مازندنومه؛ سرویس اجتماعی، کلثوم فلاحی: کاهش بارندگی در سطح کشور، تنش‌های آبی را در استان‌های مختلف به وجود آورده است، در این میان اگرچه مازندران به لحاظ وضعیت آب و هوایی، شرایط بهتری نسبت به دیگر استان‌ها دارد اما اینجا هم با کمبود آب مواجه هستیم.

کشت دوم برنج در مازندران ممنوع اعلام شده تا بتوانیم سال زراعی امسال را پشت سر بگذاریم و منابعی هم برای سال آینده حفظ شود. در این زمینه با معاون سیاسی و معاون عمرانی استاندار مازندران، مدیران عامل شرکت‌های آب منطقه‌ای، آب و فاضلاب روستایی و آب و فاضلاب شهری و همچنین مدیرکل مدیریت بحران مازندران گفت‌وگو کردیم. در این گزارش از سوی مسئولان تاکید شده چنانچه مردم نسبت به مصرف بهینه آب، اقدام کنند می‌توانیم این بحران را پشت سر بگذاریم.

اجرای ابلاغیه شورای امنیت کشور

معاون سیاسی استاندار مازندران درباره وضعیت آب در استان، گفت: شورای امنیت کشور از سال 94 دستورالعمل جامعی ابلاغ کرد تا درباره پیش‌بینی و پیشگیری از ایجاد بحران‌های اجتماعی، برنامه‌ریزی کنیم.

احمد حسین‌زادگان با اشاره به اینکه اقلیم کشور ما خشک است، افزود: ایران با دارا بودن یک درصد از مساحت دنیا، فقط به سی و هفت صدم منابع آبی دنیا دسترسی دارد و بالقوه دچار بحران هستیم چراکه سهم اندکی از آب دنیا در اختیار ما است.

وی با بیان اینکه مسئولان از سال‌های گذشته به فکر چاره‌اندیشی در مدیریت مصرف آب بودند، اظهار کرد: امسال این حساسیت‌ها افزایش یافته است.

این مسئول تصریح کرد: بر اساس مصوبه شورای تامین، وضعیت موجود را از مدیران حوزه آب، دریافت کردیم و وضعیت مطلوب هم مشخص شد و این فاصله بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب را باید با تدبیر طی کنیم.

حسین‌زادگان با اشاره به اینکه 94 درصد از منابع آبی ما در حوزه کشاورزی، چهار درصد در حوزه آب آشامیدنی و 2 درصد در حوزه صنعت مصرف می‌شود، ادامه داد: نیازمند تغییر رویکرد در نحوه کشت هستیم چراکه با این شیوه کشاورزی، در درازمدت با مشکلات بیشتری مواجه می‌شویم.

وی با بیان اینکه دگرگونی در کشاورزی باید بر مبنای علمی انجام شود، خاطرنشان کرد: ما دستورالعمل شورای امنیت کشور را اجرا می‌کنیم و به فرمانداران ابلاغ کردیم مسئولیت حوزه آب را بر عهده گیرند، مدیران حوزه آب به شکل مستمر به فرمانداران گزارش دهند.

معاون سیاسی استاندار مازندران با اشاره به اینکه حتی سازمان‌های مردم‌نهاد هم در این زمینه وارد شده‌اند، اظهار کرد: دهیاران، بخشداران و مسئولان جهاد کشاورزی به شکل مستمر با روستائیان نشست برگزار می‌کنند تا موارد ابلاغی را تفهیم کنند.

این مسئول در بخش دیگری از این گفت‌وگو با بیان اینکه سد شهید رجایی ساری با ظرفیت 160 میلیون مترمکعب ذخیره آبی، در حال حاضر 55 میلیون مترمکعب آب دارد، افزود: از این میزان، 20 میلیون مترمکعب آب برای حفظ سازه است.

حسین‌زادگان با اشاره به اینکه مصرف بهینه، توزیع مکانی مناسب آب و آگاه‌سازی کشاورزان به شکل مستمر از اقداماتی است که انجام می‌دهیم، گفت: کشت دوم برنج و کشت رتون به هیچ عنوان نباید انجام شود، ضمن اینکه در دراز مدت، تغییر الگوی کشت را تعقیب می‌کنیم و در نحوه آبرسانی به شالیزارها باید دگرگونی علمی داشته باشیم.

