مازندنومه؛ سرویس اقتصادی، سردبیر: موهای جوگندمی‌اش از میان‌سالی‌اش خبر می دهد. اهل آمل است و بازرگان و کارآفرینی باتجربه.

حرف که می‌زند متوجه می‌شوی به کارش تسلط دارد، پیچ و خم کار را می‌داند و به روز است.

 «خلیل قلی‌زاده» بازرگانی بین المللی است و با رفت‌وآمد به بسیاری از کشورها، حالا شناخته‌شده و بنام است.

31 سال پیش شرکت «رویش» را در زمینه‌ی باغبانی بنا نهاد و 25 سال است که به عنوان پیمانکار وزارت کشاورزی ایران و سایر شرکت‌های خصوصی، در زمینه‌ی تولید نهال و انواع نشا و گیاهان دارویی و زینتی، با بالاترین کیفیت و استاندارد  فعالیت می‌کند.

«رویش» که در سرخرود و آمل قرار دارد، چندین‌بار تولیدکننده برتر و نمونه‌ی ملی در زمینه‌ی گیاهان دارویی و محصولات گلخانه‌ای و مشتری برتر بانک کشاورزی و کارآفرین نمونه شد.

پرورش انواع گیاهان دارویی در مزارع و گلخانه‌ها، پرورش گل‌ها، گیاهان تزیینی و سبزیجات، ساخت گلخانه‌های مدرن و طراحی و اجرای فضای سبز و صادرات و بازاریابی بین المللی گل و محصولات کشاورزی عمده‌ترین فعالیت‌های «خلیل قلی‌زاده» در شرکت رویش است.

پس از موفقیت های «رویش»، این کارآفرین به سراغ  ساخت و گشایش پروژه ای کم‌نظیر در ایران رفت: «پروژه‌ی مرکز لجستیک و پایانه‌ی صادرات محصولات کشاورزی» در قالب شرکت «روماک‌گستر پارس.»

*از رویش تا روماک

در جویبار هستیم. پشت دانشگاه آزاد این شهرستان، شرکت «روماک» در قطعه زمین وسیعی خودنمایی می‌کند. «روماک» مراحل پایانی فاز نخست خود را پشت سر می گذارد و قرار است، به تدریج فازهای دوم  وسوم نیز تاسیس شود.

در کاتالوگی که روی میز قرار دارد، نوشته شده: «این مجتمع همه‌ی امکانات، تاسیسات و تجهیزات لازم را برای آماده سازی، نگه‌داری، و بازاریابی محصولات کشاورزی برای تنظیم بازار داخلی، نیز توزیع مدرن و علمی محصولات کشاورزی و تسهیل صادرات را به طور یکپارچه فراهم می کند.»

«قلی‌زاده» وقت‌شناس و صریح است و در تمام دقایقی که با ماست، به حاشیه نمی‌رود. با پاورپوینت و فیلم‌هایی که در اختیار دارد، توضیح می دهد که این‌جا چه خبر است.

او ابتدا از تاریخچه 70 ساله‌ی خانواده‌اش در حوزه‌ی تجارت کشاورزی می‌گوید و سپس به «رویش» اشاره می‌کند که اساس فعالیت‌اش در زمینه کشاورزی مدرن، از جمله ساخت گل‌خانه های مدرن بوده است.

این فعال حوزه‌ی بازرگانی بیان می کند که شرکت «رویش» قادر به تولید میلیون‌ها تن گیاه دارایی و تزیینی دانه با بالاترین کیفیت و استاندارد است. فعالیت های دیگر این شرکت در ساخت‌وساز و عملکرد گل‌خانه ای مدرن در سیستم هیدروپونیک (بدون استفاده از خاک)، نیروگاه، تولید و کشت محصولات تابستانی است.

«رویش» در صادرات محصولات کشاورزی فعال است و مزرعه هایش از هراز در مازندران تا خان‌ببین در گلستان قرار دارند. انواع میوه‌ها، گیاهان دارویی و محصولات تابستانی را هم با بالاترین کیفیت به کشورهای مستقل حوزه سی. آی. اس و خلیج فارس صادر می‌کند.

قلی‌زاده در میان توضیحاتش به 7 بار نمونه شدن «رویش» در کشور، بهره‌گیری از دانش روز دنیا و نیروهای تحصیل کرده و ساخت و راه اندازی این پروژه توسط متخصصان جوان داخلی شرکت اشاره می‌کند.

