مازندنومه؛ سرویس محیط زیست و گردشگری، اشکان جهان‌آرای: جشنواره «سفره ایرانی، فرهنگ گردشگری» از 11 تا 13 مرداد با حضور شرکت‌کنندگانی از استان‌های گیلان، قزوین، گلستان و مازندران در گرگان برگزار و غذاهای محلی این 5 استان در حضور داوران بین‌المللی عرضه و داوری شد.

در این جشنواره یک مجموعه بوم‌گردی از مازندران رتبه برتر بخش واحدهای پذیرایی را کسب کرد. مجموعه اقامتگاه بوم‌گردی اسپرز لفور که با تلاش تعدادی از جوانان لفور راه‌اندازی شده، به خاطر توجه به اصالت غذا، نوآوری در ارائه خدمات، کیفیت مطلوب خدمات و تعریف بسته‌های متنوع بوم‌گردی، علاوه بر نظر داوران، توجه شرکت‌کننندگان در جشنواره را نیز به خود جلب کرد.

این اتفاق باعث شد توجه ما هم به اقامتگاه بوم‌گردی «اسپرز» جلب شود و تصمیم بگیریم که با حضور در یکی از کمپ‌های بوم‌گردی این مجموعه، با پیشینه، جزییات خدمات و چشم‌انداز و آمارهای حضور مسافران در این مجموعه آشنا شویم. مجموعه‌ای که در سال‌های تأکید بر اشتغال‌زایی و اقتصاد مقاومتی اثبات کرده می‌شود بدون آسیب به محیط زیست و با امکانات بومی، آن‌قدر تنوع در گردشگری یک منطقه ایجاد کرد که طی 4 ماه بیش از 11 هزار نفر به واسطه همین مجموعه وارد منطقه شوند.

از کجا بریم؟

برای رسیدن به لفور 2 راه پیش رو دارید. یکی از سوادکوه و شهر شیرگاه که با عبور از خروجی غربی آن پس از پشت سر گذاشتن مسیری جنگلی و جاذبه‌هایی به منطقه بابلکنار و سه‌راه بابلکنار لفور می‌رسید. البته اگر از جاده نظامی قائمشهر هم تا انتهای مسیر پیش بیایید به همین جاده می‌رسید که با ادامه مسیر به سمت راست به سه‌راه بابلکنار خواهید رسید. یک راه دیگر هم راه دیگر برای رسیدن به این سه‌راه جاده گنج‌افروز بابل است که از سمت شمال به سه‌راه بابلکنار-لفور می‌رسد.

از سه‌راه بابلکنار-لفور 11 کیلومتر که به سمت سد البرز پیش بروید، در انتهای روستای شارقلت و سمت راست جاده، مسیری قرار دارد که تابلوی روستای «مرزیدره» در کنار چند تابلوی دیگر را خواهید دید. از همین نقطه تا مجموعه بوم‌گردی اسپرز 9 کیلومتر فاصله است. پس از پشت سر گذاشتن 9 کیلومتر از جاده لفور-شاهکلا، به کالی‌کلا می‌رسید و با تغییر مسیر از دل کالی‌کلا وارد مسیری خاکی و جنگلی می‌شوید که با تابلوی «به افراسی خوش آمدید» مواجه خواهید شد. از این تابلو تا نزدیکترین کمپ یا کلبه بوم‌گردی مجموعه اسپرز حدود 500 متر فاصله است. البته هر وقت که قصد سفر به این مجموعه را داشتید، باید پیش از سفر با مسئولان مجموعه تماس بگیرید. یا این‌که در قالب تورهای گردشگری به این منطقه سفر کنید. در غیر این‌صورت موفق به اقامت یا استفاده از امکانات و خدمات مجموعه نخواهید شد.

خدمات بومی گردشگری

در مجموعه خدمات بوم‌گردی اسپرز، تقریبا همه شیوه‌های زندگی بومیان و جنگل‌نشینان را می‌شود دید و حتی تجربه کرد. از اسب‌سواری و حضور در کنار دامداران گرفته تا خوردن غذاهای محلی و طبیعی و چیدن سبزی‌های وحشی در دل جنگل. در فضای پیرامون کلبه چوبی و البته مجهز افراسی هم دامداری سنتی دیده می‌شود، هم سبزی‌های محلی مانند پونه وحشی و صیفی‌ ارگانیک و هم درختان سسب، ازگیل و آلوچه. کمی هم که وارد محوطه جنگلی شوید درختان میوه‌های جنگلی دیگری را خواهید یافت. مدیر مجموعه معتقد است همه این عناصر در خدمت بوم‌گردی هستند و بوم‌گردان می‌توانند از حضور در کنار آن‌ها و حتی مصرف‌شان لذت ببرند.