وی با تاکید بر لزوم تسطیح اراضی برای کاهش هدررفت آب، تصریح کرد: ایجاد آب‌بندان‌های جدید، استفاده از روان‌آب‌هایی که می‌تواند به آب تجدیدپذیر تبدیل شود و تغییر نحوه آبرسانی سنتی از دیگر اقدامات است که انجام می‌دهیم.

معاون سیاسی استاندار مازندران ادامه داد: در همین راستا، چاه‌هایی که دارای پروانه نیستند تامین سوخت می‌کنیم تا به شکل موقت استفاده شوند.

این مسئول درباره اختلاف پیش آمده بین شهرهای نکا و بهشهر در بهره‌برداری از سد گلورد، گفت: سد گلورد یکی از پروژه‌های مهم استان بود که از دولت اصلاحات شروع شد.

وی با بیان اینکه پیش از بهره‌برداری از این سد، بخشی از آب مصرفی شهر بهشهر از چاه‌های شهر نکا انجام می‌شد، تصریح کرد: بنا داریم در مخزن سد، تلمبه‌خانه‌ای احداث کنیم تا بخشی از آب سد گلورد به بهشهر پمپاژ شود، مردم نکا معتقد هستند این کار، کارشناسی نیست و اینجا فقط یک اختلاف نظر وجود دارد و با برگزاری نشست، هر آنچه تصمیم‌گیری شود برای ما حجت است و همان را اجرا می‌کنیم.

حسین‌زادگان ادامه داد: حاکمیت موظف به تامین آب است و در این زمینه تعصب قومی و قبیله‌ای نداریم، صاحب صلاحیت هم سازمان‌ها و دستگاه‌های ذی‌صلاح هستند، پرسشگری حق مردم است و در این زمینه ابهام به وجود آمده را شفاف‌سازی می‌کنیم، درصدد حل و فصل موضوع هستیم و قرار نیست حقی از کسی ضایع شود.

این مسئول تصریح کرد: در اینکه بخشی از آب سد گلورد باید در بهشهر مصرف شود اعتراضی در بین مردم وجود ندارد بلکه نسبت به شیوه اجرا معترض هستند.

حسین‌زادگان گفت: این امر بدیهی است که اگر شهری از منابع آبی برخوردار نیست آب مورد نیاز آن شهر را باید از شهرهای اطراف تامین کنیم.

کشت زودتر از موعد

معاون عمرانی استاندار مازندران درباره تنش‌های آبی استان اظهار کرد: بعد از سال زراعی سال 96 و با توجه به کمبود بارش، نشست‌هایی با حضور مدیرکل جهاد کشاورزی، مدیرعامل آب منطقه‌ای، فرمانداران و سایر مسئولان مرتبط درباره مدیریت کمبود منابع آبی به شکل مستمر برگزار کردیم.

علی نبیان با اشاره به اینکه برای رفع بخشی از کمبود آب، زمان کشت را زودتر از موعد مقرر اعلام کردیم، افزود: جهاد کشاورزی استان با همکاری دهیاران و اعضای شورای اسلامی روستاها، نشست‌های توجیهی را برای کشاورزان برگزار کردند.

وی با بیان اینکه سال زراعی 97 حدود 15 روز زودتر از سال زراعی گذشته آغاز شد، گفت: آب منطقه‌ای استان، با تامین آب مورد نیاز در سراسر استان، در زمینه کاهش تنش‌های آبی، تلاش می‌کند.

این مسئول تصریح کرد: به دلیل کاهش بارش نه فقط در مازندران بلکه در کشور با کمبود آب مواجه هستیم و باید با مصرف بهینه، این کمبود را مدیریت کنیم.

نبیان به اشاره به ممنوع بودن کشت دوم برنج در مازندران به دلیل کمبود آب، خاطرنشان کرد: از کشاورزان تقاضا داریم به توصیه‌های اعلام شده توجه کنند تا بتوانیم از سال زراعی 97 با کمترین مشکل، عبور کنیم.

اجرای بیمه تضمین تولید

مدیرکل مدیریت بحران مازندران با اشاره به تغییر اقلیم در کشور و کمبود بارش، اظهار کرد: از مهرماه سال گذشته که با مشکل کم‌آبی مواجه شدیم به مراکز مختلف اعم از ادارات جهاد کشاورزی و آب منطقه‌ای مازندران اعلام کردیم و با توجه به اینکه نگاه ما بر استفاده از نزولات جوی بود، تا پایان سال 96 به همین شکل پیش رفت.

