مازندنومه؛ سرویس محیط زیست و گردشگری، اشکان جهان‌آرای: معمولا روستاها و به ویژه روستاهای کوهستانی با کیفیت‌ترین مناطق از نظر آب و هوا هستند. هر چه روستا مرتفع‌تر و دورافتاده‌تر، تمیزتر و سالم‌تر. اما «کلاونگا» با داشتن شرایط مناسب جغرافیایی و اقلیمی برای آب و هوایی خوب، چنین وضعیتی ندارد.

روستایی در ارتفاعات بخش بلده شهرستان نور که در دهستان اوزرود قرار دارد و سال‌هاست اهالی آن با آلودگی‌های ناشی از فعالیت یک معدن سرب دست و پنجه نرم می‌کنند.

اول آبان امسال، سد پساب معدن سربی که در منطقه بالادست این روستا قرار دارد شکسته شده و حجم زیادی از آلودگی وارد منطقه شد. با شکایت اهالی، معدن تعطیل شد و شرکت پیمانکار هم که وابسته به بنیاد مستضعفان و جانبازان است، سعی کرد رسوب پخش شده در منطقه را جمع‌آوری کند. اما به گفته اهالی، ریزگردها در هوای روستا وجود دارند و آب و خاک منطقه هم آلوده شده است.

اهالی این روستا سال‌هاست که از فعالیت این معدن مشکلاتی را تحمل می‌کنند. «ایمان تورانی» -عضو شورای اسلامی روستای «کلاونگا»- در گفت‌وگو با همشهری نکاتی را در این زمینه مطرح کرد:

*آلودگی‌های ناشی از شکستن سد پساب جمع‌آوری شد؟

بیش از یک میلیون تن پساب در سد وجود داشت که در منطقه پخش شد. 70 درصد پساب که تا 4 کیلومتر پخش شده بود را جمع‌آوری کردند و دوباره در همان سد ریختند! بخشی از آلودگی‌ها هنوز وجود دارد. رودخانه به سد چسبیده است و همیشه احتمال آلودگی وجود دارد. با توجه به این‌که معدن و سد در بالادست روستا قرار دارند، آلودگی همیشه در هوای روستا دیده می‌شود. قطعا آب و خاک هم آلوده شد.

*این وضعیت در چند سال اخیر به وجود آمده یا از ابتدا همین بود؟

این معدن در دهه 30 با هدف استخراج باریت ایجاد و از دهه 40 هم استخراج و فرآوری سرب انجام شد. آن زمان فعالیت معدن برای روستا خوب بود. چون به واسطه آن، راه، برق و جاده به روستا رسید. اما کم‌کم آثار سوء ان را دیدیم. کارگران معدن چند سال بعد دچار بیماری شدند و فوت کردند. خیلی از بچه‌های دهه 40 و 50 پدران‌شان را بیشتر از 10 سالگی خود ندیدند. سال‌های سال شوراهای مختلف روستا به دنبال احقاق حقوق اهالی بودند. حداقل این که از درآمدها چیزی به اهالی برسد. اما حتی گاهی پیگیری‌ها نتیجه معکوس داد و به همین دلیل دیگر کسی پیگیر نشد.

*پیش‌بینی می‌شد که سد پساب بشکند؟

پیش از این اتفاقات به اهالی می‌گفتند که نزدیک سد نشوید. این یعنی احتمال می‌دادند. سد پساب در اصل حوضچه بود، انقدر گسترش‌اش دادند که به سد تبدیل شد. قابل حدس بود که نمی‌شد همیشه روی آن خاک بریزند.

*مثل این‌که پس از شکستن سد با شکایت اهالی کارخانه تعطیل شد.

بله. البته زمستان‌ها به خاطر ارتفاع 2800 متری منطقه امکان کار کردن معدن هم وجود ندارد. اما مشکل ما با شکسته شدن ایجاد نشد. پیش از آن هم دچار مشکل بودیم. مواد داخل سد خشک ‌شده و با کمی باد روی محل و زمین‌های کشاورزی پخش می‌شود. فعلا کارخانه تعطیل است، اما خبرهای غیررسمی شنیده‌ایم که پیگیر باز شدن معدن هستند. پرسش من از مدیرکل حفاظت محیط زیست استان این است که چه تضمینی وجود دارد تا این واحد، روستا را آلوده نکند؟ اصلا در این مدت چه اقدامی انجام شد؟

*اهالی روستا هنوز هم در این مجموعه کار می‌کنند؟

فقط 2 نفر. چند نفر هم از روستاهای اطراف؛ بقیه هم یا از اتباع افغان هستند یا از استان‌های دیگر. مسئولان این معدن دائم می‌گویند اشتغال‌زایی کردیم. سودی از این اشتغال‌زایی به روستا و منطقه نرسیده است. البته اخیرا قول دادند آلودگی را رعایت کنند و در توسعه کارخانه هم از نیروی بومی استفاده کنند؛ اما وعده است و مطمئنم اگر کارخانه باز شود فراموش می‌شود.