تورهای یک روزه

یکی از فعالیت‌های اصلی این مجموعه بوم‌گردی برپایی تورهای یک روزه است. تورهایی که عمدتا آخر هفته‌ها از تهران به منطقه می‌آیند و چند ساعت در دل جنگل‌های لفور و در مسیرهای از پیش تعیین شده طبیعت‌گردی می‌کنند. قیمت این تورها بسته به نوع خدماتی که قرار است دریافت کنند از حدود 70 هزار تومان تا 100 هزار تومان برای هر نفر در نوسان است. در فصل‌های مناسب سال، هر ماه تقریبا 8 تور یک روزه توسط این مجموعه بوم‌گردی در طبیعت جنگلی و پای آبشارهای لفور طبیعت‌گردی می‌کنند. اگر هم روزهای تعطیل در یک ماه بیشتر باشد، تعداد تورهای یک روزه افزایش می‌یابد.

«علی محمدی» یکی از جوانان اهل همین منطقه است که با آغاز به کار مجموعه بوم‌گردی اسپرز در این مجموعه مشغول فعالیت شد. به مسیرهای گردشگری انتخاب شده آشناست و تقریبا همه کارهایی که برای تورگردانی باید انجام شود را می‌شناسد. به گفته او تورها که معمولا از تهران می‌آیند حدود ساعت 10 تا 11 به لفور می‌رسند و تورگردانان مجموعه آن‌ها را پذیرش می‌کنند. به ازای هر 10 گردشگر یک تورگردان از مجموعه اسپرز به تور اضافه می‌شود. همه کارها هم بر اساس تقسیم‌بندی پیش می‌رود. به این شکل که برای یک تور 30 نفره، یک نفر مسافران را پذیرش می‌کند و 2 نفر دیگر در مقصد پیاده‌روی مشغول آماده کردن بساط پذیرایی و ناهار می‌شوند.

این تورگردان اهل لفور می‌گوید: «پیش از حضور تورها چای آتشی برای پذیرایی ابتدایی آماده می‌شود و پس از صرف چای، به سمت آبشار حرکت می‌کنیم. آبشارهای مختلفی مانند گزو، ترز، هفت‌آبشار، خریم، پلنگ‌دره، جلسنگ و انجیلی‌کا در منطقه وجود دارد که برای هر تور یکی از آن‌ها را انتخاب می‌کنیم. هر کدام از این آبشارها یک مسیر گردشگری مشخص دارند. پس از رسیدن به آبشار و کمی استراحت، حدود ساعت 2:30 بعدازظهر ناهار تور آماده است و مسافران با چنجه ویژه اسپرز پذیرایی می‌شوند. گاهی هم برخی تورها خدمات بدون غذا درخواست می‌کنند و غذا را خودشان می‌آورند، یا این‌که سفارش غذای دیگری می‌دهند. در مسیر برگشت هم با میوه از گردشگران پذیرایی می‌کنیم. حدود ساعت 5 تا 6 عصر هم به ابتدای مسیر برمی‌گردیم.»

اقامت شبانه در مجموعه

در حال حاضر به جز کلبه چوبی مجهز که چند ماه پیش ساخته شده، 11 کلبه قدیمی دیگر که متعلق به اهالی بود بازسازی شده و از مسافران در این اماکن پذیرایی می‌شود. این کلبه‌ها ساختاری کاملا بومی دارند و در آن با غذاهای بومی و محلی از مهمانان پذیرایی می‌شود. پیش از حضور در این کلبه‌ها باید برای هماهنگی تلفنی اقدام شود. کلبه‌ها متمرکز نیستند و در مناطق مختلفی از طبیعت قرار دارند که رسیدن به هر کدام نیز خودش یک مسیر گردشگری محسوب می‌شود.

محمدی می‌گوید: «تقریبا همه پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها این کلبه‌ها پر هستند. مهمانان این کلبه‌ها اگر صبح به محل اقامت برسند با صبحانه محلی شامل چای آتشی، لبنیات محلی و نان پذیرایی می‌شوند. پس از آن به مهمانان پیشنهاد جنگل‌نوردی می‌دهیم که اگر مایل باشند به جنگل یا آبشار می‌رویم و ناهار را آن‌جا برای‌شان آماده می‌کنیم. اگر هم مایل بودند ناهار را در کلبه می‌مانند.»