علی‌اصغر احمدی افزود: برنج محصول استراتژیک و آب‌بر مازندران است که بخش عمده‌ای از نیاز کشور هم در این زمینه توسط کشاورزان مازندرانی تامین می‌شود.

وی با بیان اینکه نشست‌هایی با نمایندگان مجلس و مسئولان مرتبط با حوزه آب به ویژه برای 2 حوزه ساری، میاندورد و جویبار و حوزه قائمشهر و سوادکوه برگزار کردیم، گفت: تامین آب، یکی از وظایف شرکت آب منطقه‌ای است گزارشی ارائه شد که تامین آب با این شرایط، در بخشی از استان با مشکل مواجه می‌شود.

این مسئول تصریح کرد: برای جلوگیری از خسارت‌های ناشی از کمبود آب، برای نخستین بار، بیمه تضمین تولید را در دستور کار قرار دادیم.

احمدی اشاره کرد: کشاورزان نسبت به پرداخت خسارت توسط بیمه کشاورزی در گذشته، نارضایتی داشتند و بیمه تضمین تولید، متفاوت از بیمه‌ عادی است و از کشاورزان تقاضا داریم نسبت به بیمه تضمین تولید اقدام کنند.

وی با بیان اینکه مراکز خدمات کشاورزی و بانک کشاورزی، محصولات را پیش از تولید، بیمه می‌کنند، ادامه داد: نارضایتی‌های ناشی از بیمه عادی کشاورزی، در بیمه تضمین تولید رفع شده است.

این مسئول با اشاره به اینکه با توجه به کمبود آب از کشت مجدد برنج در استان جلوگیری می‌شود تا برای سال زراعی آینده هم ذخیره آبی داشته باشیم، خاطرنشان کرد: انتقال و رینگ کردن نقاط پرآب‌تر را در دستور کار قرار دادیم.

مدیرکل مدیریت بحران مازندران اظهار کرد: شیفتی کردن مصرف آب برای روستاهای پایین‌دست، کشت جایگزین در مناطقی که مشکل کمبود آب دوچندان است، بیمه تضمین تولید و موارد این چنینی در دستور کار است تا این بحران آبی را پشت سر بگذاریم.

احمدی با اشاره به وضعیت شهرستان میاندورود، افزود: به لحاظ حساسیت در این شهرستان، دستگاه‌های مرتبط در بخشداری‌ها به شکل دائم حضور دارند و گزارش روزانه ارائه می‌دهند.
وی گفت: بارندگی‌های چند روز گذشته و بارش برف در برخی نقاط بالادست، کمی استان را از شرایط حاد خارج کرد.

این مسئول خاطرنشان کرد: از مردم تقاضا داریم با مصرف بهینه آب، کمک کنند این شرایط را پشت سر بگذاریم.

مصرف زیاد آب توسط مازندرانی‌ها

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری مازندران اظهار کرد: سه میلیون و 169 هزار نفر جمعیت مازندران روزانه 538 هزار مترمکعب آب مصرف می‌کنند و 82 هزار مترمکعب، آب کم داریم.

ذبیح‌الله ذاکری افزود: به شرایط کمبود آب و خشکسالی و جمعیت غیردائم، باید فصل جدید ورود مهاجران را هم اضافه کنیم چراکه مازندران نسبت به دیگر استان‌ها در وضعیت بهتری قرار دارد و این مسئله باعث شده افرادی از دیگر استان‌ها در مازندران سکونت کنند.

وی گفت: استقرار این مهاجران جدید در استان، کار شرکت‌های خدمات‌رسان را تغییر می‌دهد ضمن اینکه نوروز امسال شاهد ورود زیاد گردشگران به استان بودیم و آب مصرفی این حجم از گردشگران که برای استراحت به مازندران می‌آیند هم باید تامین می‌شد.

این مسئول تصریح کرد: اگرچه از ورود گردشگران به استان استقبال می‌کنیم ظرفیت شرکت‌های خدمات‌رسان برای این حجم از جمعیت، پیش‌بینی نشده است و در این زمینه نیازمند همت مسئولان کشوری هستیم تا در تجهیزات آبی، سرمایه‌گذاری شود.

