراکم جمعیت قائمشهر 699 نفر در هر کیلومتر مربع است که به همین دلیل پرتراکم‌ترین شهر استان است، اما با وجود این شرایط جمعیتی آنچه امروز در این شهر از حیث خدمت‌رسانی مطبوعاتی مشاهده می‌شود در شأن مردم قائمشهر نیست. زیرا در شهری با بیش از 200 هزار نفر جمعیت حتی به اندازه میزان انگشتان 2 دست نیز مراکز فروش مطبوعات وجود ندارد.

یکی از شهروندان قائمشهری در این باره با تایید این‌که باجه‌های مطبوعاتی در قائمشهر کم است، گفت: باجه‌های مطبوعاتی شهر نظم و ترتیب خاصی نیز ندارند. در خیابان تهران یک کیوسک کوچک مطبوعاتی وجود دارد که اغلب اوقات بسته بوده و کار ما را برای تهیه روزنامه دشوار می‌کند. این در حالی است که این خیابان یکی از 3 خیابان بزرگ قائمشهر محسوب شده و حداقل بیش از 50 هزار نفر جمعیت را در خود جای داده است. در داخل شهر نیز شرایط خوبی برای دسترسی آسان به مطبوعات وجود نداشته و یکی دو فروشگاه فروش مطبوعات در زیرزمین‌ها و گوشه و کنار پاساژها قرار دارند.

نوستالژی خیابان یوسف رضا

قائمشهری‌ها خاطره باجه‌های مطبوعاتی خیابان یوسف رضا را خوب به یاد دارند. چندین دکه مطبوعاتی کوچک در کنار هم در امتداد پیاده‌رو به شکل مرتب علاقه‌مندان را به خواندن تیترهای داغ روزنامه‌ها و مجلات فرا می‌خواند. گاه حتی در این محوطه فرهنگی بحث‌های داغی در می‌گرفت که مشخصه برانگیخته شدن توسط مطبوعات محسوب می‌شد.

در واقع آن بخش از خیابان یوسف رضا که این دکه‌ها در آن وجود داشت، بوی فرهنگ و اندیشه می‌داد. اما غلبه نگاه مادی بر نگاه فرهنگی که در برخی مدیران می‌تواند همچون آسیبی بزرگ مشکل‌آفرین باشد، موجب شد تا در حرکتی نادرست شهردار وقت قائمشهر در سال 80 به بهانه ایجاد ترافیک و کمبود فضا این دکه‌ها را جمع‌آوری کرده و به قسمت دیگری از شهر منتقل کند.

اکنون پس از سال‌ها از آن انتقال، مکان جدید هیچ هویتی پیدا نکرده و طی این سال‌ها سوت و کور مانده است. جالب‌تر آن‌که دقیقاً در همان نقطه از پیاده‌روی خیابان یوسف رضا که دکه‌های مطبوعاتی در آن سال از آنجا جمع‌آوری شد امروز باجه بانکی بسیار بزرگی قرار دارد. کودکان و نوجوانان این سال‌ها که خاطره‌ای از آن سال‌ها ندارند امروز به جای دیدن تیترهای داغ مطبوعات، باجه بانکی بزرگی را در این قسمت از خیابان می‌بینند و این یعنی غلبه نگاه مادی بر نگاه فرهنگی.  

رد پیشنهاد تأسیس دکه‌های مطبوعاتی

 در کشورهای در حال توسعه، نگاه مادی و ساختاری بر نگاه فرهنگی غلبه یافته و می‌تواند اقتضائات خود را بر امور پیاده سازد. یعنی در کشاکش سیاست‌های کلان این 2 گروه، معمولاً تکنوکرات‌ها گرایش های فرهنگی را به دلایل مادی و زیرساختی کنار می‌گذارند. همین یکی دو ماه پیش بود که پیشنهاد تأسیس چند دکه مطبوعاتی از طرف شهرداری قائمشهر توسط شورای شهر رد شد و به بایگانی رفت.

رییس شورای شهر قائمشهر گفت: چندی پیش شهرداری پیشنهاد صدور مجوز تأسیس 5 دکه مطبوعاتی در قائمشهر را داد که از طرف شورای شهر رد شد.

