مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، محمداسماعیل بخشی سورکی+کلثوم فلاحی: احد جاودانی -مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران- با حضور در جمع خبرنگاران در سیزدهمین نمایشگاه کتاب مازندران، با بیان اینکه برای برگزاری نمایشگاه، سیاست وزارت ارشاد تعداد بازدید کنندگان، میزان خرید کتاب و رضایت ناشران است افزود: ارزیابی سال های قبل وزارتخانه این بود که استقبال خوبی صورت گرفته و امسال نمایشگاه به صورت بین المللی برگزار شده است.

وی به افزایش تعداد ناشران داخلی و خارجی اشاره کرد و گفت: متاسفانه چون جای ثابتی برای برگزاری نمایشگاه وجود ندارد، ممکن است بازدیدها کمتر باشد که البته بنده هم بازدید را در خور شان مردم با فرهنگ مازندران ندیدم.

وی گفت: برداشت من این است که در روزهای آینده با تمدید ساعت نمایشگاه تا هشت شب، بازدیدها افزایش یابد.

 این مسئول ابراز داشت: به دلیل اینکه وزیر ارشاد سخنران مراسم ۲۲بهمن ساری است، امکان تمدید نمایشگاه تا جمعه هم وجود دارد.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران با بیان اینکه باید در حوزه کتاب تولیدات جدیدی داشته باشیم تا مردم هم بیشتر در نمایشگاه حاضر باشند، گفت: شاید هم ناشران این فرصت را برای پایان سال و نمایشگاه بین المللی تهران گذاشتند تا رونمایی کتاب جدید خود را آنجا داشته باشند.

وی تمرکز زدایی و توزیع برنامه های مختلف در شهرهای دیگر مازندران را یکی از سیاست های ارشاد مازندران عنوان کرد و گفت: برگزاری نمایشگاه های کتاب در شهرهای دیگر مازندران به استقبال فرمانداران و شهرداران بستگی دارد، چرا که منابع مالی زیادی برای برگزاری نمایشگاه مورد نیاز است.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران گفت: حداقل نیمی از هزینه ها باید توسط فرمانداران و شهرداران تامین شود تا امکان برگزاری نمایشگاه در شهرهای مختلف داشته  باشد.

وی با بیان اینکه قبول دارم که تبلیغات محیطی کمتر انجام شده است گفت: در عوض تبلیغات در فضای مجازی، رسانه ها و سایت های مجازی به شکل گسترده و خوبی انجام شده است.

این مسئول در خصوص جشنواره فیلم فجر هم ابراز داشت: سازمان سینمایی با توجه به مشارکت و علاقمندی مردم استانها را در این امر شریک‌ کرده است و امسال فیلم های جشنواره در استان ها نیز نمایش داده می شود.

وی ادامه داد:  خوشبختانه از سوی مردم و هنرمندان از فیلم های جشنواره فجر استقبال خوبی انجام شده است.

* رونمایی از کتاب های بومی به یک فرهنگ دائمی  تبدیل شود

بابک شمس ناتری -رئیس فرهنگ و ارشاد تنکابن- در حاشیه بازدید از نمایشگاه کتاب مازندران ابراز داشت: نمایشگاه کتاب امسال ثابت کرد علاقه مندی مردم به کتاب حفظ شده است .

وی گفت: با وجود گسترش شبکه های مجازی، دغدغه متولیان فرهنگ از کم شدن علاقه مندی مردم به  کتاب، نگران کننده نیست.

این مسئول ابراز داشت: برای تقویت فرهنگ ‌مطالعه باید عزم جدی شکل بگیرد و همه دستگاه های فرهنگی هم در کنار هم قرار بگیرند.

 وی گفت: وجود ناشران بومی در این نمایشگاه فرصت خوبی است و نیاز داریم تا رونمایی از کتاب های بومی به یک فرهنگ دائمی  تبدیل شود.

رییس اداره ارشاد تنکابن ادامه داد: رو‌نمایی باعث می شود که شناسایی کتاب در یک گستره عظیم اجتماعی شکل گیرد و کتاب مخاطب خود را پیدا کند.

این مسئول گفت: باید برنامه ریزی به گونه ای باشد که برگزاری نمایشگاه در دو نقطه استان شکل بگیرد تا امکان استفاده همه علاقه مندان در سراسر استان فراهم شود.

