مازندنومه؛ سرویس اجتماعی، شبنم لشگری: ﻃﺒﻖ ﺁﻣﺎﺭاعلام شده توسط قائم مقام دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر 2.6 ﺩﺭﺻﺪ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻥ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ1.6 ﺩﺭﺻﺪ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻥ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺑﻬﺪﺍﺷﺖ ﻣﻮﺍﺩ ﻣﺨﺪﺭ ﻣﺼﺮﻑ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.

 ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺍﻋﺘﯿﺎﺩ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪﺍﯼ ﻓﺮﺍﮔﯿﺮ شده ﺍﺳﺖ که عوامل متعددی در شیوع این معضل نقش دارند؛ از ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻓﺮﺩﯼ مانند ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮﺩﻥ ﻋﺰﺕ ﻧﻔﺲ، ﻧﮕﺮﺍﻧﯽ ﻭ ﻓﺸﺎﺭ ﺭﻭﺍﻧﯽ، ﺗﻮﺟﻪﻃﻠﺒﯽ ﻭﻫﯿﺠﺎﻥﻃﻠﺒﯽ، وجود ﻧﮕﺮﺵ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ومشروطی گرفته تا عامل های خانوادگی و نقشﻫﻤﺴﺎﻻﻥ. ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺩﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺍﺩ (ﻭ ﻣﺸﺮﻭﺑﺎﺕ) ﺩﺭ جامعه در بالا رفتن میزان آمار اعتیاد تاثیر گذار است.

ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ از دانشجویان از موادی که استفاده می کنند، شناخت و حتی ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺩﻗﯿﻘﯽ ﺍﺯﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﭘﯽ ﻣﺼﺮﻑ ﻣﻮﺍﺩ ﻣﺨﺪﺭ ﺑﺮ ﺳﺮﺷﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺁﻣﺪ، ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. آن ها ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺍﺛﺮﺍﺕ ﻟﺤﻈﻪﺍﯼ ﻣﻮﺍﺩ ﻣﺨﺪﺭ ﻣﻄﻠﻊﺍﻧﺪ.

*حیفه این تن رو سالم بفرستی زیر خاک!

وقتی با او صحبت می کنی، از اعتیادی که دارد، ناراضی نیست. دانشجوی پسر و مجرد، ورودی سال 1389 یکی از دانشگاه های مازندران.

می گوید با دختری دوست هست و به ازدواج نیازی ندارد و ادامه می دهد: «با بنگ شروع کردم و الان حشیش و علف می کشم. یکی از همکلاسی ها که ورودی 90  بود، می آورد و با هم می کشیدیم. اول توی دانشگاه قبل از کلاس و کم کم بیرون و تو خونه دانشجویی مصرف می کردیم. »

پرسیدم: هنوز می کشی؟ ادامه می دهد: «آره، الان هم می کشم ، اگه نکشم نمی شه. بار می کنم و می آرم توی دانشگاه و قبل از ناهار می کشم. بعد اشتهایم  واسه خوردن ناهار خیلی زیاد می شه. نفازولین هم همیشه همراهم هست، می ریزم توی چشم هام تا قرمز نشه.»

با هیجان ادامه می دهد: « درس هایی که پاس کردم واسه این بود که تمرکزم سر کلاس بالا بود و سیگاری که قبل کلاس می کشم، تمرکزم رو بالا می بره!»

وقتی از این دانشجو دلیل مصرف مواد را پرسیدم، با خنده گفت: «زندگی این جوری بیشتر می چسبه ، فکرم رو باز می کنه! حیفه این تن رو سالم بفرستی زیر خاک. اگه بخوام ترک می کنم. چند بار شده که چند هفته اصلا نکشیدم. خدایی علف و گل که دیگه اعتیاد محسوب نمی شه!

-  پولش رو ازکجا میاری؟

- پول مواد رو از پدرم می گیرم، پولش رو کی میخواد بخوره؟! من که پسرشم باید بخورم دیگه!»

