مازندنومه؛ سرویس محیط زیست و گردشگری، محمدحسین ملایی کندلوسی: دریای خزر پهنه‌ای آبی است که از جنوب به ایران، از شمال به روسیه، از غرب به روسیه و جمهوری آذربایجان و از شرق به جمهوری‌های ترکمنستان و قزاقستان محدود می‌شود. دریای خزر در گذشته بخشی از دریای «تتیس» بود که اقیانوس آرام را به اقیانوس اطلس متصل می‌کرد.

این دریا که بزرگ‌ترین دریاچه جهان نامیده می‌شود، بزرگ‌ترین پهنه آبی محصور در خشکی است و نیک می‌دانیم که جایگاه، نقش و اهميت دريا در اقتصاد پایدار زندگي مردم جهان انکارناپذیر است و بنابراین توجه ویژه و عالمانه به آن کاملاً ضروري است.

دریای خزر را می‌توان در جایگاه خودش به وسعت اقیانوس‌ها دید و از این موهبت الهی به نحو احسن در راستای استفاده مطلوب و بهینه به منظور تقویت و توسعه تجارت دریایی نگریست که در این میان منافع کشورهاي ساحلی ارتباط مستقيمی با نياز‌ها، توانمندی‌ها و فرهنگ آنها با یکدیگر دارد.

دریای خزر به دلیل واقع شدن در نیم‌کره شمالی نه تنها از جایگاه بسیار مهم و ویژه‌ای در حمل و نقل و تجارت دریایی برای کشورهای حاشیه خزر و آسیا دارد بلکه برای کشورهای اتحادیه اروپا که بر روی نقشه در امتداد این دریاچه بزرگ قرار دارند نیز به عنوان یکی از امن‌ترین مسیر دریایی و حتی بعضاً میان‌بر برای تجارت دریایی حائز اهمیت است.

حمل ‌و‌ نقل دریایی یکی از پر اهمیت‌ترین شیوه‌های حمل مورد توجه و استفاده در دنیا است و نقش بسیار زیادی در توسعه و گسترش تجارت و اقتصاد دریایی دارد به طوری كه بیش از 90 درصد كالاهاي تجاری جهان از طریق حمل و نقل دریایی انجام می‌شود و این نشان از ارزش و جایگاه دریا در امور تجاری دارد که استان مازندران نیز یکی از نقاطی است که باید نسبت به این موهبت و موقعیت بیش از پیش واقف باشد و طرح‌ها و برنامه‌هایی نو و به‌روز با رویکرد اقتصاد و اشتغال پایدار دریایی از منظر تجارت و گردشگری دریایی در حوزه بهره‌وری از دریا داشته باشد.

در این بین يكي از مهم‌ترين نقش‌هاي اقتصادي را بنادر و صنايع دريايي بر عهده دارند که می‌توان به خدمات حمل‌و‌نقل دريايي، خدمات بندري و لجستيك مسافر دريايي اشاره کرد و این اکنون در حوزه تجارت دریایی که تحویل کالا در زمان مقرر با کمترین هزینه و اطمینان بخشی از تحويل به مشتري، بسیار مهم و از نکات کلیدی است.

بنادر و دریانوردی استان مازندران در سال‌های اخیر توانسته‌ است از نظر ایجاد و تهیه امکانات و تجهیزات موردنیاز دریایی بسیار موفق عمل کند و گامی قابل توجه و رو به جلو را بردارد ولی همچنان در توسعه تجارت دریایی نتوانسته است چندان موفق عمل کند که باید در این حوزه آسیب‌شناسی از سوی کارشناسان زبده و اهل فن صورت گیرد تا در این بخش نیز توفیقات لازم و البته پایدار را به دست آورد.

