مازندنومه؛ سرویس محیط زیست و گردشگری، رضا شریعتی: یک جمله نسنجیده و غیرکارشناسی از حسن روحانی کافی بود تا از همان دقایق نخست سخنرانی او در سمنان، فضای مجازی پر شود از انتقادهای نمایندگان استان های شمالی –به ویژه مازندران- و یادداشت ها و اعلام موضع کارشناس های محیط زیست.

روحانی در ورزشگاه تختی شاهرود گفت: «ما نیاز داریم که بخشی از آب موردنیاز کشور را از جنوب و بخشی را از دریای خزر تامین کنیم. ما به همه نکات مربوط به انتقال آب توجه خواهیم کرد. مردم استانهای دیگر به زحمت نخواهند افتاد و محیط زیست به خطر نمی افتد. اگر سرمایه گذاری بخواهد برای انتقال آب دریای خزر اقدام کند دولت آماده است تا در کوتاه ترین زمان تمام مجوزهای لازم را صادر کند. از نظر دولت تمامی مشکلات مربوط به انتقال آب حل شده است.»

*پیشینه

يکي از طرح هاي بحث برانگيزي که مطالعات آن از سال‌هاي گذشته کليد خورد، طرح انتقال آب از درياي مازندران به استان سمنان است. اين طرح در سال 88 به تصويب رسيد و مطالعات نخست آن در سال 91  و دولت دهم آغاز شد.

از همان ابتدا به دلایل آن که انتقال و تصفیه آب دریای خزر به استان سمنان هزینه زیادی برای کشور در بر داشت (هزینه آن طبق اظهارات وزیر نیروی دولت دهم تا 7 میلیارد دلار برآورد شده بود)، هم چنین اثرات زیست محیطی، دخل و تصرف در طبیعت،  افزایش آلاینده‌ ها، پیشروی کویر به دلیل بر جا ماندن املاح نمک، نابودی محیط زیست در اثر مراحل این انتقال، نابودی حیات آبزیان دریای خزر، آلاینده های حاصل از شیرین شدن آب و واکنش های شیمیایی در صورت اجرای طرح، حرکت ریزگرد ها و غبارهای حاصل از انتقال آب و کویری شدن منطقه و... دوستداران محیط زیست و متخصصان دانشگاهی به اجرای آن واکنش نشان دادند. اما رئیس جمهور روحانی در سفر به سمنان، در یک سخنرانی پوپولیستی، عملاً اجرای طرح را تائید کرد.

*واکنش نمایندگان

یکی دو دقیقه بعد از این صحبت‌های روحانی، مازندنومه مازندنومه در پیامکی مشترک این موضوع را به اطلاع نمایندگان مازندران رساند. نماینده ها نیز یکی یکی واکنش ها را آغاز کردند.

عبدالله رضیان، نماینده مردم قائم‌شهر، سوادکوه و سوادکوه شمالی در مجلس شورای اسلامی، نخستین نماینده بود که به پیامک ما پاسخ داد. او گفت: «گمان نمی‌کنم عمر روحانی به این طرح قد دهد.» که به احتمال، منظور این نماینده عمر دولت روحانی بود!

رضیان ساعاتی بعد اظهاراتش را کامل تر کرد: «ما و دوستان به دولت گذشته نقد داشتیم که رفتارها در سخنرانی ها عوام فریبانه و احساسی بوده، لیکن این رفتار تکرار شده و چیزی که هرگز امکان آن وجود ندارد و نه توجیه اقتصادی دارد ونه توجیه زیست محیطی ونه امنیتی، بیان آن در  آن تریبون هزینه سنگینی دارد. شما مشکل آب شمال کشور را به زمین های حاصلخیز هنوز حل نکردید و دنبال کشاورزی در کویر هستید و این شدنی نخواهد شد.»

 نماینده دیگر مازندران -محمد دامادی که عضو کمیسیون عمران است- به پیامک ما چنین پاسخ داد: «در این خصوص در مجلس نطقی انجام خواهم داد.» نماینده ساری نیز در ساعت های بعدی در صفحه شخصی خود نوشت: «به رییس جمهوری توصیه می کنم نام خود را در لیست مخربین آینده کشور قرار ندهد و به جای زمین زدن یکی از آن کلنگ های پوپولیستی که در حافظه ملت جا خوش کرده، به سراغ چرخاندن چرخ کارخانه ها و سانتریفیوژها...بروند و به جای وعده های استادیومی پای سخن کارشناسان بنشینند.».