شمس ناتری ابراز داشت: به ناشران و‌نویسندگان تنکابنی تاکید کردیم که می توانیم فرصت شناساندن، نقد و بررسی کتاب را به آنها بدهیم.

*یک میلیارد تومان برای گسترش حوزه علمیه مصوب کردیم

رجبعلی وهابی- فرماندار جویبار- هم با حضور در بین اهالی رسانه در نمایشگاه بین المللی کتاب مازندران افزود: در شهر و روستاهای جویبار کتابخانه دائم وجود دارد و شوراهای شهر و روستا هم آمادگی برای گسترش آن دارند.

وهابی با بیان اینکه در جویبار یک میلیارد تومان برای گسترش حوزه علمیه جویبار مصوب کردیم و پنج میلیارد هم برای اتمام سالن ورزشی جویبار اختصاص یافته است، افزود: تمامی این اقدامات در حوزه فرهنگی شهرستان انجام شده است.

*اسناد ملی در دو بخش در نمایشگاه حضور دارد

رضاشکیبایی -سرپرست مرکز اسناد ملی مازندران- در حاشیه برگزاری نمایشگاه کتاب مازندران با بیان اینکه غرفه اسناد ملی در دو بخش در نمایشگاه حضور دارد، افزود: در یک بخش نمونه هایی از اسناد قدیمی قرار دارد که مردم با اسنادی از روزگار کهن در حوزه های ادبیات، علوم اسلامی و طب آشنا شوند.

این مسئول گفت: متاسفانه فضای نمایشگاهی کمی داریم و اگر فضای بیشتری داشتیم می توانستیم کتاب های بیشتری بیاوریم.

وی با بیان اینکه بخشِ دیگر در غرفه اسناد ملی، معرفی انتشارات سازمان است گفت: این کتاب ها در حوزه آرشیوی، پژوهشی و اسنادی کتابخانه ملی هست.

شکیبایی ابراز داشت: در مورد سرانه مطالعه باید اذعان کرد که آمار پایین است، شاید یکی از علت های اصلی آن همین فضای مجازی باشد که بسیار وقت گیر است و علاوه بر آن  قابل استناد هم نیست.

* ناشران تراز اول حضور ندارند

دکتر‌علی رمضانی پاجی -محقق، نویسنده و فعال فرهنگی- ابراز داشت: در قطحی منابع مالی و در کویر تشنگی علمی و فرهنگی،  اقدام به برگزاری نمایشگاه در راستای ترویج امر فرهنگ‌ کار بسیار پسندیده ای است.

وی با بیان اینکه از نظر موقعیت جغرافیایی امسال فضا و مکان بهتر و نمایشگاهی تر است، گفت: متاسفانه ناشران دسته سوم و چهارم در نمایشگاه شرکت کردند و ناشران تراز اول حضور ندارند.

این فعال فرهنگی ابراز داشت: نمایشگاه در بخش کودک و دانشگاهی  پوشش خوبی دارد، اما در بحث تخصصی خوب کار نشده است.

وی گفت: ناشران هماهنگی خاصی با هم ندارند که اگر ناشری حضور ندارد به یک انتشاراتی دیگر سفارش فروش دهد تا آثار آنها را به فروش برساند.

رمضانی ادامه داد: برای ما رفتن به شهرهای مختلف سخت است اما تجمیع کتاب ها و ناشران مازندران در این نمایشکاه لازم است.

این فعال فرهنگی ادامه داد: مشکل بعدی  این است که جز چند کتاب در نمایشگاه متاسفانه نتوانستیم کتاب های دیگری را رونمایی کنیم.

وی ابراز داشت: در حوزه انقلاب اسلامی هم کتابهای جدیدی منتشر شده اما متاسفانه در نمایشگاه وجود ندارد.

*300 هزار نسخه خطی فهرست نویسی داریم

 احسان الله شکراللهی -مدیرکل کتاب های نادر مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران- در نشست جایگاه نسخ خطی و کتاب های قدیمی در حافظه تاریخی یک ملت از سری برنامه های بخش جنبی سیزدهمین نمایشگاه کتاب مازندران، با اشاره به اینکه بعضی ها مدعی هستند مقوله نقد کتاب چیزی است که از غرب به ایران آمده در حالی که این تصور اشتباه است، گفت: ممکن است برخی نظریه های نقد از غرب آمده  باشد اما بدون شک آنچه به عنوان نقد کتاب وجود دارد در فرهنگ ایرانی اسلامی قدمت بیشتری داشته است. اگر متن ارزشمند بوده و کتاب گیرایی لازم را داشته باشد خواننده بیشتری داشته و فروش بیشتری خواهیم داشت.