چند سال پس از آغاز به کار موفق «رویش» و با پشتوانه‌ی آن، «خلیل قلی‌زاده» راه اندازی پروژه بزرگ «روماک» را در منطقه جویبار آغاز کرد.

* در تولید رتبه داریم، در صادرات نه!

ایران ، در تولید نامدار و پرمایه است و در صادرات کم رمق و بی سهم. حدود 15 سال پیش «قلی‌زاده» به این نتیجه رسید که ما در زمینه‌ی بازرگانی کشاورزی و نداشتن بازار در فراتر از مرزها مشکل داریم. او با این پرسش روبه‌رو بود که: «با وجود اینکه خاستگاه کشاورزی در ایران بوده و جاده تجاریِ ابریشم از اینجا می‌گذشته، چرا این کشور اکنون نمی‌تواند سهم مناسبی از تجارت کشاورزی در منطقه و جهان داشته باشد؟»

«از نظر تولید محصولات کشاورزی، ما رنکینگ جهانی خوبی داریم، ولی سهم کوچکی از صادرات و بازار در اختیار ماست. چرا؟!»- این را مدیرعامل «روماک» می‌گوید و ادامه می‌دهد: «برای پاسخ به این پرسش، ما سال‌ها مطالعه و بررسی کرده، و برای تاسیس مرکز لجستیک به عنوان سامانه و مجتمعی کارآمد برای حل این مشکل، از مشاوران بسیار از جمله از مشاوره شرکت بین المللی آکسیس هم بهره بردیم.»

این شرکت بنام خارجی در زمینه راه اندازی نوعی مراکز لجستیک بین المللی و اتاق‌های حراج تجارت مدرن در سراسر دنیا فعالیت دارد و توانسته 26 محصول کشورهای مختلف را جهانی کند.

این کارآفرین ایرانی می‌دانست روسیه و کشورهای عربی منطقه، بهترین بازار را در دنیا دارند و اغلب محصولات مورد نیاز این کشورها در ایران با کیفیت بالا تولید می‌شود.

از 12 سال پیش «خلیل قلی‌زاده» با بازدید میدانی مراکز تجارت محصولات کشاورزی در کشورهای پیشروی دنیا و با مشاوره‌ی «آکسیس»، سنگ‌بنای پروژه مرکز لجستیک و صادرات محصولات کشاورزی را بنا نهاد. در ادامه بعد از بررسی و طراحی، مدل محلی این پروژه در قالب «روماک» راه اندازی شد.

او می‌گوید: «ما در بررسی‌های‌مان به این نتیجه رسیدیم که 3 مشکل در بخش کشاورزی داریم: ضایعات بالاپس از برداشت محصول (حدود 40درصد)، عقب‌افتادگی سیستم توزیع در کشور که برای مثال، ما نتوانستیم بازار شب عید را کنترل کنیم و بالاخره مناسب نبودن وضعیت توسعه صادرات.»

«قلی‌زاده» استدلال می کند که اگر تحریم هم برداشته شود، ما با وجود توان تولید بالا، چون در سیستم توزیع محصولات عقب‌افتاده و سنتی هستیم، نمی توانیم در تجارت جهانی کشاورزی سهمی داشته باشیم.

کشور ما در تولید برخی محصولات مانند مرکبات، سیب، انار، فندق و خرما رتبه خوب جهانی دارد و اول تا هفتم دنیا هستیم، ولی مصرف تولیدات کشاورزی در ایران بیشتر تازه‌خوری است و میوه‌ها، عمر انبارداری محدودی دارند و هنگام مواجه شدن با مازاد تولید و یا بحران، کشاورزان و باغداران صدمه فراوانی می بینند. به قول مدیرعامل روماک «ما توان نگه‌داری تولیدات‌مان را نداریم.» این‌جاست که اهمیت پروژه مهم لجستیک و پایانه صادرات محصولات کشاورزی روماک آشکار می‌شود.

*روماک، در استاندارد جهانی

بنیان‌گذار «روماک» در ادامه پاورپوینت‌هایی را نشان می‌دهد که ثابت می‌کند بهترین بازارهای مصرف محصولات کشاورزی جهان در اطراف ما قرار دارند؛کشورهایی نظیر روسیه، عراق، قزاقستان، امارات، عربستان و مانند این‌ها.