*گل و حشیش اعتیاد آور نیست

دومین نفری که با او گفتگو کردیم، دانشجوی پسر ورودی سال90یکی از دانشگاه های مازندران است. از ترم سوم مصرف مخدر گل و حشیش را شروع کرده وهمچنان ادامه می دهد.
به گفته ی او استفاده از حشیش و گل بین دانشجویان زیاد است و دانشجوها برای تفریح درگیر این مواد می شوند. دانشجویانی که خوابگاهی نیستند، آزادی عمل بیشتری دراستعمال این دو مواد دارند.

این دانشجوی معتاد بر این باور است که مشکلات مالی و دانشگاهی و شاید عاطفی و احساسی و دوری از خانواده عواملی است که آن ها را به این سمت  وسو می کشاند.

می گوید: «به نظرم گل و حشیش اعتیاد آور نیست، لذت بخش هم هست و آدم دوست دارد که مصرف کند. جوری نیست که مصرف کننده را خمار کند و بدن به مصرفش نیاز داشته باشد!»

 می پرسم: تریاک یا مواد دیگری هم استفاده کرده؟ جواب می دهد: «نه. بیشتر دانشجوها از موادی استفاده می کنند که جلوه اجتماعی خیلی بدی ندارد .تریاک هم جلوه به شدت زشتی و هم برای استفاده نیاز به مکان دارد، در صورتی که علف رو می شود سرکلاس بار کرد و پشت همون کلاس کشید.»

در جواب سوالم که در مورد محل تهیه مواد بود میگه:"اهلش که باشی پیدا کردنش سخت نیست

 او که دانشجوی غیر بومی در مازندران است در پاسخ به این پرسش که از کجا مواد تهیه می کند، می گوید: « ساری ساقی زیاد داره و خیلی جاها هستند مثل ملامجدالدین و پشت آرامگاه و راهبند و مانند این ها که می شه مواد تهیه کرد!»

*به فکر ترک هستم

هر چند میزان اعتیاد با سطح تحصیلات رابطه عکس دارد و هرچه سطح سواد بالاتر می رود، اعتیاد کمتر می شود، در مقطع کارشناسی ارشد نیز دانشجوی معتاد داریم.

دانشجوی پسر کارشناسی ارشد، ورودی سال 88 یکی از دانشگاه ها ی مازندران. به اذعان خودش به دلیل شکست عشقی دنبال آرامش بوده که دوستانش سیگار را پیشنهاد کردند، بعدها  وقتی دید دوستانش مواد دیگری مصرف کرده، خرسند هم به نظر می رسند،  تحت تاثیر قرار گرفت و در نهایت مصرف کننده حشیش و ماری جوانا شد.

در گفتگو با ما می گوید: «بعد از استعمال مخدر گل(ماری جوانا) و حشیش احساس خوبی بهم دست می ده و الکی می خندم! شیره تریاک که به مصرفم اضافه شد، کم کم به خودم آمدم و حالا مصرف کننده دائم مواد هستم. قبلا معتاد یک دختر بودم و الان معتاد مواد!»

از این دانشجوی کارشناسی ارشد پرسیدم: موقعی که نمی کشی چه وضعیتی داری؟ پاسخ داد: «وقتی نمی کشم سرم درد می گیرد، ناراحت و عصبی هستم، حوصله هیچ چیز و هدف و انگیزه ای برای زندگی ندارم. الان که ترم 3 مقطع ارشد هستم کلا" داخل کلاس خوابم!»

- به فکر ترک هستی؟

- «آره، به شدت و امیدوارم بتونم ،چون راه دیگه ای نمونده. واقعا فکر  نمی کردم روزی برسه تا شب برای تهیه مواد برم تو خرابه ای و منتظر ساقی جنس بمونم تا برام جنس بیاره! خانواده ام اگه متوجه بشوند با من بد برخورد می کنند.»

*فقط سیگار می کشم!

سوژه بعدی گزارش، دانشجوی دختر ورودی سال 94 یکی از دانشگاه های مازندران است. 21 ساله و مجرد. از 19سالگی کشیدن سیگار راآغاز کرده است. مثل مصرف کننده های دیگر، موضوعی به نام «مشکلات زندگی» را بهانه آغاز مصرف سیگار معرفی می کند!

