مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، کلثوم فلاحی: صبح شنبه عماد افروغ -استاد دانشگاه، سیاست مدار و جامعه شناس برجسته- مهمان نمایشگاه کتاب ساری بود و کتاب «فریادهای خاموش» این نویسنده با حضور استاندار مازندران رونمایی شد. افروغ در سخنان کوتاه خود حین رونمایی از کتاب، از وضعیت اسفبار مطالعه در کشور گلایه کرد. در حاشیه نمایشگاه کتاب ساری با این نویسنده گفت و گو کردیم.

« فریادهای خاموش» شامل چه بخش هایی است؟

این کتاب، روزنگاشت است. از سال 90 شروع به نوشتن  کردم و الان وارد سال هفتم شدم. هر روز می نویسم و این کار آسانی نیست. چون ممکن است گاهی حوصله یا انگیزه کافی برای نداشته باشی اما به خودم تلقین کردم حتما باید بنویسم.

بخشی از کتاب مربوط به اتفاقاتی است که بر من می گذرد و من در آن نقشی ندارم و بخشی با من می گذرد و من در آن نقش فعال دارم.

آن چه با من می گذرد مطالعات، دلنوشته ها و پژوهش های من است و بخشی از این پژوهش ها نظم منطقی دارد و بخش دیگری هم آن چیزی است که پیش می آید. بخشی هم کتاب های متنوعی که می خوانم تا اوقات فراغتم پر شود و این کتاب ها می تواند رمان، فلسفه و جامعه شناسی باشد و ژانرهای متعددی دارد و این هم حسب یک شناخت است که معتقدم انسان یک ژانر فراگیر چند ژانری است و به همه این کتاب ها و محتویات نیاز دارد و شامل همه اینها می شود.

اعترافات آگوستین قددیس را ورق می زدم که دیدم در کتابش خاطرات و دلنوشته و دعا دارد اما کتاب من چیزی اضافه دارد و آن شرح و نقد کتاب هایی است که می خوانم و به خوانندگان  منتقل می کنم.

از وضعیت آمار مطالعه در کشور گلایه کردید.

بله گلایه دارم. سرانه مطالعه جامعه ما باید بالا باشد. حالا می گوییم بخشی مربوط به از این کاهش سرانه مطالعه به دلیل شبکه های مجازی و بخشی مربوط به شرایط اجتماعی و فرهنگی ما است که اطلاعات را شفاهی کسب می کند اما اینها هیچکدام توجیه خوبی برای کاهش سرانه مطالعه نیست.

به نظر شما چرا وضعیت کتابخوانی در جامعه ما این گونه شده است؟

باید ریشه یابی کرد که چرا این چنین است. یک دلیل خیلی برجسته را در شورای فرهنگ عمومی مطرح کردم، افراد وقتی مطالعه می کنند برای این است که سطح آگاهی خود را افزایش دهند و این آگاهی در زندگی آنها اثر بگذارد. اگر افراد ببینند این آگاهی در زندگی آنها اثری ندارد مقداری در میزان مطالعه اثر می گذارد.

ابتدای انقلاب و قبل از انقلاب، میل به مطالعه بالا بود چون اثربخشی را می دیدند. یکی از دلایل کاهش سطح مطالعه این است که افراد احساس می کنند اثری در زندگی آنها ندارد و این بی اثر بودن مطالعه  کتاب، می تواند ریشه های ساختی داشته باشد.

شرایط ساختاری ما به اصطلاح فنی، عاملیت و فاعلیت نفس را برنمی تابد. از سویی عنوان می شود انسان باید خودآگاه باشد اما حاضر نیست تاوان آن را بپردازد، البته تاوان نیست و در واقع یک فرصتی را فراهم کند.

همین که فاعلیت و میل به شدن در افراد زیاد می شود انواع و اقسام محدودیت ها سراغشان می آید و این خوب نیست.

یعنی افراد به دلیل حاکم نبودن شایسته سالاری از مطالعه فاصله گرفته اند؟

نه.  یکی از انگیزه های ارتقای آگاهی این است که تاثیری در زندگی داشته باشد و این تاثیر صرفا اقتصادی نیست بلکه می تواند در آرامش روح، مهارت، نویسندگی، ادب و ارتقای سطح زندگی اثر بگذارد اما وقتی می بینید اثر نمی گذارد عده ای از آن دست می کشند و ممکن است عده ای بگویند حالا که تاثیر ندارد باز بهترین چیز همان کتاب است.

این گروه دومی با گروه نخست فرق می کند، گروه دومی در واقع نوعی فرار و در خود فرو ریختن است، اما گروه نخست می خواهد خود را نشر دهد. من  گروه نخست را توضیح می دادم و اما برای من دومی اتفاق افتاده که در خودم دارم غرق می شوم و راهی جز این نیست و چه باید کرد.