او می‌افزاید: «غذاهای ما در این مجموعه محلی هستند. چنجه اسپرز، میرزا قاسمی، انواع خورشت‌های محلی و آش‌ها را در صورت درخواست مهمانان آماده می‌نیم. اما همه این‌ها باید پیش از حضور مسافر و هنگام رزرو در درخواست اعلام شود. شب هم علاوه بر شام، با برخی غذاهای متنوع ساده مانند سیب‌زمینی ذغالی یا کباب قارچ از مهمانان پذیرایی می‌کنیم.»
همه کلبه‌های این مجموعه با وجود قدیمی بودن به امکانات رفاهی مناسب مجهز هستند. مسئولان مجموعه در تلاش هستند که برای اقامت‌های شبانه بسته‌های فرهنگی دیگری مانند اجرای موسیقی مازندرانی و قصه‌خوانی هم برگزار کنند. اینجا مسافران غیرمانزدرانی می‌توانند مازندران را با جزییات بیشتری از فرهنگ منطقه لمس کنند.

اشتغال‌زایی با بوم‌گردی

در مجموعه بوم‌گردی اسپرز اکنون بیش از 60 نفر به طور مستقیم مشغول ارائه خدمات گردشگری محلی هستند. علاوه بر آن، این مجموعه به خاطر تشکیل یک تعاونی روستایی در بخش گردشگری به نام «بوم‌گردان اسپرز» حدود 270 نفر از اهالی منطقه را به عنوان سهامدار به این فعالیت پیونده زده است. تورلیدرهایی که در این مجموعه فعالیت‌ می‌کنند به خاطر گذراندن دوره‌های آموزشی تورگردانی با جزییات این کار آشنا هستند. این اقدام باعث شده بیش از 50 جوان در منطقه به عنوان تورلیدر مشغول شوند و هر هفته مسافران را با طبیعت لفور آشنا کنند.

در واقع این فعالیت بوم‌گردی باعث شده عده‌ زیادی از جوانان منطقه مشغول به کار شوند و منبع درآمدی در حوزه گردشگری داشته باشند. نکته قابل توجه این‌که بوم‌گردی باعث شده سایر بخش‌های اقتصاد بومی نیز در این منطقه تقویت شود. مثلاً تا حد امکان نیازهای غذایی مسافران مانند گوشت و سبزیجات، از تولیدات روستا و روستاهای اطراف تأمین می‌شود. یا اگر به پخت غذاهای خانگی نیاز باشد، تعدادی از خانم‌های روستا این مسئولیت را به عهده می‌گیرند. اگر مسافران مایل به خرید صنایع دستی و سوغاتی باشند هم در این مجموعه سعی می‌شود که تولیدات منطقه به آن‌ها عرضه شود.

حفاظت از محیط زیست

همواره تأکید می‌شود که حضور مسافران باعث از بین رفتن محیط زیست می‌شود. البته حضور نادرست و برخورد نامناسب مسافران است که این وضعیت را پدید آورده است. فعالیت‌هایی مانند بوم‌گردی و طبیعت‌گردی می‌توانند به خاطر وارد کردن مستمر مسافران به دل طبیعت، در صورت بی‌توجهی چنین آسیبی را ایجاد کنند و به وضعیت نامناسب کنونی طبیعت استان ضربه شدیدتری بزنند. اما مدیران مجموعه بوم‌گردی اسپرز پایه فعالیت‌های بوم‌گردی‌شان را بر مبنای حفاظت از محیط زیست گذاشته‌اند. تورلیدرهای منطقه می‌گویند هنوز ندیده‌اند که مسافران حاضر در تورها جنگل این منطقه را آلوده کنند. گشتی که در جنگل‌های اطراف کمپ بزنید خواهید دید که با وجود حضور پرتعداد مسافران، در طول مسیرهای گردشگری اثری از زباله نیست.