*آلودگی موجود در منطقه از نظر علمی اثبات شده؟

اثبات آلودگی اصلا پیچیده نیست. یک معدن سرب در منطقه فعالیت می‌کند که آلودگی‌های آن هم موجود است. البته شرکت مدعی است که این مجموعه آلاینده نیست. می‌گویند باریت و کربنات کلیسم است و زیانی ندارد. نتیجه آزمایشی را هم نشان‌مان دادند؛ اما زیرش نوشته شده بود نمونه‌گیری توسط پیمانکار صورت گرفت! محیط زیست هم نمونه‌گیری کرده و هنوز جوابی نداد. پس از دو ماه هنوز پاسخی دریافت نکردیم. خب اگر آلودگی ندارد به ما بگویند. همه سکوت کرده‌اند. نامه‌ای نوشتیم و از طریق دکتر اسماعیلی نماینده مردم منطقه به دست رئیس سازمان حفاظت محیط زیست رساندیم. ایشان هم به مدیرکل حفاظت محیط زیست دستور پیگیری دادند.

*روستا چند خانوار دارد؟

از آبان که روستا به خاطر ارتفاع و سرمای زیاد تقریبا خالی از سکنه می‌شود. چند نفر در روستا می‌مانند. اما بهار و تابستان و مهر ماه، بیش از 60 خانوار سکونت دارند. همه هم بومی هستند. 170 واحد مسکونی داریم، اما خیلی‌ها به خاطر کمبودهای روستا کمتر به محل می‌آیند. موبایل آنتن نمی‌دهد، شبکه‌های دیجیتال را نداریم، لوله‌کشی 40 سال پیش استفاده می‌شود، راه آسفالته هم نداریم. در حالی که تا 4 کیلومتری روستا آسفالت شده است. مهم‌ترین این‌که منبع بزرگی از آلودگی داریم. در جنوب تلاش می‌کنند ریزگردها را از بین ببرند، ما در مرتفع‌ترین روستای مازندران داریم ریزگرد تولید می‌کنیم.

اسماعیلی: نظر حفاظت محیط زیست معیار تعیین تکلیف معدن سرب است

نماینده مردم نور و محمودآباد در مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که تمام قد در مقابل تخریب محیط زیست خواهیم ایستاد، گفت: به محض این‌که شنیدم این حادثه پیش آمد نامه‌ای به محیط زیست و بسیاری از مسئولان مرتبط زده شد تا پیگیری‌های جدی در دستور کار قرار بگیرد. از سازمان حفاظت محیط زیست نیز درخواست کردیم که بازرس ویژه بفرستند و در صورت بروز خسارت نیز برای جبران خسارات احتمالی اقداماتی انجام شود.

 «علی اسماعیلی» افزود: وضعیت روستای کلاونگا در حال حاضر یکی از دغدغه‌های جدی من است و با اولویت آن را پیگیری می‌کنم. سازمان حفاظت محیط زیست هم حتما باید دلایل خود را برای بازگشایی این معدن مطرح کند.

وی اظهار کرد: بهره‌بردار معدن پیگیری‌های زیادی برای از سر گرفته شدن معدن انجام داده است و در تلاش هستند که استخراج و فرآوری را آغاز کنند. ولی ما مخالف فعالیت معدن هستیم.

نماینده نور و محمودآباد در مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که اظهار نظر حفاظت محیط زیست برای ما حجت خواهد بود، تصریح کرد: اگر محیط زیست دلایل علمی و منطقی برای بازگشایی معدن داشته باشد، از سرگیری فعالیت آن را می‌پذیریم. اما باید همه معایب و مشکلات موجود برطرف شده و وضعیت فعالیت معدن به درستی مشخص شود.

اسماعیلی خاطرنشان کرد: در حال حاضر سهم این معدن در اشتغال روستا خیلی کم است. باید جلسه‌ای بگذاریم با متولیاتن معدن توضیح دهند فعالیت این مجموعه در روستا از نظر اقتصادی چه فایده‌ای برای اهالی دارد. ضمن این‌که نیازهای منطقه هم باید تامین شود.

وی با تأکید بر این‌که محیط زیست مهم‌تر از هر حوزه دیگری است، گفت: تمامی موضوعاتی که به محیط زیست آسیب می‌رساند در همه بخش‌ها اولویت‌های من هستند.

