مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، اشکان جهان‌آرای: 19 آگوست برابر با 28 مرداد هر سال به نام روز جهانی عکاسی نامگذاری شده است. روزی به نام یک هنر خاص، پرطرفدار و جذاب که با استفاده از دانش‌های مختلف مانند فیزیک، شیمی و ریاضی تولید شد و حالا تقریبا همه دانش‌ها در میسر پیشرفت‌شان به آن مدیون هستند. بسیاری از عکاسان کارآزموده و باتجربه معتقدند که دیجیتال شدن عکاسی، با وجود خدمتی که به این هنر کرد، آسیب‌هایی هم داشت. افزایش تعداد عکاسان و ورود بی‌ضابطه افراد علاقه‌مند به عکاسی به ویژه در زمینه عکس خبری هر سال گلایه‌های عکاسان قدیمی و باتجربه را بیشتر می‌‌کند. دلیل‌اش هم صرفا افزایش افراد نیست، بلکه نبود نگاه تخصصی در برخی از این افراد تازه وارد است.

گالری‌های مجازی

یکی از عکاسان خبری و اجتماعی مازندران معتقد است که افزایش حضور مردم در فضای مجازی و در اختیار گرفتن گوشی‌های هوشمند سبب شد که توجه به عکاسی زیاد شود؛ اما این افزایش توجه و علاقه، با افزایش دانش عکاسی در علاقه‌مندان همراه نبود.

«امیرعلی رزاقی» که پیشینه برگزاری چندین نمایشگاه عکس مستند اجتماعی، فعالیت در عرصه عکس خبری و همچنین کسب رتبه‌های مختلف در جشنواره‌ها را دارد، می‌گوید: «همه این اتفاقات با شناخته شدن اینستاگرام بیشتر شد. در حالی که اینستاگرام ابتدا مورد استفاده عکاسان قرار می‌گرفت و اوایل قابلیت اشتراک ویدئو و پخش زنده را نداشت. انتشار عکس هم فقط در قالب مربع بود. همین ویژگی سبک جدیدی را وارد عکاسی کرد. کم کم عکاسی موبایلی باعث شد مردم عادی هم به عکاسی علاقه‌مند شوند. مورد توجه قرار گرفتن عکس‌ها در فضای مجازی هم میل به حضور در این هنر را پررنگ‌تر کرد و می‌بینیم که امروز تعداد دوربین‌ها در جامعه بسیار زیاد شده است.»

ضرورت آموزش

رزاقی افزایش تعداد عکاسان و دوربین‌ها در جامعه هنری و عکاسان خبری را اتفاقی خوب هم می‌داند، اما بی‌توجهی به آموختن در بین افرادی که تمایل به حضور جدی در هنر عکاسی دارند را آسیب جدی عکاسی در سال‌های اخیر عنوان می‌کند. رزاقی می‌افزاید: «زمانی که کار عکاسی را در مازندران آغاز کرده بودم، کمتر از 10 عکاس داشتیم که حرفه‌ای کار می‌کردند. افرادی که سختی کشیدند، آموزش دیدند، مطالعه کردند و در دسته عکاسان قرار گرفتند. اما حمایت نشدن‌ها و شرایط کنونی باعث شد بسیاری از افراد حرفه‌ای ما از عرصه خارج شوند. خروج این افراد سبب شد که نشریات و خبرگزاری‌ها برای تأمین عکس به سمت افراد غیرحرفه‌ای بروند و عکس‌های آنان را مورد استفاده قرار دهند و همین امر در ذهن افراد به معیاری برای حرفه‌ای شدن تبدیل می‌شود. در صورتی که فقط رفع نیاز یک مجموعه انجام شد.»

این عکاس خبری دیجیتال شدن عکاسی را در جایگاه خود تهدید صرف هم نمی‌داند و به روز بودن عکاسان را یک امر مهم عنوان می‌کند. وی می‌گوید: «افزایش سرعت اطلاع‌رسانی سبب شده که خود ما هم گاهی با گوشی اقدام به عکاسی کنیم. اما در همان عکاسی هم معیارهای عکاسی را باید رعایت کنیم. مخالف پیشرفت سخت‌افزاری عکاسی نیستم. زمانی که عکاسی دیجیتال شد، عده‌ای از عکاسان قدیمی مخالفت کردند و از عکاسی عقب ماندند. امروز هم نمی‌شود با عکاسی موبایلی مخالفت کرد. اما نباید استانداردها را زیر پا گذاشت.»