این نویسنده در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه تفاوت عمده در نسخه های خطی این است که مانند کتاب های امروز چاپی نیست و یا تک نسخه باقی مانده و یا از آن رونویسی شده و فقط چند نسخه از آن در دنیا پراکنده است، ادامه داد: نسخه های خطی هویت نامه و گویای تبار تاریخی هر ملت است.

شکراللهی گفت: بخش عمده نسخه های خطی ما احیا نشده و اگر بخواهیم احصای دقیقی از پیشینه تاریخی و فرهنگی خود داشته باشیم در این زمینه با مشکل مواجه هستیم.

وی گفت: 300 هزار نسخه خطی فهرست نویسی داریم اما پیش بینی می شود 600 هزار نسخه خطی در کشور داشته باشیم. مابقی اسناد هنوز به گنجینه های عمومی سپرده نشده و در دست افراد است.

*کانون پرورش فکری برنامه های فرهنگی متعددی در طول سال برگزار می کند

مسئول غرفه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مازندران با اشاره به حضور ناشران معتبر در نمایشگاه کتاب مازندران، گفت: مکان فعلی از نظر در دسترس بودن، نداشتن ترافیک و مشکل پارکینگ، تعداد غرفه ها و ... از شاخص های خوبی نسبت به فضای قبلی برخوردار است و فقط نیازمند حمایت و تبلیغات بیشتر هستیم.

سلیمان احمدزاده در حاشیه برگزاری سیزدهمین نمایشگاه سراسری و بین المللی کتاب مازندران اظهار کرد: اداره کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مازندران با 200 عنوان کتاب در این نمایشگاه حضور یافته است.

وی با بیان اینکه از گروه سنی پیش دبستانی تا متوسطه، کتاب ارائه کرده ایم، افزود: بیشترین کتاب های ارائه شده در گروه سنی پیش دبستانی تا دوره نخست متوسطه است.

مسئول غرفه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مازندران در نمایشگاه کتاب با اشاره به دائر بودن غرفه ایستگاه نقاشی کانون در این نمایشگاه، گفت: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برنامه های فرهنگی متعددی در طول سال برگزار می کند.

احمدزاده با بیان اینکه برگزاری کلاس های نقاشی، تئاتر، سفالگری، کتابخوانی و ... از برنامه های کانون است، تصریح کرد: بعضی از برنامه های کانون در طول سال برگزار می شود و برخی هم به شکل فصلی است.

وی با اشاره به اینکه مسابقه کتابخوانی یکی از برنامه هایی است که کانون در مدارس برگزار می کند، ادامه داد: کتابخانه کانون هم به شکل رایگان در اختیار دانش آموزان عضو قرار می گیرد.

مسئول غرفه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مازندران در نمایشگاه کتاب با بیان اینکه نمایشگاه کتاب استان نیازمند تبلیغات و اطلاع رسانی بیشتری است تا از استقبال گسترده تری برخوردار شود، خاطرنشان کرد: مردم از نمایشگاه های کتاب استقبال می کنند و به نظر می رسد امسال آنگونه که باید اطلاع رسانی انجام نشده است.

*در عرض دو روز یک کتاب می نویسند!

علی رستم نژاد از پژوهشگران حوزه فرهنگ و تاریخ مازندران و به ویژه تاریخ شفاهی است. در حاشیه برگزاری سیزدهمین نمایشگاه کتاب مازندران با این نویسنده گفت و گو کردیم.

 چه ارزیابی از نمایشگاه کتاب مازندران دارید؟

نمایشگاه کتاب از تنوع عنوان و موضوعی خوبی برخوردار است اما جای خالی کتاب هایی در زمینه پژوهش تاریخ محلی، تاریخ مازندران و فرهنگ و ادبیات مازندران، لمس می شود چون نمایشگاه استانی است و بخشی از وظایف نمایشگاه های استانی، پوشش هویت های تاریخی و محلی است.