-« وقتی دیدم که دوستم هم تو زندگی مشکل داشته و با کشیدن سیگار به آرامش می رسه، ترغیب شدم که سیگار بکشم. چیز دیگه ای نمی تونه مثل سیگار بهم آرامش بده، واسه همینه نمی خوام ترک کنم.»

می پرسم: در جامعه ما سیگار کشیدن دخترها خیلی مرسوم نیست. خانواده ات می دونند؟

 نه، اگه خانواده ام متوجه بشن با من خیلی بد برخورد کرده و به من  دیگه اعتماد نمی کنند. تلاشم رو می کنم وقتی فارغ التحصیل می شم، ترک کنم، چون من یک دخترم و در جامعه

ما اصلا این کار وجهه خوبی نداره! »

- فقط سیگار می کشی؟

- فعلا" آره، سعی می کنم چیز دیگه ای نکشم! اگه اگرازدواج کردم و سیگاری بودم، حتما" به همسرم می گم که اعتیاد به سیگار دارم »

* مامانم می دونه، ولی به روی خودش نمی آره!

باز هم دانشجوی دختر ورودی سال 94 یکی از دانشگاه های مازندران. 4 سال است که سیگار می کشد. مخدرگل را هم گاهگاهی در مهمانی ها و جمع های دوستانه مصرف می کند.
وقتی با او هم کلام می شوی، با ذوق و علاقه زیادی از سرخوشی های بعد از استفاده ی ماری جوانا می گوید! به قول خودش مصرف گل جهنم رو براش به بهشت تبدیل می کند!

می گوید در بعضی مهمانی ها به او مصرف کوکائین و شیشه هم پیشنهاد شده، ولی به همان ماری جوانا بسنده کرده است و ادامه می دهد: « این چیزهایی رو که می کشم اصلا اعتیاد آور نیست و فقط به خاطر سرخوشی چند ساعته مصرف می کنم!»
    
   - «سیگار و علف رو بیشتر مواقعی می کشم که با دوست پسرم هستم! سعی می کنم با کسی ازدواج کنم که مثل خودم باشد! تا حالا رابطه جنسی نداشته ام، چون در جامعه ما قابل قبول نیست، ولی اگر خارج از کشور بودم حتما" امتحان می کردم!»

   از خانوادش که می پرسم می گوید: «پدر و برادرم که بدشان می آید و اگه بفهمند نمی دانم با من چه برخوردی خواهند داشت. اما مامانم می دونه، ولی به روی خودش نمی آره،  البته نمی دونه که مدام می کشم  .»

-      به فکر ترک هستی؟

- (با خنده):نه، چون دارم لذت می برم و ارزشش رو داره!

*برای همه ی دانشجویان کارنامه سلامت تشکیل می دهیم

دکتر سیدمحمدمختاری- رئیس مرکز مشاوره دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری -در گفتگو با ما گفت:اعتیاد یک نوع وابستگی است که بیشتر جنبه عاطفی و روانی را درگیر می کند و فرد فکر می کند با این وابستگی می تواند بسیاری از خلاهای عاطفی و روانی خود را حل کند.

وی ادامه داد: در واقع اعتیاد به نوعی رهایی از مشکلاتی است که فرد با آن درگیر است و حداقل با پیوستن به یک موضوع و ماده یا هر چیز دیگر، موقتا" می تواند به فرد آرامش بدهد. جذابیت های دنیای مدرن از طریق تکنولوژی و ابزار و دنیای مجازی همراه با نبود انگیزه لازم برای رشد و تعالی، می تواند فرد را ترغیب کند و به سمت این نوع وابستگی بکشاند.

مختاری با اشاره به اینکه در پاتولوژی اعتیاد یک سری ریز فاکتورها را در نظر می گیرند و می گویند این فاکتورهای خطر یا ورود افراد به حوزه اعتیاد است، اظهار کرد: فقدان انگیزه و بی هدفی ، نبود تمایل به پیشرفت ،کنجکاوی های بدون مطالعه و برنامه از جمله این فاکتورها است.