چند دستگی در عکس مازندران

 رزاقی اعتقاد دارد که مازندران در بخش عکس به دلیل نداشتن متولی مشخص یکی از استان‌های از هم گسیخته کشور است. از نگاه او، نگرش‌های گروهی و تیمی سبب شده که مازندران در بخش عکس با وجود استعدادهای خوب، شرایط مناسبی نداشته باشد.

این عکاس خبری و اجتماعی توجه به 3 بحث مهم آموزش، شناخت جایگاه و ارزش عکس و عکاسی و همچنین رعایت اخلاق در عکاسی را اساسی‌ترین نیازهای بخش عکس مازندران می‌داند و می‌گوید: «یکی از چالش‌های بخش عکس در مازندران این است که عمدتاً دوستان و همکاران ما سوژه‌های بسیار ناب را هم گزارشی و خبری می‌بینند. به عبارتی نگاه عکاسانه در عمده آثار استان دیده نمی‌شود. به نظرم این موضوع ناشی از نشناختن جایگاه و رسالت عکاس خبری و اجتماعی است. چالش بعد هم ساماندهی نشدن عکاسان در استان است. فیلتری برای عکاس شدن و عکاسی کردن در استان وجود ندارد. دلیل‌اش هم این است که سختار مستقلی وجود ندارد.»

عکاس خبرگزاری مهر و نفر اول بخش گزارش تصویری هفتمین جشنواره مطبوعات مازندران، راهکار بهبود شرایط عکاسی در مازندران را ایجاد یک مجموعه به عنوان مجموعه مستقل و مرجع عکاسی در مازندران می‌داند و اظهار می‌کند: «به نظرم اگر مجمع مشخص و مستقلی برای عکاسان داشته باشیم که همه به آن اعتماد داشته باشند، همه عکاسان اعم از پیشکسوتان، نسل میانه و نسل جدید عکاسی استان، شرایط بهتری را برای این هنر رقم می‌زنند. امروز رد پای فرهنگ و ارشاد، حوزه هنر و انجمن سینمای جوان در مدیریت و آموزش عکاسی دیده می‌شود. اما این چنددستگی‌ها اجازه خروجی مناسب نمی‌دهد. هر کدام یک ساز می‌زنند و به نتیجه‌ای هم نمی‌رسند. باید در بخش عکس یک مرجع داشته باشیم تا همه به آن احترام بگذارند.»

تشکیل انجمن عکس مازندران

موضوعی که رزاقی عنوان و پیشنهاد کرد، به گفته معاون هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران یکی از دغدغه‌های در حال پیگیری است.

«محمد محمدی» در گفت‌وگو با همشهری به پیگیری برای تأسیس انجمن عکس مازندران و البته گیر کردن آن در پیچ و خم اداره ثبت اشاره دارد و می‌گوید: «اساسنامه انجمن عکس را با توجه به این که یکی از دغدغه‌های جدی من است پس از حدود 7 ماه مشورت و برگزاری جلسات مختلف تنظیم کردیم که اسانامه بسیار جامع و قدرتمندی است. اما حدود 14 ماه است که کار در مرحله ثبت به مشکل خورد. امیدواریم تا 2 ماه دیگر این مرحله هم پایان یابد.»

این مسئول نیز مانند بسیاری از عکاسان از حضور پرتعداد افراد در عکاسی انتقاد دارد و معتقد است که اگر هنر عکس هنوز در دوران آنالوگ بود، افراد با این سادگی وارد این هنر نمی‌شدند. محمدی می‌گوید: «انتظار ما این است که علاقه‌مند به عکاسی مطالعه داشته باشند، در کارگاه‌ها و دوره‌ها حضور یابند و مهم‌تر از همه پس از ثبت انجمن عکس، به عنوان یک انجمن صنفی که در اساسنامه آن همه مسائل مانند برگزاری اکسپو، آموزش، سفرهای تخصصی عکس، کسب درآمد و مسائل مرتبط دیگر تعریف شده، به عضویت آن در آیند تا بخش عکس مازندران دارای ساز و کاری حرفه‌ای و صنفی شود.»

تعیین نماینده عکاسان خبری برای خانه مطبوعات

مدیرعامل خانه مطبوعات مازندران از تصمیم‌گیری برای انتخاب نماینده عکاسان خبری در هیأت مدیره خانه مطبوعات استان خبر داد. به گزارش همشهری، «علی یوسفی» اظهار کرد: در جلسه بعدی هیأت مدیره خانه مطبوعات مازندران قرار است این موضوع به رأی گذاشته شود که به احتمال زیاد مورد موافقت اعضا نیز قرار می‌گیرد.