در بخش جنبی نمایشگاه در قالب سخنرانی، رونمایی و معرفی کتاب می شد به این مقوله پرداخت و امیدواریم در نمایشگاه های بعدی توجه بیشتری به این بخش شود.

کتاب سازی پدیده شومی است که دامنگیر حوزه فرهنگ و اندیشه شده است. در حداقل یک سال اخیر آیا این پدیده کاهش یافته است؟

جدی ترین آسیب در حوزه نشر و کتاب همین کتاب سازی از سوی نویسنده نماها و ناشرنماها است. بسیاری از افراد با مجوز انتشارات، نگاه مادی  و سودجویانه  به این مقوله دارند. یک کتاب و پژوهش اگر فقط شابک داشته باشد کافی است تا نویسنده بخواهد در سیستم اداری از امتیازهای نویسنده بودن استفاده کند.

بخشی از این کتاب ساز یها از سوی ناشرانی است که هویت واقعی ندارند، کتاب هایی منتشر می شوند بدون اینکه این به اصطلاح مولف، 10 صفحه از کتاب را خودش خوانده باشد. کتاب سازی در سال های اخیر با روند کاهشی مواجه نبوده است.

از ارشاد چه انتظاری در زمینه مقابله با کتاب سازی دارید؟

نمی دانم به لحاظ قانونی دست اندرکاران حوزه فرهنگی چه اقدامی می توانند با این پدیده شوم انجام دهند ولی به هر حال مجوز انتشار از سوی ارشاد صادر می شود و انتظار وجود دارد حداقل بر محتوای کتاب نظارت شود نه فقط عنوان کتاب.

در بعضی از کتاب ها هیچ توجهی به محتوا نمی شود و می بینیم که عنوان خیلی بزرگ اما محتوا هیچ همخوانی با عنوان ندارد و بخشی از محتوا هم مطالب اینترنتی است. از اینترنت جمع آوری می شود و در عرض دو  روز یک کتاب می نویسند. این مسئله به حوزه پژوهش آسیب می زند. بعضی کتاب ها نوشته نمی شوند بلکه با پول ساخته می شوند.

ویراستاری عنصر مغفول در حوزه نشر به ویژه در مازندران است. شما به عنوان یک نویسنده نظر خود را در این حوزه بیان کنید.

برخی از ناشرانی که در مازندران فعال هستند به موضوع ویراستاری توجه نمی کنند. کتاب هایی که در حوزه علوم پایه می بینیم خیلی به این مسئله توجه نمی کنند و نویسندگان بیان می کنند که علائم نگارشی مربوط به حوزه علوم انسانی است و الزامی وجود ندارد که بخواهیم در کتاب های فیزیک و شیمی به کار بریم. این تفکیک درست نیست چون در هر صورت فارسی نویسی است. شتاب زدگی به خاطر این است که نگاه مادی گرایانه نسبت به کتاب دارند و کتاب نه به معنا و دیدگاه ارتقای دانش خوانندگان بلکه استفاده از امتیاز آن و مدعی مولف بودن است.

سخن پایانی؟

برای سازمان های متولی کتاب و پژوهش سخت است اما انتظار داریم از نظر بودجه ای بخش تاریخ شفاهی را گسترده تر ببینند. سمن ها در زمینه نشر تاریخ مازندران فعال تر از سازمان های دولتی هستند. مراکز مختلف علمی و فرهنگی به انتشار این بخش از هویت مازندران کمک می کنند اما نیازمند توجه بیشتر هستیم تا داشته های غنی را در معرض دید خوانندگان بگذاریم. اسناد و کتاب های قدیمی در اختیار داریم اما وقتی در دسترس مخاطب قرار نگیرد  به آن هویت بخشی که از کتاب انتظار داریم نمی رسیم.

*استقبال را خیلی جدی نمی بینم

دکتر زین العابدین درگاهی-نویسنده و پژوهشگر فرهنگ مازندران- نیز در حاشیه برگزاری نمایشگاه کتاب مازندران در گفتگو با مازندنومه اظهار داشت: تدارک چنین برنامه هایی در دسترسی محققان به منابع جدید موثر است.

‎وی با بیان اینکه اگر برای فروش کتاب زمینه های مناسبی باشد با استقبال گسترده اهل کتاب و فرهنگ روبرو خواهیم شد، افزود: مطابق روند چند سال گذشته، بنده استقبال را خیلی جدی نمی بینم، اینکه قشر کتابخوان کم اند بهانه های نخ نما است، بلکه باید عالمانه تر به این موضوع نگاه شود.

