مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، احمد باوند: زمان آغاز و انگيزة برگزاري و ماندگاري بسياري از جشن ها و آيين هاي كهن روشن نيست. آن چه به عنوان تاريخچة آغازين جشن ها، در كتاب ها آمده است يا نويسندگان در مورد آن نوشته اند و مي نويسند، صدها و شايد هزارها سال از برگزاري آن گذشته و روايت ها و داستان ها دربارة پيدايش آن ها گوناگون است.

با گذشت سده ها و هزاره ها و نيز دگرگوني ها و تحولي كه در شيوة برگزاري به وجود آمده است و مي آيد، هاله اي از باورها و حرمت عاميانه -رسمي و غير رسمي- جشن ها را در برگرفته و به آن ها رنگ و سيمايي اسطوره اي، كه از نياكان به ارث رسيده بخشيده است.

در گروه ها و جامعه هاي ابتدايي جشن ها خود نوعي آداب و مناسك ديني است و براي خشنودي نيروهاي ماوراء طبيعه در پيرامون توتم قبيله برگزار مي شود.

در زبان فارسي واژة جشن براي برگزاري آيين هاي شاد به كار مي رود. ولي در برخي از زبان ها چون انگليسي، فرانسوي، عربي براي شادي همان واژه اي به كار مي رود كه براي سوگواري. طوري كه تفاوت را واژة ديگر بيان مي كند. براي نمونه در زبان فرانسوي:FetedeMariage جشن عروسي و FetedeMorts جشن مردگان (در فارسي بايد گفت سوگ مردگان)

جشن ها و سوگواريي ها -گذشته از شادي يا اندوهي كه به همراه دارند- در برخي از ويژگي ها همسانند، چون مهماني دادن، خوردن، آشاميدن، گرد آمدن و...

جشن ها و آيين هاي كهن ايران، همه با شادماني و سرور همراه است. تا آن جايي كه در آيين و كيش زردشتي گريستن برمردگان «ناشايست» است و كسي كه بر مردگان گريه كند در روز باز پسين پادافره سخت دارد.

يگانه مورد سوگواري كهني كه سراغ داريم «سوگ سياوش» است كه تا سدة چهارم هجري در بخارا برگزار مي شده است: «مردمان بخارا را در كشتن سياوش نوحه هاست. چنان كه در همة ولايت ها معروف است و مطربان آن را سرود ساخته اند و قوالان آن را گريست مغان خوانند واين سخن زيادت از سه هزار سال است».

 جشن عید مردگان در بعضی مناطق مازندران( سوادکوه، قائمشهر، کیاکلا ، بندپی و ... ) برگزار می گردد. در گذشته این جشن به نوروزماه 26 معروف بود. نورزماه (نوروزماه) آخرین ماه از سال باستانی تبری است( به مفهوم اسفندماه شمسی) نورزماه به معنی ماه نوروز نیست، بلکه ماهی است که نوروز باستانی و سرسال نو در پی آن خواهد آمد. به حساب قدیم ماهی است که گیاهان پس از سرمای زمستان سبز و بالیده می شوند.

نوروزماه را مردان دیلمان «اسفندار مذماه» می نامند. آنان ماه فروردین ( فردینه ماه طبری ) را نوروز ماه می نامند.

   نوروزماه باستانی طبری از سال 5516 باستانی ایرانی ( حدود 133 سال پیش از مبداء شمسی ) هرسال از سوم تیرماه مطابق سال شمار شمسی آغاز می شود.

   کوه نشینان با فرا رسیدن نورزماه بیش و شش ( 26 نوروزماه )، شامگاهان با گردآوردن  بوته های خشک گون آتش می افروزند. علت بر افروختن آتش را پیروزی فریدون بر ضحاک می دانند.

فريدون چو شد بر جهان كامكار
نـدانست جـز خويشتن شهريار
به رسم كيان تـاج و تخت مهي
بيـاراست بـا كـاخ شـاهنشهي
زمـانه بـي انـدوه گشت از بدي
گـرفـتـنـد هـركسي ره ايزدي
دل از داوري هــا بپـرداخـتـنـد
بـه آيـين يكي جشن نو ساختند
بـه فـرمود تـا آتـش افـروختند
همـه عنبـر و زعفـران سوختند
(شاهنامه ، 1377 :52)

در این عید مردمان و زنان روستا بر سرمزار می روند و مراسم باشکوهی برگزار می کنند.

در قديم اين مراسم محلي بوده براي برطرف كردن نيازهاي اساسي كشاورزي به طوريكه بازار سنتي بيس شش عيدماه در كتي لته شيرگاه زبانزد خاص و عام بوده است وسایل عرضه شده در این بازار بیشتر اداوات کشاورزی و انواع و اقسام مایحتاج اقتصادی و خانوادگی بوده است. از جمله ادوات کشاورزی: 1. داس درو ( دهره )  2. فی یه  3. لی فا 4. پارو و ... همچنین

انواع و اقسام لباس ها:

1. چوخاشلوار 2. شره 3. کلاه نمدی  4. کج دارمکنا و ...