ابراهیمی: حفاظت محیط زیست از خواسته‌های خود کوتاه نمی‌آید

 ماجرای شکستن سد پساب رسوب معدن سرب روستای کلاونگا، نگاه مردم این روستا و حتی اهالی مناطق اطراف را به سمت سازمان حفاظت محیط زیست معطوف کرده است. سازمانی که به عنوان نهاد ناظر بر فعالیت‌های مختلف و مرجع رسمی صدور مجوز بی‌خطر بودن فعالیت‌های صنعتی و معدنی در طبیعت، وظیفه حساسی را بر عهده دارد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران پس از وقوع حادثه از معدن و مراحل جمع‌آوری رسوب پخش شده در منطق بازدید کرد و مذاکراتی هم با مدیران معدن داشت. با دستور سازمان حفاظت محیط زیست نیز کارخانه در حال حاضر تعطیل است. این سازمان برای بهره‌برداری از معدن شرایطی در نظر گرفته و اعلام کرده فقط در صورت رفع مشکلات موجود و پایبندی به شرایط مد نظر حفاظت محیط زیست، اجازه از سرگیری فعالیت صادر خواهد شد.

مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست مازندران با بیان این‌که فعلا کارخانه با دستور محیط زیست غیرفعال است، گفت: شرکت بهره‌بردار در حال انجام پاکسازی مناطقی است که با مواد باطله آلوده شده بود. برای ترمیم سد باطله هم شرایطی گذاشتیم که باید به آن‌ها عمل شود.

«حسینعلی ابراهیمی کارنامی» افزود: شرط محیط زیست برای سد پسماند این است که یا یک شرکت معتبر سازه‌ای دارای گرید سدی بسازد که مورد تایید باشد، یا این‌که سازه سد ساخته شده را تایید کند. این شرکت اقداماتی برای ترمیم سد انجام داده بود که مورد تایید نیست و برای از سرگیری فعالیت باید سازه مناسب و مقاومی اجرا شود. ما می‌خواهیم سدی با مقاومت لازم ساخته شود تا نگران اتفاقات مشابه نباشیم.

وی اظهار کرد: مسئولان این واحد معدنی برنامه‌های خوبی در زمینه نوسازی و بهسازی سیستم، بازچرخانی آب مورد استفاده و به حداقل ممکن رساندن میزان پسماند و باطله ارائه کردند. پس از این‌که جمع‌آوری باطله را به درستی انجام دهند و سدی ساخته شود که مورد تایید یک شرکت معتبر سازه‌ای باشد، برای ادامه فعالیت معدن تصمیم‌گیری خواهد شد. اگر تصمیماتی که مسئولان معدن برای بهسازی و نوسازی سیستم گرفتند انجام شود، بخش زیادی از مشکلات مجموعه برطرف خواهد شد. ما نیز از مدیران معدن خواستیم تا برنامه زمانبندی ارائه کنند. اجرای این تعهدات هم به سود خودشان و هم به سود محیط زیست و مردم است.

مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست مازندران در پاسخ به این پرسش که آیا آلودگی پسماند این معدن در وضعیت خطرناک است، اظهار کرد: مقدار آلودگی موجود در پسماند، در حد غیر استاندارد نیست. اما از نظر ما در هر حال مواد باطله است و باید مدیریت شود. این پسماند با هر میزان آلودگی هم که باشد و حتی اگر آن را گچ و آهک فرض کنیم، باید مدیریت شود.

ابراهیمی در مورد وجود ریزگرد در هوای منطقه نیز اظهار کرد: تا کنون هیچ مرجع علمی وجود ریزگرد را تایید نکرده و گزارشی که پایه علمی داشته باشد به ما نرسیده است. بخشی از این گمانه‌زنی‌ها در حد حدس و گمان مردم است که بر اساس نگرانی‌ها مطرح می‌شود. اما این نکته مورد تایید است که هر معدن به طور معمول مخاطراتی دارد و بخشی از محیط زیست را تخریب می‌کند. هنر ما این است که از این فعالیت معدنی در کمترین حد ممکن به طبیعت و محیط زیست آسیب برسد. با توجه به این‌که مواد باطله مرطوب است، احتمال این‌که ریزگردهایی از آن برخیزد کم است. اما اکتشاف و حمل‌و‌نقل می‌تواند سبب بروز آلودگی‌هایی شود.

وی با تأکید بر این‌که حفاظت محیط زیست از خواسته‌های خود کوتاه نمی‌آید، اظهار کرد: هر بهره‌برداری که در هر منطقه‌ای انجام می‌شود باید جوامع محلی و بومی را منتفع کند. اگر این‌طور نباشد حق‌شان ضایع شده است. ضمن این‌که بعید است چنین پروژه ای بتواند با موفقیت به کار خود ادامه دهد.

این مسئول با بیان این‌که مدیران معدن پیگیری زیادی برای بازگشایی مجموعه دارند، تصریح کرد: بهره‌بردار این معدن هر زمان که به تعهدات ارائه شده عمل کند می‌تواند فعالیت را از سر گیرد و اگر این روند دو سال دیگر هم طول بکشد، محیط زیست اجازه فعالیت نخواهد داد.