حسین نیازآذری –نماینده بابل- هم برای مازندنومه چنین نوشت: «سخان امروز رییس جمهوری را در سمنان شنیدم؛ نشست فوق‌العاده مجمع‌نمایندگان‌مازندران در این زمینه تشکیل خواهد شد.»

علی اصغر یوسف‌نژاد -دبیر هیئت رئیسه مجلس- در دو روز گذشته چند واکنش نشان داد و توضیح دولت به نمایندگان را خواستار شد. وی در گفت و گو با سایت خانه ملت گفت: «محصولات کشاورزی ارزان روی دست مردم مانده و پروژه های استان نیمه کاره است، در این شرایط شما چرا از موضوعی حرف می زنید که شدنی نیست؟!...چرا ذائقه مردم را با این حرف ها تلخ می کنید، زیرا ردیف اعتباری چنین موضوعی سال گذشته توسط نمایندگان حذف شد.»

یوسف نژاد تاکید کرد که مردم مازندران اجازه چنین کاری را نمی دهند و از روحانی خواست از تحریک مردم شمال دست بردارد. وی همچنین در توئیتی نوشت: «آقای رئیس جمهور، دوران مصوبات فله ای گذشت!»

این نماینده مجلس در همین زمینه به رییس جمهوری تذکر کتبی هم داد

در موج دوم واکنش به اظهارات روحانی در شاهرود، قاسم احمدی لاشکی در کانال تلگرام خود نوشت: «آقای رئیس جمهور، البته شما درست فرمودید که از نظر دولت و تمام دولت وعده داده بودید، اما بدانید ملت ایران اجازه نخواهد داد تا بلای دیگری در ایران همچون دریاچه ارومیه بر دریای خزر نازل شود. بنابراین همه ملت خصوصا اهالی شمال کشور به هیچ عنوان این اجازه را نخواهند داد، پس به دنبال راهکار علمی و عملی دیگری باشید.:

علی محمد شاعری، نماینده شرق مازندران هم این گونه به طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان واکنش نشان داد: «سخنان رییس جمهور درخصوص انتقال آب دریای خزر، غیرکارشناسی و ضد محیط زیست است اجازه نمی دهم پروژه های غیرکارشناسی در منطقه اجرا شود.  خزر را به ارومیه دیگری تبدیل نکنید. انتقال آب خزر یک پروژه خیالی است.»

در ادامه علی ادیانی -نماینده قائمشهر- هم به جمع نمایندگان معترضان به اظهارات حسن روحانی پیوست و گفت که «انتقال آب دریای خزر از جهت زیست محیطی، اقتصادی، فنی و اجتماعی خسارتی جبران ناپذیر خواهد داشت. رئیس جمهور خلاف انتظار مردم شمال کشور عمل نکند. دولتمردان اگر هنری دارند خسارت های وارده بر انتقال آب سرشاخه های استان های کشور به مناطق غیرمرتبط و زیان های وارده درخصوص احداث سدهای فاقد توجیه فنی را برطرف کنند تا کار خبط مجدد انتقال آب دریای خزر ، بر ناکارآمدگی و تصمیم غیر کارشناسانه شان اضافه نشود.

در پی سخنرانی حسن روحانی در سمنان، علی نجفی -نماينده بابل- بخشی از نطق ۴ بهمن سال گذشته خود را بازپخش کرد که در آن گفته شده بود: «دولت به نظرات كارشناسی توجه كند و پيامدهای زيست محيطی انتقال آب دريای خزر در نظر گرفته شود.»

علی اسماعیلی -نماینده نور- نیز با انتشار ویدئویی در کانال تلگرام خود به سخنان رییس جمهوری واکنش نشان داد. او گفت: «این گونه اظهارات غیر کارشناسی، اصلا زیبنده مقام ریاست جمهوری نیست. بارها اعلام کردم که با انتقال آب دریای خزر به استان سمنان شدیدا مخالفم و هرگز اجازه اجرای چنین طرحی را نخواهم داد و قطعا از حقوق هم استانی هایم دفاع خواهم کرد.»