‎درگاهی ابراز داشت: بخشی از فعالیت های فرهنگی به این سمت و سو است که گزارش های فرهنگی داشته باشیم، اما به نظر می رسد واقعی نیست.

‎این فعال فرهنگی با اشاره به اینکه بخش عمده کتاب ها، کتاب های واقعی و وزین برای نمایشگاه نیست، افزود: حداقل می توانستند این کتاب ها را دسته بندی کنند.

‎وی همچنین به برنامه های جانبی نمایشگاه اشاره کرد و گفت: برنامه های جانبی نمایشگاه هم باید باعث ترغیب مردم شود که متاسفانه این موضوع نیز دیده نمی شود.

‎درگاهی با بیان اینکه کتاب سازی مانند همه پدیده های زشت فرهنگی و اجتماعی به زودی ریشه کن نخواهد شد و متاسفانه بیشتر هم شده است، افزود: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و یا کلیه نهادهای دیگر که از ناشران کتاب خریداری می کنند و به دیگران اهدا می کنند، حرفه ای عمل نمی کنند.

این نویسنده اظهار داشت: بسیاری از ناشران مازندران حرفه ای نیستند و به عنوان شغل دوم و یا سوم خود به آن می نگرند.

‎وی ادامه داد: هر کس که  مبلغی پول دارد، مطالبش را به نام کتاب چاپ می کند و ارشاد تنها به دلیل اینکه ناشر مازندرانی است از آن حمایت می کند ولو اینکه کتاب رونویسی شده باشد.

‎این پژوهشگر فرهنگ و ادبیات مازندران گفت: انجام این کار و حمایت از طرف ارشاد و یا نهادهای دیگر باعث تشویق و ترغیب آن فرد و یا ناشر خواهد شد تا کار مشابه دیگری انجام دهد

‎وی با بیان اینکه خیلی در این زمینه مدعی نیستم اما سعی می کنم کتاب هایی که در حوزه استان چاپ شده اند را ببینم، افزود: به ندرت کتاب هایی می بینیم که به معنای واقعی کتاب باشند.

‎درگاهی ابراز داشت: به همراه جمعی از محققان مجموعه شناختنامه مازندران را طراحی کردیم که تاکنون 73 جلد آن چاپ شده و 140 جلد هم آماده چاپ است، اما اداره ارشاد مازندران حتی یک جلد را هم از ما نخرید و هیچ حمایتی نشدیم.

‎وی گفت: کتاب های دیگری هم که چاپ شد حمایت نشده است، اگر قرار است که ناشری کتابی را تدوین و منتشر کند نیاز به امکانات اولیه دارد که متاسفانه در مازندران این ابزار حالت کیفی ندارد و بیشتر به شکل آماری است.

‎درگاهی ادامه داد: برای مثال شما در همین نمایشگاه می بینید که چندین ردیف کتاب در کنار هم قرار دارند اما بسیاری از این کتاب ها تکراری و بدون کیفیت هستند.

‎وی با بیان اینکه حمایت ها هم همینگونه است افزود: بعضی از نهادها دلسوزانه در حوزه فعالیت خود از محققین و پژوهشگران حمایت می کنند اما این کافی نیست و به صورت قرص مسکن است.

‎سرپرست شناختنامه مازندران با بیان اینکه مازندران همواره در طول تاریخ دچار صدمه شده و ضربه خورده است، افزود: یک دلیل نوع نگاه فرهنگی و قوام فکری است، چرا که دولت ها با گرایش های مختلف علمی و معنوی بر سر کار آمدند.

‎وی ادامه داد: به همین منوال در دوره های متوالی ضربه های مختلفی به مازندران وارد شد؛ یعنی علی رغم اینکه بسیاری از شخصیت های علمی، فرهنگی و سیاسی کشور از مازندران بودند اما هیچ کدام از دولت ها نگاه مثبتی به مازندران نداشتند.

‎درگاهی گفت: اگر استان های شمالی را از نظر فرهنگی و خدمات فرهنگی با هم مقایسه کنیم، جایگاه مازندران مشخص می شود که ما در این زمینه در رتبه پایینی قرار داریم.