«سعید میرزایی» افزود: دلیل ما این است که به‌واسطه شبکه‌های اینترنتی دیگر مردم گرایش چندانی به مطبوعات کاغذی ندارند. از طرف دیگر قائمشهر از لحاظ ساختار شهری دارای تراکم بالای جمعیتی بوده و فضای کافی برای راه‌‌اندازی چنین دکه‌هایی ندارد.

وی با بیان این‌که درباره اقدام 15 سال پیش شهرداری در جمع‌آوری دکه‌های خیابان یوسف رضا هیچ قضاوتی نمی‌کنم، اظهار کرد: به لحاظ سیمای شهری، تراکم شهری و مسائل امنیتی، با راه‌اندازی دکه‌های مطبوعاتی در داخل شهر موافق نیستیم. دکه‌ها نباید فقط در داخل شهر باشند. باید در تمام نقاط و گوشه و کنار شهر پراکنده باشند. باید به تناسب فضا و خیابان‌ها در نقاط مختلف شهر تقسیم شوند.

حداقل 10 باجه مطبوعاتی جدید نیاز داریم

برخلاف گفته‌های رییس شورای شهر قائمشهر، رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی این شهرستان با بیان این‌که باید در قائمشهر باجه‌ها و دکه‌های مطبوعاتی بیشتری وجود داشته باشد، گفت: ما اعتقاد داریم که لازمه بالا بردن سطح مطالعه و علاقه به آن، افزایش عرضه مطبوعات کاغذی است. همین افزایش عرضه مطبوعات می‌تواند موجب افزایش انگیزه و تقاضا برای مطالعه آن‌ها باشد. متأسفانه در قائمشهر تعداد دکه‌های مطبوعاتی بسیار کم است که این زیبنده شهری با این توان فرهنگی بالا نیست.

«سید علی علوی» با اشاره به بحث صدور مجوز تأسیس دکه‌های جدید افزود: دادن مجوز بر عهده اداره فرهنگ و ارشاد است. اما بحث جانمایی و دادن فضا به شهرداری و شورای شهر ارتباط دارد. ما در جلساتی که با مسئولان شهرداری و اعضای شورای شهر داشتیم رضایت نسبی شهرداری را دریافت کردیم. اما شورای شهر تاکنون با ایجاد دکه‌های جدید موافقت نکرد. اعضای شورا اعلام می‌کنند که با محدودیت مکان روبه‌رو بوده و فضای شهری اجازه ساخت دکه‌های جدید را نمی‌دهد. این در حالی است که قائمشهر با کمبود دکه‌های مطبوعاتی روبه‌رو است.

وی با بیان این‌که اداره فرهنگ و ارشاد هیچ مشکلی برای دادن مجوز ندارد، خاطرنشان کرد: در حال حاضر با بررسی‌های این اداره مشخص شد که قائمشهر دست‌کم به 10 دکه مطبوعاتی جدید در نقاط مختلف شهر نیاز دارد. مگر قائمشهر با شهرهای دیگر که دارای دکه‌های فراوان هستند چه تفاوتی دارد؟ چندین بار با مسئولان رایزنی کرده و این موضوع را به آن‌ها اعلام کردیم. چندی دیگر نیز در جلسه شورای فرهنگ عمومی قرار است این موضوع را برای چندمین بار مطرح کرده و به طور جدی پیگیر آن هستیم.

این تصمیم شورای اسلامی قائمشهر در حالی اتخاذ شده که در شهر ساری با جمعیت و گستردگی بیشتر باجه‌های مطبوعات با تعداد بیشتر مخاطبان روزانه خود را دارند و مشغول فعالیت هستند. ضمن این‌که هنوز بسیاری از شهروندان مایل به دریافت انواع نشریات هستند و شاید این تصمیم به نوعی نادیده گرفتن نیاز تعدادی از شهروندان محسوب شود.

*این گزارش در روزنامه همشهری مازندران منتشر شد که برای بازنشر در اختیار ما قرار گرفت.