علاوه بر نماینده های مازندران، نمایندگان استان گیلان هم به اظهارات عجیب روحانی واکنش نشان دادند.

جعفرزاده بیان کرد: دریاچه خزر، دریا و یا اقیانوس نیست. حجم آب آن محدود است و امکان انتقال ندارد.

عباسی اظهار کرد: اجازه نمی دهیم دریاچه خزر به سرنوشت دریاچه ارومیه دچار شود.

قربانی گفت: انتقال آب خزر هزینه زیادی برای دولت در بر دارد که در حال حاضر مقدور نیست.

نیکفر تصریح کرد: قرار نیست بدون مطالعه برای آبادانی ِسمنان، خزر را قربانی کنیم.

حسنی گفت: اگر قرار باشد آب خزر به کویر سمنان انتقال یابد، خون مردم غیرتمند شمال هم باید با آن منتقل شود.

دلخوش تاکید کرد: انتقال خزر به کویر، باعث خشکسالی منطقه و مشکلات اکوسیستمی مي شود .

جمالی بیان کرد: آمادگی پاسخ به این سوال را ندارم.

کوچکی نژاد گفت: آب خزر فقط مربوط به ایران نیست. کشورهای همسایه هم سهمی در آن دارند.

*واکنش کارشناسان

کوروش برارپور -کنشگر زیست محیطی اهل کلاردشت- ادعاهای غیرعلمی حسن روحانی درخصوص انتقال آب دریای کاسپین به استان سمنان را مداخله در وضعیت تعادلی البرز و کاسپین خواند که در رابطه‌ی اکوسیستمی معناداری با یکدیگر قرار دارند.

مدیرعامل بنیاد توسعه پایدار ایران تاکید کرد: بر اساس مطالعات علمی این بنیاد، معمولا سیاست‌های ناپخته‌ی سیاستمداران غالبا پوپولیست ایران، آثار جانبی و پیامدهای ناخواسته‌ای را درپی دارد که همواره با رویکردهای تدافعی همراه با واکنش‌های منفی از سوی دو جزئ دیگر نظام کشورداری ایران(یعنی مردم و طبیعت) روبرو می‌شوند.

برارپور پیشنهاد داد: هر چهل نماینده شمال کشور و اعضای فراکسیون محیط‌زیست مجلس را جهت برگزاری یک نشست مشترک علمی با نخبگان کشور همسو کنید تا ابعاد گوناگون این سیاست ناپخته‌ی روحانی مورد واکاوی علمی قرارگیرد و سپس برون داد این نشست را در قالب طرحی در صحن علنی مجلس مطرح و به قانون تبدیل شود.

پروفسور عطاالله قبادیان سوادکوهی- دانشمند و پژوهشگر سوادکوهی علوم زمین- در این باره گفت: جابجایی آب فاجعه است و اگر قرار بر این اتفاق است، نباید این کار از طریق دریاچه خزر اتفاق بیفتد، بلکه دریای عمان به دلیل ارتباط با اقیانوس هند گزینه مناسب‌تری است. دریاچه خزر توان اجرای طرح انتقال آب را ندارد، این دریاچه برخلاف خلیج فارس و دریای عمان که دو بار رفت و آمد آب دارند بسته است و در صورت اجرای طرح خزر، سرنوشتی مانند دریاچه ارومیه خواهد داشت. تالاب‌ها در حال خشک شدن هستند و کویر از سمت گرگان در حال پیشروی به سایر استان‌های شمالی است.

عضو انجمن نخبگان علمی آلمان پیش تر در گفتگو با مازندنومه با تاکید بر اینکه  خط راس و خط قعر تعادل طبیعی رودها باید حفظ شود اما ما قطع شان کردیم، تصریح کرده بود: جابجایی آب فاجعه است و اگر قرار بر این اتفاق است نباید این کار از طریق دریاچه خزر اتفاق بیفتد بلکه دریای عمان به دلیل ارتباط با اقیانوس هند گزینه مناسب‌تری است.

قبادیان با تاکید بر اینکه دریاچه مازندران توان اجرای طرح انتقال آب را ندارد، گفته بود: این دریاچه برخلاف خلیج فارس و دریای عمان که دو بار رفت و آمد آب دارند بسته است و در صورت اجرای طرح خزر سرنوشتی مانند دریاچه ارومیه خواهد داشت.