وی اظهار کرد: هدف از انتخاب نماینده عکاسان خبری این است که این قشر از اصحاب رسانه نیز نماینده‌ای در خانه مطبوعات داشته باشند تا با مشاوره آنان در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌های خانه مطبوعات، عکاسان خبری هم بر اساس ویژگی‌های حرفه‌ای و نیازهای شغلی دیده شوند.

مدیرعامل خانه مطبوعات مازندران با بیان این که می‌خواهیم تفاوتی بین عکاسان خبری با تجربه و کاربلد و عکاسانی که صرفا دوربین به دست هستند و راه زیادی تا حرفه‌ای شدن دارند قائل شویم، تصریح کرد: بخشی از اعضای خانه مطبوعات عکاسان خبری هستند، اما در لیست خانه، همه اعضا با نام خبرنگار یا نماینده رسانه ثبت می‌شوند.

یوسفی خاطرنشان کرد: در اجلاسیه مدیران خانه‌های مطبوعات سراسر کشور که پنجشنبه هفته گذشته با حضور معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد برگزار شد، پیشنهاد کردیم که عنوان عکاس خبری و فعالان سایر بخش‌های رسانه‌ها نیز در سامانه قید شود. در این صورت جامعه آماری مشخصی از عکاسان خبری ثبت شده در خانه مطبوعات خواهیم داشت. هدف ما این است که عکاسان حرفه‌ای استان با معرفی رسانه‌ها به عنوان عکاسان خبری خانه مطبوعات ثبت شوند.

وی تشکیل انجمن عکس مازندران را نیز یکی از اقدامات مناسب برای پیگیری حقوق صنفی عکاسان خبری برشمرد و گفت: در صورت تحقق این اتفاق، هر کسی نمی‌تواند وارد مجموعه کار عکس خبری شود.

نیاز عکاسان به آموزش

خانه عکاسان حوزه هنری مازندران جمعه گذشته به مناسبت روز جهانی عکاسی -که امروز است- یک همایش تخصصی عکاسی را با همکاری پایگاه عکس چیلیک و شهرداری کیاسر در شهر کوهستانی کیاسر برگزار کرد.

«مهدی معصومی گرجی» معاون فرهنگی هنری حوزه هنری مازندران، دبیر این همایش تخصصی عکاسی بود. با «مهدی معصومی گرجی» عکاس، مدرس عکاسی، مسئول خانه عکاسان و معاون فرهنگی هنری حوزه هنری مازندران درباره این همایش و برخی مسائل مربوط به عکاسی در مازندران گفت‌وگو کردیم:

*همایش جمعه گذشته صرفا به بهانه روز جهانی عکاسی برگزار شد یا پیشینه‌ای هم دارد؟

این همایش در ادامه فعالیت‌های خانه عکاسان حوزه هنری مازندران برگزار شد. نشست عکاسی مستند در فضای باز، برپایی نمایشگاه از آثار عکاسان مازندران و تقدیر از عکاسان پیشکسوت بخش‌هایی از این مراسم بود. در نشست تخصصی عکاسی آقای «مصطفی مکبری» یکی از اساتید این رشته، مسائلی تخصصی را برای شرکت‌کنندگان مطرح کرد که بخش آموزشی همایش بود. از طرفی همین گرد هم آمدن‌ها سبب تبادل تجربه و اندیشه‌ها می‌شود. ما در سفرهای عکاسی نگاه آموزشی داریم. پارسال 5 سفر تخصصی عکاسی برگزار کردیم و امسال هم این سفرها ادامه دارد. روز جمعه هم در کیاسر گشت و گذار عکاسی در مناطق مختلف شهر برای ثبت عکس از جاذبه‌ها و فرهنگ و آداب و رسوم مردم را داشتیم. قرار است نمایشگاهی از عکس‌های برگزیده این سفر تخصصی در کیاسر برگزار کنیم. تجلیل از چند عکاس پیشکسوت هم یکی از بخش‌های این برنامه بود.