به گفته محمدی –تورلیدر- دلیل این وضعیت توجه خود مسافران و تأکید مجموعه بر حفظ طبیعت است. او می‌گوید: «در هر تور طبیعت‌گردی که برگزار می‌کنیم کیسه‌های جمع‌آوری زباله هم در تجهیزات قرار داده می‌شود. زباله‌ها در پایان هر تور جمع آوری می‌شود و سپس زباله‌های جمع شده را از محیط خارج و به مراکز جمع‌آوری انتقال می‌دهیم. در واقع مسافران تورها به خاطر دغدغه خودشان و فرهنگسازی‌های انجام شده، نه تنها زباله نمی‌ریزند، بلکه بارها دیده‌ایم که خودشان داوطلبانه زباله‌های رها شده در جنگل توسط خانواده‌ها را جمع می‌کنند.»
این مجموعه به جز توجه به جمع‌آوری زباله تورها، در فعالیت‌های زیست‌محیطی و فرهنگی منطقه نیز حضور فعالفعالی دارد. 23 تیر ماه گذشته گروه لپور و گروه اسپرز برنامه پاکسازی جنگل‌ها را برگزار کردند. مجموعه اسپرز در برگزاری جشنواره‌های فرهنگی مانند «شیرآش‌پزون» هم حضور و همکاری پررنگی داشت.

آینده اقتصادی لفور به بوم‌گردی وابسته است

شرکت تعاونی «بوم‌گردان اسپرز» حاصل یک سری پژوهش‌ها و دغدغه‌های برخی از جوانان اهل لفور است. سال 84 چند تن از جوانان در حال تحصیل منطقه لفور با هدف توانمندسازی جامعه محلی، تصمیم گرفتند منطقه 57 هزار هکتاری لفور را برای شناسایی ظرفیت‌های اقتصادی آن رصد کنند. کاری که 4 سال طول کشید و نتیجه آن به دست آوردن اطلاعاتی جامع از منطقه بزرگ و زیبای لفور شد.

«بهمن آقایی آرایی» یکی از این جوانان است که آن زمان در حال تحصیل در دانشگاه تهران بود. او دانش‌آموخته کارشناسی شیمی از دانشگاه تهران و کارشناسی ارشد شیمی-فیزیک از دانشگاه علم و صنعت است. بیش از 10 سال پیش همراه با تعدادی از دوستان خود در منطقه به این فکر افتاد که برای زادگاهش باید فکری کند تا بوم، فرهنگ و اکوسیستم منطقه در هجوم گردشگران و خوش‌نشین‌ها تخریب نشود. آقایی هم‌اکنون مدیرعامل شرکت تعاونی بوم‌گردان اسپرز است که در سال 93 ثبت شد. او در گفت‌وگو با ما به پرسش‌هایی درباره گذشته، حال و آینده این فعالیت‌های بوم‌گردی پاسخ داد:

آقای آقایی، چه شد که ایده بوم‌گردی در ذهن شما شکل گرفت؟

ابتدا قرار نبود وارد مستقیم بوم‌گردی شویم. اوایل دهه 80 با نگاهی به مناطق مختلف گردشگرپذیر مازندران دریافتیم که دامداری سنتی برای این منطقه آینده شغلی ندارد. دو راه‌ پیش رو داشتیم، نخست این‌که زمین‌ها مانند غرب استان فروخته می‌شد و طبیعت از بین می‌رفت؛ دوم این‌که شغل دیگری در کنار مشاغل بومی تعریف می‌کردیم. مدل‌های جهانی می‌گویند اکوتوریسم، بازویی اقتصادی برای جنگل‌نشینان است. بنابراین تصمیم گرفتیم با هدف توانمندسازی جامعه محلی، استعدادهای اکوتوریسم و تنوع زیستی منطقه را شناسایی کنیم. با تشکیل یک تیم 12 نفره، از سال 84 تا 88 رصد تمام مناطق لفور را انجام دادیم.

می‌‌شود گفت که این کار ابتدا یک دغدغه محیط زیستی بود؟

بله. تلاش ما همین بود که کاری کنیم تا طبیعت و محیط زیست منطقه بیشتر تخریب نشود. در بررسی‌های‌مان دیدیم که ما جنگل جوان و نوجوان نداریم و تخریب‌های اساسی منطقه را تهدید می‌کند. دست‌کم 60 درصد چشمه‌های منطقه خشک شده است. طبیعت ما به قدر کافی رنجور است و اگر اندکی فشار بیاوریم نابود می‌شود. گردشگر در حال ورود به منطقه بود، اما شرح خدمات درستی نداشتیم. مدل‌های مختلف جهانی را مطالعه کردم و به این نتیجه رسیدیم که بخشی‌نگری ادارات در زمینه گردشگری بزرگترین مشکل ما است. ما در حوزه گردشگری هنوز پنجره واحد نداریم. گاهی می‌بینیم نهادی مثل آب‌منطقه‌ای در زون تنوع زیستی جنگل، طرحی را واگذار می‌کند. این یعنی نگاه‌ها به محیط زیست و گردشگری همسان نیست. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که باید به جای پیگیری از ادارات مختلف، بیشترین تأثیر را روی مردم بگذاریم تا توانمند شوند. در این صورت است که به طبیعت هم کمک کرده‌ایم.