عضو هیأت علمی دانشگاه وین اتریش در آن گفتگو بیان کرده بود: دریاچه خزر توان انتقال آب و استخراج نفت را ندارد، چون بیلان آبی خزر منفی و در ناپایداری است. در استخراج نفت باید بیلان آبی و مسائل زیستی مورد توجه قرار گیرد

پروفسورعلی یخکشی، -پدر علم محیط زیست ایران- نیز در این زمینه پیش تر به مازندنومه گفته بود:  بردن آب دریاچه مازندران به سمنان از نظر فنی قابل‌اجراست ولی باید دید صرفه‌اقتصادی دارد یا نه؟

وی معتقد است که براساس محاسبات انجام داده شده توسط خودش قیمت یک لیتر آب شیرین‌شده در این روش از قیمت کوکاکولا و پپسی‌ نیز گران‌تر تمام خواهد شد. بنابراین شیرین‌کردن آب دریاچه کاسپین اقتصادی نخواهد بود.

وی تاکید دارد که اجرای این طرح موجب تغییر اکوسیستم و آلودگی زیست‌محیطی منطقه خواهد شد. زیرا شیرین‌کردن آب و گرفتن نمک‌ها پسماندی دارد که این پسماند به ‌مرور منطقه را آلوده خواهد کرد.  

او می‌گوید: «دولت اگر اعتبار چنین طرحی را دارد چرا کارهای مهمتری نمی‌کند؟!»  

پروفسور یخکشی‌ معتقد است در این موضوع منافع افرادی در جریان است که منافع ملی را نمی‌بینند و می‌گوید: دریاچه‌ی مازندران آبی لب شور دارد که مانند آب دریاهای جهان شور نیست و دخل و تصرف در اکوسیستم آن یعنی مرگ هزارنه گونه ماهی.

دکتر خدیجه گلین مقدم –استاد دانشگاه و مدیر کمپین مخالفان انتقال آب خزر به کویر- دیگر کارشناسی بود که هم بیانیه صادر و هم با رسانه ها گفتگو کرد.

او خطاب به روحانی نوشت: «سفر استانی جنابعالی به سمنان بسیار بی‌خیر و برکت برای کشور بوده است. خبر تایید انتقال آب خزر به کویر در سفر حضرتعالی به زادگاه تان برای مردم ایران غیر قابل باور و برای مردم شمال ایران غیرقابل پذیرش‌است. این خبر دردناک و فاجعه‌آفرین شوک عجیبی را به جامعه و مردم شمال ایران وارد کرده است.

این سوال مطرح است که جنابعالی که دولت خود را دولت تدبیر و امید و محیط زیستی عنوان کرده بودید چگونه توانستید به دریاچه خزر که قلب تپنده‌ و نگین محیط‌زیست ایران است خنجر بزنید و ملتی را ناامید کنید؟ آیا حضرتعالی رییس جمهور ایران هستید یا فقط رئیس جمهور سمنان؟ می‌خواهید با آب اندک و شور یک دریاچه‌‌ی بی دست و پا، چه‌ کار مهمی در کویر شور سمنان انجام بدهید که همه را ناامید کرده‌اید!؟

گلین مقدم ادامه داد: خود بهتر می‌دانید که خزر آبی ندارد تا منتقل شود. نکند دلتان را به ولگای روسیه خوش کرده‌اید؟ دشمن مخوفی که همواره در پی "فریب" ایران بوده تا بتواند "امتیاز" بگیرد. (بحث کنوانسیون خزر بماند برای بعد) می‌خواهید صنایع "آب‌بَر" احداث کنید؟ بروید در کنار دریاهای جنوب. می‌خواهید کشاورزی راه بیندازید؟ بروید شمال ایران. می‌خواهید سمنان را پایتخت سیاسی کشور بکنید؟ که چه بشود و چگونه؟ آیا مردم استان‌های گیلان، مازندران، گلستان و حتی اردبیل که بیش از ده میلیون نفر هستند به اندازه نیم‌ میلیون مردمِ استان سمنان برای تان ارزشمند نبودند که می‌خواهید یک دریا و میلیونها نفر جمعیت و میلیاردها تن خاک طلایی، میلیاردها درخت هیرکانی و به طور کلی زیست‌بوم خزر و اطراف آن را قربانی آنان کنید؟ مگر خون شما سمنانی‌ها از خون مردم مظلومِ شمال ایران رنگین‌تر است که در چهار دوره ریاست جمهوری دست از سر کاسپین بر نمی‌دارید؟

