مازندنومه؛ سرویس اجتماعی، اشکان جهان‌آرای: چندی پیش رئیس دانشگاه مازندران در بخشی از نشست خبری و مراسم تجلیل از خبرنگاران به توسعه ناهنجار و بی‌رویه آموزش عالی در کشور اشاره کرد و گفت که این وضعیت، کار را به جایی رسانده که امروز با تمسخر از دانشگاه‌ها به عنوان مراکز مدرک‌سازی یاد می‌شود.

«سید خلاق میرنیا» حتی این اظهارنظرها در مورد دانشگاه‌ها را تا حدودی درست هم دانست و اظهار کرد که آموزش عالی باید با مدارک تحصیلی کاذب برخورد کند. او تحقق این دغدغه را در گرو اجرایی شدن آمایش آموزش عالی دانست. اما با وجود همین وضعیت و شرایطی که برای مراکز آموزش عالی در سراسر کشور ایجاد شده، امروز مراکز دانشگاهی شغل‌ساز و مهارت‌آموز هم هستند که به عنوان نسل سوم دانشگاه‌ها، روند متفاوت و مناسبی از آموزش را ارائه می‌دهند.

دانشگاه علمی-کاربردی که از حدود 25 سال پیش تا کنون در ایران فعالیت می‌کند، در حال حاضر به یکی از مراکز اصلی آموزش مهارت‌ها تبدیل شده که به گفته رئیس دانشگاه علمی-کاربردی مازندران، استقبال از حضور و گذراندن دوره‌های آموزشی عملی در کنار مبانی تئوری رشته‌های مختلف رو به افزایش است.

دکتر «ناصر جعفری» با بیان این که دانشگاه نسل سوم علاوه بر وظایف آموزشی و پژوهشی دو نسل قبلی دانشگاه‌ها، ایجاد کارآفرینی و اشتغال و تولید ثروت را مد نظر قرار می‌دهد، می‌گوید: «هرچند که بسیاری از موفقیت‌های علمی امروز، مرهون تلاش‌های آموزشی و پژوهشی دانشگاه‌های نسل اول و دوم است، اما بسیاری از مقالات و پایان‌نامه‌های این دانشگاه‌ها معمولا در کشورمان بلااستفاده می‌ماند. تا این که دانشگاه علمی‌-کاربردی از 25 سال پیش به عنوان دانشگاه نسل سوم وارد عرصه شد.» او معتقد است برای برون‌رفت از وضعیت موجود اشتغال، چاره‌ای جز توجه به آموزش مهارت‌ها و جدی گرفتن آموختن در دانشگاه‌های علمی-کاربردی نداریم.

افزایش استقبال

هرچند هنوز اولویت خانواده‌ها به ویژه در مازندران برای انتخاب رشته فرزندان، رشته تجربی و پس از آن ریاضی است، اما رئیس دانشگاه علمی-کاربردی مازندران از روند رو به رشد استقبال از حضور در دانشگاه‌های علمی‌کاربردی خبر می‌دهد. جعفری می‌گوید: «به نظر می‌رسد تحولی در خانواده‌ها در حال رخ دادن است و بسیاری از خانواده‌ها این موضوع را درک کرده‌اند که دولت نمی‌تواند به همه افراد جامعه شغل و حقوق بدهد.

در مهر سال‌های 1395 و 1396 جذب دانشجو در دانشگاه‌های علمی-کاربردی سراسر کشور حدود 20 درصد افزایش یافت. میانگین افزایش جذب دانشجو در مراکز علمی-کاربردی سراسر کشور 16 درصد و در مازندران حدود 20 درصد بود. در حالی که بسیاری از دانشگاه‌های مطرح نسل اول و دوم در این سال‌ها به دلیل کم شدن جمعیت جوان و همچنین کاهش انگیزه‌های تحصیلی ظرفیت خالی دارند.»

این مسئول، کیفی‌بخشی فعالیت‌های آموزشی در دانشگاه علمی‌-کاربردی را یکی از عوامل مهم در افزایش استقبال از حضور در این دانشگاه می‌داند. به گفته او، دانشگاه جامع علمی-کاربردی برای کیفیت‌بخشی به آموزش در 2 سال اخیر بیش از 200 مرکز را به خاطر کیفیت نداشتن فضا و شرایط آموزشی تعطیل کرد که دو مرکز مربوط به مازندران بود.

این دانشگاه در 4 حوزه «کشاورزی»، «صنعت»، «مدیریت و خدمات اجتماعی» و «فرهنگ و هنر» فعالیت می‌کند و هر واحدی که در هر کدام از این حوزه‌ها فعالیت می‌کند باید محیط کار واقعی در همان حوزه را داشته باشد و هر مرکزی که دارای محیط کار واقعی نباشد، تعطیل می‌شود. رئیس دانشگاه علمی-کاربردی مازندران از فعالیت یک واحد دانشگاهی بخش فرهنگ و هنر در غرب مازندران خبر می‌دهد که امروز دارای برند بین‌المللی در پوشاک است و دانشجویان رشته طراحی دوخت و لباس همین دانشگاه در کارگاه آن مشغول فعالیت و درآمدزایی هستند و حتی به عنوان نخستین مرکز دانشگاه ایران، در نمایشگاه بین‌المللی پوشاک تهران حضور داشتند.