منظورتان از تأثیر روی مردم وارد کردن آن‌ها به فعالیت‌های بوم‌گردی است؟

در اصل فعالیت آن‌ها در قالب برنامه‌ای مشخص و مدون برای گردشگری در این منطقه است. توریسم بدون برنامه تهدید بزرگی برای محیط زیست است. ما در لفور در حال رسیدن به تخریب بودیم. هنوز هم در برخی از نقاط این تهدید را به خاطر حضور بدون برنامه مسافران می‌بینیم.
مدل‌های جهانی در چنین مواردی طرح جنگلداری اجتماعی را مطرح می‌کنند. یعنی جنگل‌نشین جنگلدار باشد. اما لازم است که به مشاغل بومی تنوع بدهیم. مشاغلی مانند صنایع چوب، دامداری و گردشگری محلی. همه این‌ها مستلزم تدوین و اجرای یک طرح جامع مدیریت مشارکتی جنگل است. در حقیقت ما هم با همکاری عده‌ای از اهالی اکنون در حال اجرای طرح جنگلداری اجتماعی در لفور هستیم.

به عبارتی پس از تدوین یک طرح جامع فعالیت رسمی را در منطقه آغاز کردید.

همین‌طور است. با تدوین طرح، دیگر می‌دانستیم که باید چه کنیم. چند اقدام را در دستور کار قرار دادیم که گردشگری با محوریت دامداران و خانه‌های بومی و همچنین برپایی تورهای یک روزه با حضور لیدرهای بومی در این برنامه اولویت داشت. در کنار این موارد حفظ محیط زیست به عنوان یک پیوست دائمی نیز حضور دارد. همین حالا هم 30 درصد از درآمد ما برای فعالیت‌های مرتبط با محیط زیست هزینه می‌شود.

در منطقه با مخالفت مردم مواجه نشدید؟

ما کار گردشگری را از سال 90 در منطقه آغاز کردیم و 3 سال بعد شرکت تعاونی را به ثبت رساندیم. همین یعنی که روند موافقت با اجرای طرح هر چه که پیش آمدیم بیشتر شد تا توانستیم یک تعاونی با عضویت اهالی منطقه تشکیل دهیم که اکنون بیش از 270 عضو دارد. خب طبیعی است که عده‌ای مخالفت می‌کردند. از همان ابتدا تصمیم گرفتیم مناغع ذینفعان را تعریف کنیم. با جوانان روستا صحبت کردیم و گفتیم که اگر آخر هفته‌ها تورگردانی کنیم، به درآمد می‌رسیم. البته برای ضمانت دادن همان زمان اعلام کردیم اگر طرح نتیجه معکوس داشت، تضمین می‌کنیم که آن را اجرا نکنیم. ابتدا تورها را خودم به همراه دوستانم برگزار کردم. چون از سال 84 در تورهای زیادی شرکت کرده بودم، با جزییات تورگردانی آشنا بودم. کیفیت اجرای تورهای ما مناسب بود.

پس از مدتی با «میلاد محسنی» مدیر تور مشهور دالاهو آشنا شدم و او را به منطقه آوردم که پذیرفت تورهایی را در مسیرهای تعریف شده ما برگزار کند. این همکاری هنوز هم ادامه دارد. 55 تن از جوانان منطقه دوره‌های آموزشی تورگردانی را گذراندند و اکنون در منطقه مشغول فعالیت هستند. اکنون 15 گروه تورگردانی تشکیل شده که همه در کنار هم به شکلی سازمان یافته کار می‌کنند. این جریان روز به روز تقویت شد و امروز به جز 12 کلبه‌ای که زیر مجموعه بوم‌گردان اسپرز است، نزدیک به 200 خانه بومی دیگر توسط اهالی منطقه بزرگ لفور برای پذیرایی از مسافران و گردشگران آماده شده است. در سوادکوه هم امروز 6 شرکت ثبت شده بوم‌گردی داریم و صنف بوم‌گردان را هم تشکیل دادیم.