گلین مقدم هم چنین به ایسنا گفت: اگر این انتقال آب دریای خزر هم به سمنان صورت بگیرد، فاجعه زیست‌محیطی اتفاق خواهد افتاد و ۱۷ میلیون انسان و میلیون ها جاندار و گیاه رو به نابودی می‌روند. پس از انتقال آب،  شوره‌زار خزر خواهد ماند و بادهای قطبی که موجب بارش‌های مطلوب در سطح استان و کشور می‌شوند پس از انتقال آب، نمک را به تمامی ایران پراکنده خواهد کرد.

وی خطاب به نماینده‌های سمنان گفت: نماینده‌های سمنان به جای این‌که به منافع شخصی و رأی‌آوری فکر کنند باید به  فکر منافع باشند؛ قطعاً مردم سمنان اگر بدانند که انتقال آب دریای خزر به سمنان چقدر برای ایران خطرناک است، مطمئناً دیگر اصراری برای این امر ندارند.

دکتر محمود شارع پور -عضو هیات علمی دانشگاه مازندران- خطاب به رییس جمهوری نوشت: «دو سال پیش که برای راضی کردن دانش آموزان، دانشجویان، همسایه ها و به طور کلی مردم شهر به شرکت در انتخابات و رای دادن به دولت تدبیر و امید چالش می کردیم هرگز تصور نمی کردیم که باید روزی بنشینیم و برای دولتی که امید فراوان به عقلانیت و تدبیر آن بسته بودیم نامه بنویسیم و او را به اندیشه و تدبیر دعوت کنیم. سخنرانی اخیر حضرتعالی در زمینه تایید انجام پروژه انتقال آب دریای خزر موجی از نگرانی ها را بین دوستداران محیط زیست و جامعه ایران ایجاد کرده و بار دگر حسرت دولت باظرفیت را در دل ما تازه کرد.

وی ادامه داد: مدتی پیش بود که بیش از 500 نفر از اعضای هیات علمی از دانشگاه های مختلف کشور در راستای مسئولیت اجتماعی دانشگاه، با ارسال نامه ای به حضرتعالی خواهان توقف این گونه طرح ها شده و تجربه شکست خورده  طرح های انتقال آب در دنیا را یادآور شدند. در این نامه به وضوح ضمن بیان پیامدهای منفی زیست محیطی، اجتماعی و حتی اقتصادی طرح های انتقال آب بر ضرورت نیاز سنجی دقیق و توجه به جهت گیری های ملی آمایش سرزمین در این نوع طرح ها تاکید شده و راهکارهای مبتنی بر مدیریت تقاضا پیشنهاد شده بود. چطور ممکن است نسبت به نگرانی بیش از 500 محقق و اندیشمند در مورد عوارض و پیامدهای انتقال آب دریای خزر  بی تفاوت بود؟ ...»

این استاد برجسته دانشگاه در پایان به روحانی گفت: «آقای رییس جمهوری، شما یک کشور را ناامید کردید.»

*پسینه

روحانی این ماه ها خیلی تلاش می کند تا شبیه احمدی نژاد شود، ما با پدیده ای روبه رو هستیم که به دوربین نگاه می کند و دروغ می گوید، سخنان پوپولیستی و غیرکارشناسی بیان می کند، خودرای و غیرقابل تحمل شده و در کابینه برای خود مشایی و بقایی تراشیده است!(واعظی و نوبخت).

کاربری زیر پست برنامه رضا رشیدپور نوشته بود: «روحانی دیگه نمی دونه چه وعده ای بده، خدا کنه هرچه زودتردوران اینم تموم بشه،خسته شدیم از دروغ هاش.»

باید اذعان کرد این رییس جمهوری نیست که می شناختیم. یکی به او بگوید احمدی نژاد شدن آسان است، روحانی بمان!