آداب و رسوم این مراسم

1.    آستانه تراشی
2.    غبارروبی تکایا
3.    جمع شدن اهالی و میهمانان در تکایا
4.    روضه خوانی روحانی
5.    مداحی مداحان
6.    برگزاری نماز جماعت
7.    آوردن غذا از منزل به تکایا ( مجمه چاشت )
8.    صرف ناهار و ذکر فاتحه
9.    حرکت دسته جمعی به سوی قبرستان
10.    حرکت دادن منبر ( بردن منبر به قبرستان )
11.    شستن قبرها و روشن کردن شمع
12.    مویه و مرثیه خوانی زنان بر مردگان خود
13.    دعوت از مداحان برای روضه خوانی روی قبرها

یکی از دیدنی ترین مراسم در اینجاست که خانم ها در منزل غذا درست کرده در ظرفی بنام مجمه قرار داده بر سر گرفته به سوی تكيه می آیند. این حرکت سر گرفتن مجمه ها، رنگ سفره ها، خلوص نیت و ... بسیار دیدنی است. مجمه ها را در کنار هم قرار داده بعد از نماز جماعت مجمه ها را در تكيه بین حاضران پخش مي كنند. غذای هر مجمه برای پنج نفر است که افراد دور آن حلقه زده ناهار را صرف می کنند. نکته ایی که نباید آن را از یاد برد این است که هنگام خوردن ناهار هیچ کس نمی داند بر سر سفره چه کسی نشسته است و غذا می خورد. اگر دونفر با هم قهر باشند شاید بر سر سفره هم بنشینند. این مراسم در سال 96 به  شماره 1375 به نام روستای فرامرزکلا به ثبت ملی رسیده است.

   بعد از صرف غذا و ذکر فاتحه، حرکت به سوی قبرستان آغاز می شود. خانم ها ظرف غذا را به خانه رسانده به سرعت خود را به قبرستان می رسانند ورود هر فرد به قبرستان با ذکر فاتحه همراه است. خانم ها قبر مردگان خود را شست و شو می دهند شمع بر می افروزند هر خانواده بر خود واجب می داند که مداحی را به سر قبر مرده خود آورده و روضه خوانی کند. در ضمن نباید مویه و مرثیه زنان را از یاد برد.

در این حین یکی از اهالی، منبر را بر دوش گرفته به قبرستان می آورد. روحانی بر منبر رفته و روضه می خواند. حاضرین در مراسم به اندازه توان خود پول می دهند. بعد از ذکر روضه و فاتحه به صرف دسر که عموماً هندوانه و خربزه و میوه های فصلی است مشغول می شوند. این میوه ها را بیشتر افرادی که در شهر هستند به نیت مردگان خود بر سر مزار می آورند خرما هم در کنار آن هست. امروزه شربت، حلوا و شیرینی هم پخش می شود.

   لازم به ذکر است که مراسم مجمه چاشت و غذاخوری در گذشته در قبرستان انجام می شد. یعنی هرکس غذا درست می کرد بر سر قبر مرده خود می آورد و با خانواده اش صرف می کرد. در ضمن این ایام مراسم روضه خوانی در خانه ها هم رواج دارد.    

بخش دوم جشن مربوط به مسابقه کشتی لوچو بین پهلوانان منطقه بند پی و سوادکوه است که با حضور انبوه تماشاگران در منطقه کوهستانی امام زاده حسن آلاشت  برگزار می شود. در این مسابقه، دو کشتی گیر روبه روی هم قرار می گیرند در حالی که خم می شوند دست ها را تاب داده موقعیّت حریفرا در نظر می گیرند تا در وقت مناسب به کمر یا پای حریف دست یابند.

ملاک پیروزی، رساندن زانوی حریف به زمین است البتّه اگر پشت حریف به زمین برسد هیجان بیشتری دارد. جایزة برندگان دام های محلّی از قبیل: گوسفند و گاو نر جوان( جونکا) می باشد. در همین روز چوپانان منطقه در ارتفاعات به آتش زدن بوته ها می پردازند، چون بر این باورند که در این روز فریدون، پادشاه پیشدادی ایران، ضحاک را در کوه دماوند زندانی و افراد در بند ضحّاک را آزاد کرد و فرمان داد خبر این پیروزی را با برافروختن آتش در کوه به مردمان اطلاع دهند. به همین منظور چوپانان یاد و خاطرة آن روز را با آتش زدن بوته ها گرامی می دارند.

در این روز مردمان ساکن نواحی جنگلی و جلگه ای مازندران با رفتن بر سر مزار مردگان و پخش کردن انواع غذاهای محلّی و میوه های فصلی برای روح مردگان خود خیرات می کنند و با شستن قبرها و روشن کردن شمع یا سوچو ( مشعل چوبی) بر روی قبر، یاد عزیزان خود را گرامی می دارند.

بخش سوم مراسم مربوط به بازار بیس شش عیدماه است که کاملترین و معروفترین شکل بازار سالانه را داشت و در امامزداه محمد کتی لته در غرب شیرگاه برگزار می شد. در این بازار بویژه آهنگران دست ساخته های خود را که بیشتر مربوط به کار کشاورزی بود عرضه می کردند. چون زمان بعد از بازار فصل برداشت شالی بود. در کنار آن دامداران فراورده های دامی خود را به فروش می دادند و دست بافته های سنتی هم جایگاه ویژه ای داشت. امروز این بازار کم رنگ شد اما در امامزاده حسن آلاشت به شکلی برگزار می شود.