ذاکری با بیان اینکه 22.5 درصد کاهش بارندگی در استان و کاهش 40 درصدی بارندگی در کشور داریم ضمن اینکه دمای هوا هم 2 درجه گرم‌تر شده است، ادامه داد: با توجه به این شرایط، ورود پرحجم گردشگران و تغییر اقلیم، وضعیت را بدتر کرده است.

وی با اشاره به اینکه استاندارد مصرف آب در روز 150 لیتر است، خاطرنشان کرد: این مصرف در کشور 164 لیتر و در مازندران 202 لیتر است و مردم مازندران بیشتر از میانگین کشوری آب مصرف می‌کنند، این مصرف نامناسب، چنانچه بهینه شود می‌تواند کمبود آب 82 هزار مترمکعب روزانه مازندران را تامین کند.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری مازندران با بیان اینکه مصرف آب در مازندران به شکل سنتی است، اظهار کرد: باید با روش‌های نوین مصرف آب به ویژه در کشاورزی، اتخاذ استراتژی‌های بهتر برای سال‌های آینده در تامین منابع جدید، از این شرایط خارج شویم.

این مسئول با تاکید بر اینکه مردم می‌توانند با استفاده از تجهیزات کم مصرف، به مصرف بهینه آب کمک کنند، افزود: هزینه آب‌بها در سبد خانوار بسیار کم است و به دلیل ارزان بودن آب، کسی به این مسائل توجه نمی‌کند.

ذاکری با اشاره به اینکه در زمینه گسترش فرهنگ مصرف بهینه آب، نیازمند همکاری رسانه‌ها هستیم، گفت: اگر مردم بهینه مصرف کنند می‌توانیم از این شرایط عبور کنیم.

تغییر رژیم بارش

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی مازندران اظهار کرد: خشکسالی موضوع جدیدی نیست و از 15 سال اخیر تاکنون ادامه دارد.

مجید عبداللهی با اشاره به تغییر رژیم بارش، افزود: در سال‌های گذشته میزان بارش برف بسیار کم بود و منابعی که باید از برف تغذیه می‌شد کاهش یافته است.

وی با بیان اینکه باران در گذشته به شکل ممتد و بارش نرم بود و منابع را پرآب می‌کرد، گفت: اکنون باران به شکل سیلابی است و نه تنها فرصتی وجود ندارد که این منابع وارد سفره‌های زیرزمینی شود و مستقیم به دریا می‌ریزد بلکه تاسیسات را هم با مشکل مواجه می‌کند.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی مازندران با اشاره به اینکه 90 درصد از منابع آب از سفره‌های زیرزمینی و 10 درصد از آب‌های سطحی تامین می‌شود، تصریح کرد: در حالی که آب‌های سطحی منابع پایدارتری هستند اما تغییر رژیم بارندگی باعث شده ورود به منابع زیرزمینی، کمتر از برداشت ازاین منابع باشد و این شرایط خوبی نیست چراکه ذخیره آب کم می‌شود و ممکن است کیفیت آب‌ را هم تحت‌الشعاع قرار دهد.

این مسئول با بیان اینکه حدود 50 درصد از آب چشمه‎‌های بالادست کم شده، ادامه داد: دبی آب از 12 لیتر به هشت لیتر بر ثانیه کاهش یافته است.

عبداللهی خاطرنشان کرد: مردم باید آگاه باشند اگرچه مازندران نسبت به دیگر استان‌ها، دارای بارش خوب است اما اینطور نیست که منابع آبی ما بسیار زیاد باشد و هر اندازه مصرف کنیم مشکلی پیش نیاید.

وی اظهار کرد: کم شدن منابع آب‌های زیرزمینی، چالش ما را در سال‌های آینده بیشتر می‌کند.

مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی مازندران با بیان اینکه جمعیت در ال اضافه شدن است ضمن اینکه مصرف ما هم بی‌رویه است، افزود: طبق استانداردها، مصرف آب مردم مازندران زیاد است و گاهی تا 400 لیتر هم می‌رسد.

این مسئول گفت: مردم باید بدانند حال آب خیلی خوب نیست اما اگر بهینه مصرف کنیم می‌توانیم این تنش آبی را پشت سر بگذاریم.

عبداللهی با بیان اینکه از حدود 2 سال گذشته به جای توسعه تاسیسات، به سمت بهینه کردن تاسیسات و تجهیزات حرکت کردیم، ادامه داد: به جای اضافه کردن چاه‌های جدید هم، هدردرفت آب را کاهش دادیم تا منابع زیرزمینی حفاظت شود.