* در حوزه شعر مازندران اتحاد وجود ندارد

حمید حمزه نژاد از شاعران مازندران و مسئول غرفه انتشارات سوره مهر در نمایشگاه کتاب مازندران، پاسخگوی سوالات مازندنومه بود.

انتشارات سوره مهر با چند عنوان کتاب در نمایشگاه حاضر شده است؟

سوره مهر با  بیش از 700 عنوان کتاب در نمایشگاه حاضر شده و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته است. از مردم دعوت می کنیم حضور پررنگ تری در نمایشگاه و به ویژه از غرفه سوره مهر که انتشارات هنر انقلاب است، داشته باشند.

از نظر شما فضای فعلی نمایشگاه کتاب چه تفاوتی با فضای قبلی برگزاری نمایشگاه دارد؟

فضای فعلی نمایشگاه کتاب، دسترسی بهتری نسبت به فضای قبلی دارد، عبور از ترافیک مسیر برای رسیدن به فضای قبلی برای مردم سخت بود. این فضا به شکل نمایشگاهی نزدیک تر بوده و از فضای داخلی مناسبی برخوردار است.

به عنوان یک فعال در حوزه فرهنگ، چه انتظاری از وزیر ارشاد دارید؟

وزیر مازندرانی است اما نمی گوییم به این دلیل، حرکت ویژه ای برای مازندران انجام دهد اما حق مازندران در این سال ها ادا نشده است. یک فرهنگسرا در مازندران نداریم. از وزیر مازندرانی مان تقاضا دارم به مطالبات استان رسیدگی کند.

درباره مشکلات حوزه نشر، نظر خود را بیان کنید.

دو سال است برای دریافت مجوز نشر اقدام کردم. با اینکه اغلب ناشران مازندرانی فعال نیستند اما هنوز نتوانسته ام این مجوز را دریافت کنم. مجوز نشر را باید به نویسندگان دهند چون آشنایی بیشتری با حوزه کتاب داشته و نگاه دلسوزانه تری در این حوزه دارد.

گلایه ای که در حوزه نشر دارم در حوزه شعر هم وجود دارد. در حوزه شعر مازندران اتحاد وجود ندارد و شاید اگر ما مازندرانی ها کمتر شنیده شدیم به دلیل نداشتن اتحاد است. شاعران بسیار خوبی داریم که ساکن تهران هستند که گلایه نبود اتحاد و همدلی، از سوی اینها هم مطرح است. اگر در یک انجمن با کار من، این اتحاد حفظ می شود  حاضر هستم در آن انجمن چایی هم بدهم. مهمان هایی که به انجمن ها دعوت می شوند بیشتر سلیقه ای است تا تخصصی.

به نظر می رسد مازندران در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، ضعیف است. شما چه نظری در این زمینه دارید؟

ادبیات کودک و نوجوان در سطح کشور ضعیف است و این ضعف در مازندران ویژه است. به دنبال این بودم کارگاه داستان، رمان و  شعر کودک و نوجوان راه اندازی کنم اما سرمایه اش را نداشتم. اگر ایده ام به سرقت نرود در آینده این کار را انجام می دهم.

به نظر می رسد شاعران مازندران در مجموع و به ویژه شاعران جوان از سطح مطالعه پایینی برخوردار هستند. نظر شما چیست؟

با این نظر موافق هستم به همین دلیل، کارگاه هایی برگزار می کنم که بر پایه مطالعه است. کتابی را با هم شروع به خواندن می کنیم  و توفیق مطالعه دسته جمعی است. این کتاب خواندن دور هم، همدلی و اتحاد را افزایش می دهد.

سخن پایانی ...

بعضی از شاعران حرفه ای، گوشه نشین هستند و با ارشاد بیگانه، از ارشاد تقاضا دارم به سراغ اینها روند و درد دل هنرمندان این خطه  را بشنوند. از مدیرکل ارشاد تقاضا می کنم از همه هنرمندان دعوت کرده و با آنها به گفت و گو بنشیند. خیلی از ناهنرمندان بیمه بوده اما هنرمندان بیمه نیستند.

*مطالب مرتبط:

نمایشگاه سیزدهم کتاب افتتاح شد/ 310 غرفه، ۵۷۰ ناشر

وزیر و معاون مازندرانی او صدای ما را بشنوند

بازار فروش کتاب آسیب دیده است