*قبول دارید که چند سال است با افزایش تعداد عکاسان در استان، پیشکسوتان حوزه عکس کمتر دیده می‌شوند و عمدتا در گوشه‌ای مشغول فعالیت هستند؟

بله. متأسفانه همین طور است. البته این که تعداد عکاسان زیاد شد از این نظر که هنر عکس بیشتر در مردم مورد توجه قرار می‌گیرد خوب است. اما نکته اینجاست که فراگیر شدن عکاسی به چه قیمتی باشد؟ کسی که وارد عکاسی می‌شود باید اصولی پیش بیاید. هر کسی که دوربین دارد نمی‌تواند عکاس باشد. بعضی‌ها با موبایل هم عکس می‌گیرند و می‌گویند عکاس هستیم. در حالی که عکاسی یک دانش تخصصی است. حتی در دانشگاه‌ها تا مقطع دکترا جای برای تحصیل دارد. عکاس یک ابزار بیان دارد که با این ابزار باید در جامعه نقش ایفا کند. زبان عکس گویا و زنده است. پس رسالت داریم و باید هدفمند پیش برویم. نکته دیگر این که عکاسان جوان باید به عکاسانی که چند دهه است در زمینه عکاسی فعال هستند و مو سپید کردند باید احترام بگذارند و از آن ها بیاموزند. یعنی شأن استاد شاگردی حفظ شود. نگاه ما در خانه عکاسان همین رعایت حرمت‌ها و اخلاق در هنر عکس است.

*در حال حاضر هم حوزه هنری در بخش عکس فعالیت دارد، هم فرهنگ و ارشاد و هم انجمن سینمای جوان. با این چند بخش بودن متولی‌گری، می‌شود به نتیجه‌ای هم رسید؟

این روند در سراسر کشور دیده می‌شود. اما فکر می‌کنم اگر با هم باشیم و یکدیگر را حفظ کنیم و با احترام به هم برنامه های مشترک بگذاریم نتیجه بهتری می‌گیریم. اگر انجمن سینمای جوان و اداره فرهنگ و ارشاد همراه شوند حاضریم برنامه‌های مشترک داشته باشیم. اگر هم قرار است برنامه‌های مجزا بگذاریم، بهتر است از هم دعوت کنیم. من هم معتقدم که کمتر پیش می‌آید برنامه‌های روتین به این شکل در بخش عکس مازندران برگزار شود. باید تلاش کنیم در طول سال چند برنامه مشترک و فراگیر داشته باشیم. باید یک مرجع مشخص و مستقل برای بخش عکس در استان داشت.

*با همه این شرایط وضعیت عکاسی را در مازندران چطور ارزیابی می‌کنید؟

اول این که در جوانان و پیشکسوتان عکاسان خیلی خوبی داریم. اما موضوع بعدی حمایت شدن از عکاسان است که به نظرم شرایط مساعدی ندارد. این نقد به خود من و مجموعه‌ کاری‌ام نیز برمی‌گردد. به هر حال عکاسی هنر گرانی است و هنرمند واقعی این رشته به حمایت شدن نیاز دارد. طبیعی است که وقتی عکاس حمایت نشود یا قید کار را بزند یا این که از استان برود. نه دستگاه‌ها توجهی به عکاسان دارند و نه نشریات و رسانه‌ها حاضرند به عکاسان حق عکس بپردازند. به نظرم در زمینه عکس خبری با توجه به مسئولیت فرهنگ و ارشاد در بخش رسانه‌ها باید ساز و کاری برای رعایت حقوق عکاسان در رسانه‌های استان در نظر بگیرد. در عکاسی هنری و خبری نیاز به حمایت احساس می‌شود.

*حوزه هنری استان برای تحقق این حمایت گامی برداشت؟

ما هم تلاش‌هایی می‌کنیم. پارسال کتاب عکس «چشمه» را با عکس‌های حدود 30 عکاس استان چاپ کردیم که به همه عکاسان 5 جلد کتاب و مبلغی به عنوان حق عکس پرداخت شد. در حال چاپ کتاب دیگری از عکاسان استان هستیم که به فرهنگ و آداب و رسوم مردم مازندران می‌پردازد. برای این کتاب هم به عکاسان حق عکس پرداخت می‌شود. اقدامات آموزشی و سفرهای عکاسی هم به صورت روتین در دستور کار ما قرار دارد.

*نکته خاصی اگر مد نظر دارید بفرمایید؟

خواهش ما از عکاسانی که احساس می‌کنند استعداد دارند این است که به شکل آکادمیک کار را دنبال کنند. دست کم دوره‌های آموزشی را بگذرانند. در بسیاری از آثار که با نگاهی خوب ثبت شده‌اند، مشکات فنی مشهود است. موضوع مهم دیگر رعایت اخلاق است. عکاسی، دانش و هنر است و عکاس علاوه بر دانش، باید منش هنرمندانه داشته باشد. مهم‌تر این که عکاسان استان در اتفاقات مرتبط با عکس حضور داشته باشند و همدیگر را حمایت کنند.