استقبال از تورها چطور است؟

روز به روز بهتر می‌شود. سال گذشته حدود 6 هزار و 200 نفر در قالب تورهای یک روزه وارد منطقه شدند. اما از ابتدای امسال تا اوایل مرداد، گروه‌های «لفور تراول»، «لپور» و «اسپرز» که شاخه‌های اصلی ما هستند، بیش از 9 هزار نفر را پذیرش کردند.

از کلبه‌ها هم استقبال می‌شود؟

بله. مشکل ما فعلا کم بودن کلبه‌های مجموعه اسپرز است. کلبه‌ها تقریبا همه آخر هفته‌ها پر هستند. شب‌مانی عمدتا مورد توجه خانواده ها قرار می‌گیرد. اگر کلبه‌های خودمان پر باشد، به کلبه‌های دیگر منطقه که اشخاص آماده کرده‌اند مسافران را معرفی می‌کنیم.

وضعیت درآمدی این فعالیت آن‌قدر هست که فرد بومی به فکر فروش زمین نیفتد؟

شاید هنگفت نباشد، اما مستمر و پایدار است. در تورگردانی و تورهای یک روزه گردش مالی بیشتری داریم. چون اقامتگاه‌های ما کم هستند، گردش مالی کمتری در این بخش داریم. با همین وضعیت و کمبود اقامتگاه‌ها در حال حاضر این مجموعه برای بیش از 80 نفر شغل مستقیم ایجاد کرده است. اعضای هیأت مدیره، تیم اجرایی، مدیر اجرایی، مدیر تدارکات، مسئول سایت، امور تبلیغات، سرلیدرها، لیدرها، خدمات، آشپز، راننده‌ها و حتی روستاییانی که مواد اولیه مورد نیاز برای غذاهای بومی را تأمین می‌کنند مستقیم در حال فعالیت با این مجموعه هستند. در کالی‌کلا 7 آشپز با ما کار می‌کنند. مستقیم و غیر مستقیم می‌توانم بگویم که حدود 270 نفر درگیر این فعالیت هستند.

چشم‌انداز شما در این طرح چیست؟

آینده اقتصادی این منطقه وابسته به گردشگری بومی است. باید مردم را متقاعد کنیم که به بوم‌گردی کیفیت بیشتری بدهند و جذابیت‌های آن را بیشتر کنند. پیش از هر اقدامی توانمندسازی اهالی منطقه را مد نظر داریم. اگر همسایه من توانمند نشود، من نمی‌توانم در بوم‌گردی رشد کنم. باید همه با هم در این فعالیت رشد کنیم.
علاوه بر آن به دنبال ایجاد دروازه توریسم لفور هستیم. این طرح نخستین مصوبه کارگروه ما است که به تصویب مسئولان هم رسیده است. در این طرح یک زمین 5 هزار متری در شارقلت به عنوان دروازه ورودی لفور به مجموعه رفاهی، نمایشگاهی و تفریحی تبدیل می‌شود و البته از مسافران برای ورود به یک منطقه بزرگ گردشگری با مجموعه‌ای از خدمات بومی عوارض دریافت می‌شود. این عوارض در واقع مالیات سبز است که معتقدیم در ازای آن باید خدمات درستی هم ارائه شود و سیستم شفاف مالی هم داشته باشد. یک مدل مطالعاتی جامع تعریف کردیم که همه این موارد در آن گنجانده شده است.

طرح جامع توسط همین گروه تدوین شد؟

بله. من یک سال و نیم با پروژه ملی هیرکانی همکاری کردم که تدوین طرح توانمندسازی گردشگری برای بومی‌ها را در 4 منطقه رودبار گیلان، سه‌هزار تنکابن، بلیران آمل و مینودشت را باید انجام می‌دادم. در این طرح‌ها باید مدلی تعریف می‌کردیم که مسیر توانمندسازی بومی‌ها را مشخص کند. برای لفور هم چنین کاری کردیم. البته نخستین پایلوت جنگلداری اجتماعی خاور میانه توسط بانک جهانی برای لفور تدوین شده بود که اجرا نشد. این طرح برای 22 هزار هکتار از منطقه لفور نوشته شد که طرحی علمی بود و دانش بومی در آن لحاظ نشد. ما در طرح‌مان همه 57 هزار هکتار لفور را با نگاهی بومی و علمی مد نظر داریم.