وی با بیان این که میزان شیوع  و بروز اعتیاد در دانشگاه های کشور قابل مقایسه با جمعیت های عادی نیست، چون ما با قشر تحصیل کرده و تقریبا باهوش جامعه طرف هستیم، افزود: البته نه اینکه قشر باهوش جامعه آسیب نخورند، بلکه آنها روش های پیشگیری و روش های مواجهه را هم می دانند  در دانشگاه ها به دلیل برنامه های پیشگیرانه و فضایی که بین دانشجویان هست مثلا در خوابگاه دانشجویی اگر کسی دیده شود که به این سمت برود، بلافاصله در بین دانشجویان از لحاظ رفتار و برخورد شناسایی می شوند و خود دانشجویان مکانیزم کنترلی هستند؛ یعنی نیاز نیست وارد سیستم های اداری و حراستی و امنیتی شود که مثلا فلانی درگیر سیگار یا هرچیز دیگری است. این موضوع برای تعداد بسیاری از دانشجویان مورد قبول نیست و نکوهش شده است. اگر ببینند هم اتاقی آنها سیگار می کشد -حتی دوست صمیمی باشد- بر اساس باور هایی که دارند خود به خود نقش کنترلی ایفا می کنند. ما به اصطلاح می گوییم همیاران مشاور دانشجویی که می توانند کمک کنند هم کلاسی شان  آرام آرام ازاین فضا خارج شود.

این مسئول با اشاره به اینکه دانشگاه کشاورزی سال 93 به عنوان دانشگاه برتر درعرصه پیشگیری در کشور شناخته شد، تصریح کرد: تقریبا 55 برنامه پیشگیری در مورد سوء مصرف مواد مخدر برگزار کردیم و یکسری کتابها به دانشجویان دادیم. هم چنین کارگاه هایی با این عناوین برگزار و دانشجویان را از آسیب های مربوط به اعتیاد آگاه کردیم.

مختاری ادامه داد: در طول این چند سالی که من کار کردم شاید به تعداد کمتر از انگشتان دست مراجعانی داشتیم که پیگیری کردیم و آنها هم کسانی بودند که در خانواده از سالیان دور درگیر حوزه ی اعتیاد بودند، اما تعداد افرادی که خودشان مراجعه می کنند بسیار کم است. ما از طریق پرسش نامه هایی که دانشجوان پر می کنند از  وضعیت حال حاضر یا چند ماه گذشته ی دانشجو اطلاع پیدا می کنیم واگر آنها درگیر آسیب یا مشکلی باشند در آیتم هایی که تحت عنوان بهزیستی روان شناختی و سلامت عمومیاست، نمرات پایینی می گیرند.
وی تاکید کرد: پرسشنامه ها را توسط متخصصان آماری که در اختیار داریم مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهیم و به این طریق برای همه ی دانشجویان کارنامه سلامت تشکیل می دهیم و نمره اگر از حد استانداردی پایین باشد دانشجو را دعوت می کنیم تا مشکلات آن مورد بررسی قرار گیرد.

رئیس مرکز مشاوره دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به اینکه دانشگاه ما از حیث آمار در سطح کشور فوق العاده آمار پایینی دارد، گفت: در بین دانشجویان پسر 6تا8 مورد داشتیم که2-3 نفر از آنها در مقطع ارشد درگیر مواد مخدر بودندکه آنها را هم  تحت جلسات روان درمانی و مشاوره قرار دادیم وحتی بعضا شرایط فراهم کردیم که برای ترک اعزام شوند، اما درخصوص سیگار آمار دقیقی نداریم.

وی با بیان این که ما نمی توانیم بگوییم که دانشجو بعد از ورود به دانشگاه دچار اعتیاد می شود مگر اینکه درگیر آسیب های اعتیاد و بعد منجر به اعتیاد شود، افزود:  خوابگاه ها را کاملا تحت پیگیری داریم، ضمن اینکه اگر دانشجویی سومصرف مواد داشته باشد اولین جایی که تحت تاثیر قرار می گیرد، افت تحصیلی است و نمی تواند تمرکز کافی برای درس خواندن داشته باشد. ما در کل دانشگاه 70 دانشجوی مشروطی داریم و لیست آنها را بررسی کردیم، شاید یکی دو نفر ازآنها هم درگیر جدی اعتیاد هستند. این افراد اصولا انگیزه ندارند و یا در رشته ای قبول شدند که هیچ علاقه ای نداشتند

مختاری در پایان اشاره کرد: ما نظارتی بر خانه های دانشجویی نداریم، اما پانسیون های دانشجویی زیر نظر دانشگاه هستند و نظارت بر آن ها وجود دارد.