نمونه این قبیل مراکز آموزش مهارتی در سایر مناطق استان نیز وجود دارد. مرکز فولادین ذوب –فذا- در آمل با محیط کار صنعتی واقعی، دانش‌آموختگان بخش صنعت را به طور مستقیم وارد فضای کسب و کار می‌کند و مرکز علمی-کاربردی سرای کیفیت‌اندیشان نوآور کیاکلا با حضور دانشجویان، قراردادهای بزرگی با نهادهای دولتی و خصوصی منعقد کرده است. به گفته جعفری، دانشگاه علمی-کاربردی مازندران در این زمینه یکی از موفق‌ترین‌های کشور به شمار می‌آید، اما با نقطه مطلوب و ایده‌آل هنوز فاصله دارد.

نه به تحصیلات تکمیلی

در حال حاضر بیش از 17 هزار دانشجوی دو مقطع کاردانی و کارشناسی در 33 مرکز علمی-کاربردی مازندران تحصیل و مهارت‌آموزی می‌کنند. رئیس دانشگاه علمی-کاربردی مازندران می‌گوید: «10 مرکز علمی-کاربردی استان دولتی و 23 مرکز عمومی و غیر دولتی است. نزدیک به 200 کدرشته در این واحدها داریم که 60 درصد آن در مقطع کاردانی و 40 درصد هم مربوط به کارشناسی است. ضمن این که اعتقادی هم به ایجاد مقطع کارشناسی ارشد و بالاتر در این دانشگاه نداریم. بحث تحصیلات تکمیلی در دانشگاه علمی-کاربردی به جز برخی موارد استثنا و در رشته‌های محدود برای این دانشگاه یک انحراف است. ماهیت این دانشگاه پرورش کاردان و نیروی کار مجرب است. حتی در بسیاری از کشورها مدرک برای مقطع تحصیلی صادر نمی‌شود و به صدور گواهی گذراندن دوره مهارت بسنده می‌کنند.»

جعفری یکی از اقداماتی که در کیفی‌بخشی آموزش این دانشگاه اثر داشت را جذب مدرس از طریق فراخوان و پس از برگزاری مصاحبه‌های تخصصی می‌داند و می‌افزاید: «برای جذب مدرس، کمیته جذب با 4 کارگروه مربوط به بخش‌های کشاورزی، فرهنگ و هنر، صنعت و مدیریت و خدمات اجتماعی تشکیل شد که در هر کارگروه دست‌کم یک استادتمام از دانشگاه مازندران حضور دارد. تغییر و تحول در مدیران و سرپرستان واحدها نیز از دیگر اقداماتی بود که در این 2 سال با جدیت انجام شد تا افراد دغدغه‌مند در حوزه آموزش مسئولیت داشته باشند.»

به گفته این مسئول، تشکیل معاونت نظارت و ارزیابی برای کنترل و نظارت بر مراکز، بازدیدهای مستمر، راه‌اندازی کلینیک مشاوره شغلی رایگان در همه مراکز استان، برپایی دوره‌های کارآفرینی با همکاری آموزش و پرورش مانند برگزاری نخستین مدرسه تابستانه کسب‌و‌کار کشور در استان و توجه به استارت‌آپ‌ها و رویدادهای کارآفرینی از اقدامات مؤثر در کیفی‌ شدن فعالیت‌های آموزشی مهارتی این دانشگاه و مراکز مازندران هستند.

خوداشتغالی با کسب مهارت

جعفری می‌‌گوید: «یکی از اقدامات دیگر در این زمینه حذف بیش از 80 درصد کدرشته‌های دارای درس حقوق در واحدهای دانشگاهی علمی-کاربردی بود تا میزان آموزش مهارت در این مراکز افزایش یابد.» او می‌افزاید: «مطالعات و امارهای سال 1395 واحدهای علمی-کاربردی مازندران در سال 1395 نشان می‌دهد که هر 2 دانش‌آموخته این مراکز، علاوه بر خوداشتغالی، توانستند یک شغل برای فردی دیگر ایجاد کنند. بنابراین به همه خانواده‌ها توصیه می‌کنیم با توجه به تدریس رشته‌های شغل‌ساز مانند پرورش گیاهان زینتی و دارویی، پرورش زنبور عسل، پرورش قارچ، طراحی و دوخت لباس، برنج ارگانیک و مدیریت کسب و کار، برای مهارت‌آموزی فرزندان‌شان در این مراکز با هدف تأمین شغل مستقل و کارآفرینی اقدام کنند.»