او می‌گوید: «بازار مصرف تولیدات کشاورزی، چون مرتبط با امنیت غذایی کشورهاست، غیرسیاسی است و به این کاری ندارد که کشور صادرکننده مسلمان یا غیرمسلمان است و یا  در کدام قاره قرار دارد. به عبارتی، واردکننده ها، تامین کننده خوب و مطمئن می‌خواهند تا به طور منظم و دائمی بتوانند ارقام چند صدهزار تا میلیون تن را پیوسته و با کیفیت های بین المللی عرضه کنند. با وجود تولید بالا، هیچ شرکت ایرانی با تناژ بالا،  دائمی و با محصولات گوناگون نیز وجود ندارد که تامین‌کننده‌ی خوبی باشد.»

قلی‌زاده ادامه می‌دهد: «لزوماً کشور صادرکننده‌ی محصولات کشاورزی، تولیدکننده آن محصولات نیست. برای مثال کشور امارات در محصولات باغی و دامی تولیدی ندارد، ولی تامین کننده این محصولات برای کشورهای عربی منطقه است. یا بخشی از مواد غذایی روسیه را کشور بلاروس تامین می کند که خود تولید کشاورزی چندانی ندارد.»

حال پرسش اساسی این است که چرا ما در ایران شرکتی نداریم که بتواند در قدوقواره جهانی عرض اندام کند و تامین و صادرکننده محصولات زراعی و دامی باشد؟

قلی‌زاده به این پرسش، چنین پاسخی می‌دهد: «بازرگانی ما در ایران مدرن نشده و همچنان حاجی‌بازاری‌ها  آن را اداره می‌کنند. شرکت‌های مدرن و پیشرو در ایران وجود ندارند و چون زیرساخت نداریم، این می‌شود که طی سالیان متمادی، نمی توانیم بازار شب عید را بدون نوسان و ثابت، در کنترل نگه داریم.».»

در همین راستا و با این دیدگاه به روز، جهت رفع مشکلات تامین و نگه‌داری محصولات زراعی، شرکت «روماک گستر پارس» راه اندازی شد که سالن آماده‌سازی، بسته‌بندی و بارانداز، هم‌چنین آزمایشگاه، رنگ‌آوری، سبززدایی، واحد آی. کیو. اف و تونل انجماد دارد، به اضافه‌ی سالن معاملات(حراج کشف قیمت)، اداری، نمایشگاه، سردخانه‌های بالای صفر و زیرصفر، دو مداره و امکانات رفاهی و سایر خدمات پنجره‌ی واحد تجاری.

*ویژگی‌های روماک

فاز نخست پروژه روماک مراحل نهایی کار را می گذراند و اگر مشکلات تحریم و مسایل مربوط به تامین ارز و منابع مالی نبود، کارش را مدت‌ها قبل آغازکرده بود.

در فاز نخست، در زمینی به مساحت 30 هکتار، 31 هزار متر مربع سالن نگه‌داری و ذخیره‌سازی محصولات کشاورزی ساخته شده است. قرار است در این مکان، 140 هزارتن محصولات کشاورزی شامل گوشت، سبزی، میوه و ماهی آماده سازی و بازاریابی شود.

نگه‌داری و ذخیره‌سازی 30 هزارتن انواع میوه، سبزی، گوشت، مرغ و ماهی در انبارها و سردخانه های بالای صفر و زیر صفردرجه‌ی دومداره نیز از دیگر قابلیت‌های این مجتمع است.

«روماک» بارانداز داخلی مدرن به مساحت 8 هزارمتر مربع به صورت سرپوشیده دارد که می تواند کامیون، کامیونت و هوابند را هم‌سطح کند. نیز 1/6 هکتار بارانداز بیرونی برای بارگیری انواع کامیون و تریلی.

قلی‌زاده می‌گوید: «یکی از برنامه های ما در روماک، برندسازی محصولات ایرانی است، کاری که تا جایی که می‌دانیم هیچ شرکت ایرانی، در استاندارد جهانی، قادر به اجرای آن نیست.»

او مثالی از تولید هلو می‌زند و اظهار می‌کند: «درکم‌تر از 2 ماه، 250 هزارتن هلو وارد بازار می شود. این هلو تا ظهر قیمت بالاتری دارد، اما به تدریج قیمتش در فروشگاه‌ها و میادین میوه کم می‌شود، چون رو به فساد می رود. ما نمی‌توانیم هلو را صادر کنیم، به دلیل این‌که گرما آن را از بین می‌برد.»