وی با اشاره به اضافه کردن گروه اتفاقات در استان، تصریح کرد: گروه اتفاقات آماده است تا با اوج مصرف، مقابله کند.

مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی مازندران خاطرنشان کرد: اصلاح تانکرهای سیار آب را هم انجام دادیم و این تانکرها در شهرستان‌های مختلف،
آماده است تا در صورت نیاز مورد استفاده قرار گیرد.

این مسئول با بیان اینکه خودمان را برای فصل گرم آماده کردیم، گفت: مردم به ما کمک کنند تا مشکلی نداشته باشیم.

سال خیلی خشک

مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران هم با اشاره به اینکه میزان بارش و منابع آب در 10 سال اخیر در استان روند نزولی داشته است، اظهار کرد:  به طوری که آب‌دهی رودخانه‌ها در مقایسه با متوسط دراز مدت 40 سال گذشته، حدود 15 درصد کاهش داشته است.

محمد ابراهیم یخکشی با بیان اینکه متوسط سطح آب زیرزمینی استان نیز در مقایسه با دوره درازمدت حدود یک متر افت دارد، افزود: در بعضی مناطق این افت خیلی بیشتر است.

وی با اشاره به اینکه  آب‌دهی چشمه‌ها هم در مقایسه با 10 سال گذشته حدود 40 درصد کاهش یافته است، گفت: کیفیت آب زیرزمینی  در مقایسه با 10 سال گذشته بدتر شده و شوری آن بیشتر شده است.

این مسئول با بیان اینکه میزان منابع آب استان در حال کاهش است، تصریح کرد: در سال جاری، خشکی مفرطی بر کشور حاکم است و در استان نیز سال خیلی خشکی پیش‌رو داریم.

یخکشی با اشاره به اینکه میزان بارش در 6 ماهه سال آبی  که از مهر تا اسفند ماه سال 96 را شامل می‌شود 11 درصد کاهش را نسبت به دوره متوسط پنجاه سال اخیر نشان می‌دهد، ادامه داد: از جهت منطقه‌ای میزان کاهش بارش در غرب استان بیشتر  و به میزان  16 درصد کاهش یافته، در مناطق شرقی استان 12 درصد و در مناطق مرکزی مازندران 8 درصد است.

وی با بیان اینکه در طول 50 سال اخیر فقط یکسال از بارش امسال کمتر بوده است، خاطرنشان کرد: میزان بارش برف در ارتفاعات بسیار کم بوده و آب‌دهی رودخانه‌ها به شکل متوسط 44 درصد نسبت به متوسط دوره 40 سال گذشته کاهش را نشان می‌دهد و این کاهش‌ها بین پنج درصد در رودخانه هراز تا 62 درصد در رودخانه تلار متفاوت است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران با اشاره به کاهش ذخیره آب سدها در مازندران، اظهار کرد: میزان پرشدگی سدها به طور متوسط 51 درصد حجم مخزن است و این پرشدگی در سد شهید رجایی حدود 30 درصد است یعنی 30 درصد از مخزن سد شهید رجایی آب ذخیره شده  و این کاهش آب سد شهید رجایی در 20 سال دوره بهره‌برداری بی‌سابقه است.

این مسئول با بیان اینکه پهنه تاثیر این خشکسالی بر همه مناطق استان گسترده است، افزود: اما در پایین‌دست سد شهید رجایی به دلیل وابستگی به آب سد شهید رجایی عمق تاثیر بیشتر است.

یخکشی با اشاره به تشکیل کارگروه‌های مقابله با خشکسالی در حوزه آب آشامیدنی و کشاورزی تشکیل برخی از تصمیم‌های این کارگروه را برشمرد و گفت: تاکید بر اولویت تامین آب آشامیدنی شهرها، روستاها و برنامه‌ریزی اقدامات اضطراری لازم از جمله حفر چاه، آبرسانی از سدها در بعضی از شهرها و تامین آب سیار، توصیه به کشت جایگزین در بعضی از مناطق از جمله  پایین‌دست سد شهید رجایی و همچنین کشت محصولات با مصرف آب کمتر، توصیه به بیمه محصولات در مناطق زیر پوشش، تاکید بر آبگیری آب بندان ها، کمک و انجام اقدام عملیاتی در آبگیری آب‌بندان‌ها که به طور متوسط حدود 87 درصد آبگیری شده اند از جمله تصمیم‌های این کارگروه است.