*چیزی به عنوان اعتیاد تفننی نداریم

دکتر خدابخش غلامی-پزشک عمومی و مجری برنامه های پزشکی صداوسیمای مازندران– درمصاحبه با ما گفت : وقتی اسم مواد مخدر را می آوریم از سیگار به عنوان دروازه ورود به اعتیاد باید شروع کرد تا آخرین چیزهایی که در بازار وجود دارد و متاسفانه خیلی ها تصورشان بر این است که سیگار اصلا اعتیادآور نیست.

وی ادامه داد: آمارها حاکی از آن است که اعتیاد با سیگار شروع می شود و ختم به مواد مخدر می شود، اما در جامعه ما وقتی نام سیگار می آید برای مردم نگران کننده نیست، درصورتی که ترکیبات موجود در سیگار قدرت تخریبی بسیار بالایی دارد، نیکوتین خاصیتی دارد که بسیاری از مواد مخدر شاید نداشته باشند

این تهیه کننده رادیو مازندران تاکید کرد: نکته ی دیگر  پایین آمدن سن استفاده از مواد مخدر است. آمارهایی که ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام کرده نشان دهنده آن است که متاسفانه شروع  استفاده از مواد مخدر به سنین پایین وحدود 18سالگی رسیده است.

وی با اشاره به این که بررسی ها بسیار متنوع است وگروه های آماری که بر روی آنها کار شده آن چنان وسیع نیست، تصریح کرد: وقتی وارد زیر پوست جامعه می شویم  شاهد این هستیم که درگیری مواد مخدر زیاد شده و به ویژه یک ماده مخدر که از دید خیلی ها پنهان مانده الکل است، اما به خاطر قبحی که وجود دارد، کتمان و صورت مسئله را پاک می کنند.

این پزشک با بیان اینکه اصلا چیزی به عنوان اعتیاد تفننی نداریم، اظهار کرد: اصلی در پزشکی وجود دارد که کسی به سمت اعتیاد می رود، یک بار آن را استفاده می کند، لذت می برد و انگیزه پیدا می کند، بار دوم هم مصرف کند و او دیگر معتاد شده است. روی پیشانی این شخص مهر اعتیاد خورده است و مصرف تفننی کلاهی است که فرد بر سر خود می گذارد.
وی یادآور شد: افرادی که شروع به استفاده از مواد مخدر کرده اند تا مدت زمانی که طول بکشد تا در آن غرق و فنا شوند ،حاضر نیستند اعتیاد خود را بپذیرند؛ به ویژه در نوجوان ها که مهارت های زندگی را بلد نیستند و تحت آموزش در مدرسه قرار نگرفته اند. این ها وقتی وارد دانشگاه می شوند، چالش پیدا می کنند. باید زیر پوست دانشگاه و به ویژه مدارس رفت و از آن جا شروع به کار کرد.

غلامی در ادامه گفت: الان در دنیا روی ژن ها و شناخت افراد کار می شود. باید این افراد قبل از ورود به مدرسه شناسایی شوند و از همان موقع کودکی باید مراقبت انجام شود، نه اینکه جوانی که 5سال هست اعتیاد دارد و وارد دانشگاه شده، حالا بخواهند برای آن برنامه ریزی انجام دهند!

مجری برنامه های پزشکی رادیو وتلویزیون مازندران در پایان گفت: این وضعیت یک عزم جدی از سمت تمامی اقشارمی خواهد. باید زن و شوهری که به فکر بچه دار شدن هستند به این فکر کنند که اگر این اتفاق افتاد چه کارهایی می توانند انجام دهند. باید دید کسانی که مسئول هستند و متولیان این امر چه  برنامه هایی دارند؟ آیا واقعا ما مراکزی داریم که بتوایم افراد را تحت درمان قرار داده و توان بخشی انجام بدهیم؟ یک بیمار معتاد همیشه بیمار هست و باید تا آخر تحت مراقبت باشد. اگر کارها سطحی باشد تاثیر گذار نخواهد بود.