مازندنومه؛ سرویس اقتصادی، اشکان جهان‌آرای: همواره از این‌که مازندران پر از فرصت‌های شغلی است سخن گفته شده و همیشه تاکید بر آن است که در این استان از ظرفیت‌های بومی اشتغال‌زایی به بهترین شکل ممکن استفاده شود. به ویژه در سال‌های اخیر و سال جدید که اقتصاد مقاومتی به عنوان یک اصل اقتصادی و اجتماعی مورد تاکید مسئولان ارشد کشور قرار گرفته است.

بسیج علمی مازندران اخیراً پیگیر برگزاری دوره‌های آموزشی زالو درمانی و پرورش و تکثیر زالو شده است. این دوره‌های آموزشی در قائمشهر و ساری با حضور «مهران یعقوبی» کارشناس ارشد شیلات و عضو رسمی انجمن حجامت ایران برگزار می‌شود.

به گفته یعقوبی، زالو فرصت مناسبی برای اشتغال‌زایی در مازندران است. او معتقد است که مازندران می‌تواند به عنوان پایگاه اصلی پرورش زالوهای درمانی در کشور از جایگاه اقتصادی خوبی در این زمینه برخوردار شود. گفت‌وگوی همشهری با این کارشناس و مدرس دانشگاه را درباره زالودرمانی و فرصت‌های شغلی این حیوان بخوانید:

آقای یعقوبی، روی زالودرمانی به عنوان یک شیوه پزشکی مناسب می‌توان حساب باز کرد؟

این شیوه بیش از 2500 سال پیشینه دارد و یکی از مهم‌ترین شاخه‌های طب سنتی است. ایران هم از دیرباز در طب سنتی سرآمد بود. سه گونه طب سنتی در دنیا وجود داشت که از بین طب‌های سنتی چین، هند و ایران، همواره طب سنتی ایران کارآمدتر بود. در همین طب سنتی ایرانی زالودرمانی کاربرد خیلی زیادی داشت. در حال حاضر هم بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا از زالوها به عنوان یک ابزار مهم پزشکی استفاده می‌کنند.

تا پیش از ابن‌سینا زالودرمانی رایج بود. اما شکل تخصصی به خود نگرفته بود. تا این‌که ابن سینا زالوها را تفکیک کردو برای نخستین بار تشخیص داد که زالو به جز خوردن خون، کار دیگری هم انجام می‌دهد. امروزه پزشکان و پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که زالو فقط 5 سی‌سی خون می‌خورد. اما می‌تواند 120 آنزیم را وارد بدن کند.

مهم‌ترین آنزیم زالو هم هیرودین است. برای همین نام علمی این حیوان هیرودو انتخاب شد. این آنزیم تا 500 برابر داروی «هپارین» قابلیت رقیق کردن خون را دارد. به همین دلیل در برخی کشورها برای جلوگیری از لخته شدن خون در زمان عمل جراحی، به جای «هپارین» از زالو استفاده می‌کنند.

در کشورهایی مثل آلمان و روسیه اتاق عمل‌ها مجهز به آکواریوم زالو است. تا کنون 30 انزیم موجود در بزاق زالو شناسایی شده است که هر کدام یک اثرگذاری برای بدن دارند. برای مثال یکی دیگر از این آنزیم‌ها خاصیت آنتی‌بیوتیکی دارد. بسیاری از بیماری‌ها مانند واریس، رماتیسم و آرتروز را فقط با زالو می‌توان درمان کرد. اکنون از زالو برای بهبود محل پیوند عضوهای بیرونی و بخیه در بیمارستان الزهرا(س) اصفهان استفاده می‌شود. علاوه بر این برای بهبود بیماری‌های پوستی یا رفع کبودی‌ها زالو یکی از بهترین گزینه‌هاست.

این موجودات از نظر کیفیتِ اثرگذاری یکسان هستند؟

نه. حدود 650 نوع زالو در دنیا شناخته شده است که فقط 5 نوع از این زالوها قابلیت درمانی دارند. جالب است که از این 5 نوع بهترین گونه آن در شمال ایران زندگی می‌کند. استان‌های گیلان، مازندران و گلستان محل زندگی این نوع زالوها هستند. در سایر استان‌ها هم زالو وجود دارد. اما خاصیت درمانی ندارند. زالوهای موجود در شمال ایران هم قابلیت تکثیر بیشتری دارند و آنزیم‌شان با کیفیت‌تر است.

در عنوان دوره‌های آموزشی که قرار است در مازندران برگزار شود عبارت آموزش تکثیر زالو هم به چشم می‌خورد. زالوهای موجود در طبیعت تعدادشان کافی نیست؟

استقبال خیلی زیاد مردم در کشورهای مختلف دنیا باعث شد که صید زالو افزایش یابد. این افزایش بی‌رویه صید، منقرض شدن زالوها در برخی مناطق را به دنبال داشت. برای نمونه انگلیس یکی از کشورهایی بود که به خاطر این صید بدون برنامه، در آن نسل زالو منقرض شد. این وضعیت امروز در ایران نیز وجود دارد. در استان‌های شمالی از زمانی که صید زالو به خاطر تقاضای بالای این موجودات افزایش یافت، به خاطر تکثیر نشدن این حیوان، از تعداد زالوها کم شد. امروز تقریباً می‌توان گفت که در گلستان نسل زالوها منقرض شده و در گیلان نیز این گونه‌ها تا حد زیادی کاهش یافتند. اما در مازندران هنوز یک نقطه وجود دارد که زالوها وضعیت نسبتاً بهتری دارند.