یکی از مشکلاتی که با آن مواجه هستیم کاهش سطح کیفی برخی نویسنده ها و کتاب های آنها است. تاثیر این نویسنده ها و کتاب را در کاهش سطح مطالعه چگونه ارزیابی می کنید؟

درست است، اینکه برخی کتاب ها در کم شدن میل افراد به مطالعه اثر دارند شکی نیست و ما خودمان توصیه کردیم تحقیقی شود که کدام قشر، کدام کتاب را می خواند و نیاز دارد و این انتقال یابد به ناشر که بتواند تغییری در نشر خود دهد. کتابخانه های عمومی هم باید سعی کنند سیاسی برخورد نکنند و تمام کتاب های مورد نیاز مردم را بازتاب دهند تا آمار مراجعه مردم به کتابخانه های عمومی هم کم نشود.

اگر در حوزه نشر هم سیاست زدگی اتخاذ شود خواه ناخواه بر روی مراجعه افراد به کتابخانه ها اثر می گذارد، البته دست ناشران در این زمینه بازتر است چون برای انتشار کتاب، تابع دولت نیستند. اما مقداری مشکلات اقتصادی وجود دارد.

دو کتاب در لفور چاپ کردم، کتابی که متن دکترا است اما ناشر حق الزحمه ندارد بدهد. به خاطر اینکه آمار پایین است و اقتصاد نشر هم با مشکلاتی روبه رو شده است اما به نظر من می شود از هر حیث کار کرد، اینکه شرایط محیطی و ساختاری را مستعد کرد تا آگاهی افراد روی زندگی آنها اثر بگذارد و کتاب هایی متناسب با حال و هوای اقشار مختلف منتشر شود. می پذیریم که تا حدی شبکه های اجتماعی و فضای مجازی مطالعات را تحت تاثیر قرار داده اما این دلیل نمی شود این اندازه آمار مطالعه پایین باشد.

چه آثاری در دست تولید دارید؟

علاوه بر روز نگاشت ها، کتابی درباره جامعه شناسی فرهنگی ایران خواهم نوشت.

*کپی کردن از روی دست دیگران، ما را به هدف نزدیک نمی کند

محمد اسلامی -استاندار مازندران- در حاشیه برگزاری نمایشگاه کتاب ساری به مازندنومه گفت: کپی کردن از روی دست دیگران، ما را به هدف نزدیک نمی کند و ظرفیت های تحقیقاتی دانشگاهی می تواند مسائل را به راه حل های بومی خیلی ارزان تر حل کند و مسیر توسعه استان را ارزان تر و سریع تر کند.

وی اظهار کرد: شما در کشورهای پیشرفته مثل آلمان، مشاهده می کنید راننده های تاکسی وقتی در انتظار مسافر هستند اجازه ندارند از خودروی خود خارج شوند و تشویق شدند در محل خودروی خود بمانند و کتاب بخوانند. یک کتاب که تمام شد را تحویل داده و کتاب دیگری می گیرند و رشد فکری اتفاق می افتد.

این مسئول تصریح کرد: کتاب و کتابخوانی اگر نتیجه اش یادگیری باشد باید روی رفتار و نوع نگاه ما تاثیر بگذارد، باید کتاب را به جای خودش تشویق و مراقبت کنیم. کتاب های انحرافی به خورد جامعه نرود، کتاب هایی منتشر شود که مسیر صلاح و رستگاری را نشان دهد و دانش را اضافه کند و در فرآیند مهارت افزایی باشد.

اسلامی با بیان اینکه دانش باید به فناوری و فناوری باید به مهارت تبدیل شود، خاطرنشان کرد: مهارت باید به کار و تولید و اثرگذاری در زندگی برسد، اگر این اتفاق بیفتد و اثربخشی افزایش یافت تشویق می شود، باید مسیر این فرایند را نشان دهیم که کتابخوانی در جهت یادگیری است.

استاندار مازندران در پایان گفت: برای افزایش سرانه مطالعه ،برنامه هایی که در کشور وجود دارد را اجرایی می کنیم.

* بالا بودن قیمت کتاب، نوع ممیزی کتاب ها و فضای مجازی سرانه مطالعه را پایین آورده است

فرماندار ساری در حاشیه این نمایشگاه اظهار کرد: نیازی به بررسی و مطالعه میدانی نیست که بدانیم سرانه مطالعه در کشور ما چقدر پایین است.

احمد حسین زادگان با اشاره به اینکه دلایل مختلفی برای پایین بودن سرانه مطالعه عنوان می شود، افزود: بالا بودن قیمت کتاب، نوع ممیزی کتاب ها و فضای مجازی از علت هایی است که عنوان شده به این دلایل، سرانه مطالعه ما پایین است.

وی با بیان اینکه هر کدام از این عوامل می تواند باعث پایین بودن سرانه مطالعه باشد، گفت: اما هیچکدام نمی تواند عامل اصلی این معضل باشد.

فرماندار ساری با اشاره به اینکه به دو دلیل اقناع نیازهای روحی و فرهنگی و بالا بردن آگاهی و دانش، افراد به سراغ مطالعه می روند، خاطرنشان کرد: برخی از ما برای همه سوال ها، جواب داریم و نیازی به بررسی و پژوهش در هیچ زمینه ای نمی بینیم.