گردشگری دریایی خزر از دیگر موضوعاتی که همواره مغفول مانده است به طوری که هیچ طرح و برنامه قابل اجرا و کارآمد برای آن تعریف نشده است و آنچه تاکنون مشاهده شده است صرفاً اجرای چند طرح ساحلی مانند طرح‌های سالمسازی و شنا کردن است که بزرگ‌ترین دریاچه جهان را در حد یک استخر شنا در اذهان محدود ساخته و شکل داده است که این دیدگاه باید اصلاح شود و ظرفیت‌های مختلف و متنوع دریای خزر را که حتی در برخی موضوعات می‌توان آن را هم‌ردیف اقیانوس‌ها نیز قرار داد، به همگان نشان داده شود تا دیگر خزر پهناور، استخر شنا دیده نشود.

گردشگری دریایی در حوزه مازندران که خود به تنهایی قادر به ایجاد اشتغال پایدار با کیفیت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مدرن است هنوز نتوانسته است هیچ توفیقی به دست آورد و برپایی چند چادر و آلاچیق در ایام تعطیلات نوروز و تابستان را نباید به حساب گردشگری دریایی گذاشت دل‌خوش به آن بود و چشم بر تعاریف واقعی گردشگری دریایی بست.

کمک گرفتن از الگوهای موفق ایجاد و توسعه گردشگری دریایی همراه با فراهم کردن ابزارهای اجرایی شدن آن، علاوه بر خلق فرصت‌های کم‌نظیر اشتغال و اقتصاد که بخش اعظمی از نرخ بیکاری مازندران را کاهش خواهد داد، می‌تواند در تبادل فرهنگ‌های اصیل، بومی و محلی مازندران با کشورهای حاشیه خزر نقش محوری را ایفا کند و به توسعه و تعالی بیشتر آن بینجامد.

 یکی دیگر از ظرفیت‌های عظیم دریای خزر با وجودی که بر اثر برخی آلودگی‌های زیست‌محیطی دست‌خوش مخاطرات و آسیب‌ها شده است ولی همچنان از مهم‌ترین موضوعاتی است که کشورهای اطراف خزر بر آن چشم دوخته‌اند، بحث منابع غذایی دریایی و در صدر آن انواع ماهیان خاویاری است.

دریای خزر به دلیل شرایط خاص جغرافیایی که دارد محل زندگی جانوران و گیاهان منحصر به ‌فردی ‌است اما متأسفانه در برابر انواع آلودگی‌های زیست‌محیطی در حوزه صنعتی، کشاورزی و نفتی آسیب‌پذیری زیادی دارد و زندگی گونه‌های مختلف زیستی و جانوری این دریا در معرض خطر جدی قرار گرفته است.

تلاش‌های فراوان شیلات برای تکثیر و پرورش انواع بچه‌های ماهی خزری و رهاسازی آن در رودخانه‌های منتهی به دریا که در رأس آن ماهیان خاویاری قرار دارد در سال‌های اخیر چشم‌گیر و بسیار قابل تحسین است ‌ولی با سرریز شدن انواع آلودگی‌های زیست‌محیطی به این دریا، همچنان شاهد با کاهش ذخایر غذایی آن هستیم و برای برون رفت از این معضل چندین ساله باید در یک پایش میدانی، تمامی سرمنشاءهای این آلودگی‌ها به طور کامل شناسایی و در یک اقدام ضربتی از سرریز شدن آن به شکل‌های مختلف به داخل دریا برای همیشه جلوگیری شود تا سرآغازی دوباره برای حیات زیستی سالم جانوری و ماهیان خزری شود و این مستلزم باور و عمل است تا حیات زیستی خزر در مازندران از خطر نجات یابد.

بیاییم با گستره پهن و نیلگون دریای خزر را که چون سفره‌ای پر از نعمات و برکات رنگارنگ ‌‌خدادادی است بیش از پیش مهربان باشیم و به درستی از این خوان گسترده الهی بهره بگیریم که البته این مهم در سایه هم‌افزایی و همراهی بیش از پیش ساحل‌نشینان اطراف دریای خزر، بهتر انجام خواهد شد.