جویبار در حال حاضر نسبت به همه مناطق شمالی ایرانی از نظر تعداد زالوهای موجود در طبیعت وضعیت بهتری دارد. اما صید بی‌رویه و بدون جایگزین اگر با همین روال ادامه یابد، در این منطقه هم باید منتظر از بین رفتن این گونه مفید و ارزشمند جانوری باشیم. به همین دلیل با همکاری برخی نهادهای رسمی و دولتی نسبت به برگزاری دوره‌های آموزشی پرورش زالو در همه استان‌های کشور اقدام می‌شود.

استقبال از این دوره‌ها چطور است؟

در برخی استان‌ها مانند اصفهان استقبال خیلی خوبی را شاهد هستیم. برخی نهادها خوب پای کار آمدند. در گیلان حمایت‌های خوبی می‌شود. اما باید خود مردم پای کار بیایند. فکر می‌کنم در بحث پرورش زالو، مازندران در رده‌های آخر جدول استان‌ها قرار دارد. در حالی که محل اصلی رشد این حیوان مازندران است. فرصت اقتصادی و شغلی خیلی خوبی در این زمینه وجود دارد. مردم باید پرورش زالو را یاد بگیرند تا هم از انقراض یک گونه جانوری ارزشمند جلوگیری کنند و هم درآمدزایی کنند.

برای پرورش زالو به فضا یا سرمایه خاصی نیاز است؟

اتفاقا زالو یکی از کم‌هزینه‌ترین موجودات برای تکثیر و پرورش است. یک فضای مسقف حدوداً 30 متری با امکانات ابتدایی مانند وان آب برای آغاز کار کافی است. تکثیر زالو هزینه بسیار کمی دارد. هزینه‌هایی مانند آب و برق در پرورش زالو خیلی پایین است. این حیوان هر 2 ماه یک بار به غذا نیاز دارد. موضوع قابل توجه دیگر حمل آسان این حیوان است. در یک کیف اداری می‌توان تا 10 هزار زالو را به مدت 3 روز نگه داشت. فقط برای ابتدای کار لازم است که حدود 500 زالو در محیط داشته باشیم. این زالوها را هم می‌توان از طبیعت تهیه کرد و هم از مراکز تکثیر خرید. برداشت زالو از طبیعت اگر برای تکثیر باشد به خاطر جایگزینی و جلوگیری از صید در مراحل بعدی عیبی ندارد. اما اگر برای فروش باشد، حیات این گونه را تهدید می‌کند.

پرورش این حیوان از نظر اقتصادی چقدر مقرون به صرفه است؟

یکی از بهترین فعالیت‌های اقتصاد بومی به شمار می‌آید. در حال حاضر قیمت هر زالو در بازار جهانی بین 9 تا 11 دلار است. یعنی هر 3 زالو تقریباً با یک بشکه نفت برابری می‌کند. تایلندی‌ها از پرورش و صادرات زالو معادل درآمد نفتی ما درآمد دارند.

از این حیوان محصولات جانبی هم تولید می‌شود؟

بله. پودر خشک شده زالو، روغن زالو و کرم زالو به نام «هیرودو کرم» متقاضیان زیادی دارد.

اگر فردی نسبت به پرورش این حیوان اقدام کند، برای عرضه آن با مشکل مواجه نمی‌شود؟

مصرف زالو در بازار جهانی بسیار زیاد است. در حال حاضر تقاضا بیشتر از عرضه است. به عبارتی تعداد خریداران بیشتر از پرورش‌دهندگان است. با توجه به این‌که صید زالو در ایران بیشتر از پرورش است، بازار زالو کشش خیلی خوبی دارد. 90 درصد زالوهای مصرفی در ایران از طریق صید تامین می‌شود. از طرفی صید زالو هر سال کاهش و قیمت زالو افزایش می‌یابد. برای همین تاکید داریم که مردم به پرورش زالو روی بیاورند. اگر در تعداد مصرف‌کننده به کشورهایی مانند امریکا برسیم نیاز به پرورش زالو برای مصرف داخلی بیشتر احساس می‌شود.

آماری از میزان مصرف سالانه زالو در ایران و مقایسه آن با سایر کشورها وجود دارد؟

در ایران سالانه 7 میلیون زالو مصرف می‌شود که این رقم در کشورهای توسعه‌یافته بیشتر است. در فرانسه این رقم به 100 میلیون در سال می‌رسد. در حال حاضر حدود 10 درصد مردم ایران زالودرمانی می‌کنند. این در حالی است که جمعیت ایران از فرانسه بیشتر است و طب سنتی در ایران پیشینه‌ای بسیار طولانی دارد.

تعداد پزشکان و مراکزی که در ایران از زالو برای درمان استفاده می‌کنند مشخص است؟

حدود 20 هزار پزشک در ایران زالودرمانی را انجام می‌دهند. البته هر پزشکی که قصد انجام این کار را دارد باید دوره‌های لازم را در تهران بگذراند. در مازندران نزدیک به 30 پزشک در این زمینه فعال هستند که دکتر «غلامرضا کردافشاری» شاخص‌ترین این پزشکان است و در مجامع بین‌المللی نیز حضوری فعال دارد.

سخن پایانی...

 دوره 4 ساعته ما برای نخستین بار در مازندران برگزار می‌شود. فرصت خوبی برای آشنایی با یک شغل بومی و پردرآمد است. در صورت تمایل هم دوره‌های تخصصی پرورش زالو برای افراد علاقه‌مند برگزار می‌شود. علاقه‌مندان در تماس با شماره 33267029 مرکز رشد شهید بخشی ساری اطلاعات بیشتری را درباره این دوره‌ها می‌توانند دریافت کنند.