نبود زیرساخت مناسب، تکیه‌کلام صحبت‌های این سرمایه‌گذار است. او بر این باور است که در بازار داخلی، کشف قیمت هم نداریم، به همین دلیل تولیدات مواد غذایی ما، قیمت ثابتی ندارند. «روماک» اما نوع فروشش بر مبنای فروش بین المللی و متصل به بازارهای جهانی است. به گونه ای که همه فرایندهای داخلی و خارجی اش از طریق اینترنت و امواج وای فای، ثبت و انتقال می یابند.

بر همین اساس در دل مجموعه، مرکز حراج مدرن طراحی شده و زیر ساخت‌هایش مورد مطالعه و خریداری قرار گرفته‌اند. به عبارتی، گونه ای حراج مدرن را طراحی کرده که به مراکز قیمت‌گذاری اروپا متصل است.

زنجیره سرد ویژگی دیگر «روماک» است که به ادعای «قلی‌زاده» در خاورمیانه نظیر ندارد. فاز نخست مرکز حدود 31 هزارمترمربع مساحت دارد که از ورود تا خروج خنک نگه داشته می شود. به عبارت دیگر، تحویل کالا از مبدا (باغ، مزرعه، کشتارگاه های دام و طیور و مرغداری) تا مقصد (مشتری) در محیطی خنک انجام می‌گیرد تا ضایعات به حداقل برسد.

این مجتمع اگر به مرحله‌ی نهایی برسد، در پایان 3 فاز خود، قادر است در محیطی وسیع -نزدیک 9 هکتار – حدود 330 هزارتن کالا را مدیریت کند.

* حمایت حداقلی مسئولان

می‌پرسم: «چرا در عنوان مرکز، واژه لجستیک آمده؟» و مدیرعامل روماک توضیح می‌دهد که لجستیک یعنی مدیریت جریان کالا از زمان تولید تا زمان تحویل که کل فرایند را شامل می شود. کار پایانه فقط صادرات است، ولی روماک فقط به صادرات نمی اندیشد، بلکه مراحل قبل از آن و زیرساخت‌هایی نظیر آماده‌سازی، بازاریابی، نگه‌داری، ذخیره سازی، بسته‌بندی و مانند این‌ها نیز برای ما اهمیت دارد.‌

مرکز لجستیک و پایانه صادرات محصولات کشاورزی روماک، در نزدیکی دریا در جویبار راه اندازی شده؛ منطقه‌ای که کشاورزی فعالی دارد و به مرکز استان مازندران، فرودگاه، راه‌آهن و بندرهایی چون امیرآباد وفریدون‌کنار نزدیک است.

سرمایه‌گذار روماک می‌گوید: «در دنیا زیرساخت‌ها را دولت  برای سرمایه‌گذار مهیا می‌کند، ولی اینجا بخش خصوصی با مشکلاتی نظیر تامین زیرساخت‌های اولیه مانند آب، برق و گاز روبه‌روست!»

حجم سرمایه‌گذاری در فاز نخست این مجموعه‌ی بخش خصوصی به 220 میلیارد تومان رسیده، اما چون نگاه مسئولان، سنتی است و مدیران دچار روزمرگی هستند، حمایت جدی از چنین پروژه ای که با شفافیت مشغول فعالیت است، حداقل است.

به گفته‌ی «قلی‌زاده» هدف نخست این مجموعه تامین نیازهای داخلی است و سپس صادرات. محصولات مازاد کشاورزان هم، فریز و ذخیره‌سازی می‌شود و هنگامی که بازار داخلی نیاز دارد، عرضه خواهد شد.

 «کالا در همین مرکز با استانداردهای جهانی شامل بررسی کامل، اسکن کامل بافت، اندازه و قند محصولات، بسته بندی، بیمه، گمرک و قرنطینه خواهد شد.» این را «قلی‌زاده» می گوید و در پاسخ به پرسش «مازندنومه» در مورد نبود زیرساخت‌هایی مانند راه، ادامه می‌دهد: «ما کارمان را آغاز کردیم. حالا نوبت دولت است که مشکل راه و سایر زیرساخت‌ها، همچنین مشکل ارزی را حل کند.»

- «آیا استاندار از این مجموعه بازدید داشت؟»

-«بله، در اولین روزهای شروع به کارش از اینجا بازدید کردند. اما هنوز مشکلات آب، برق، جاده و تخصیص ارز مجموعه حل نشده. وضعیت راه را هم که دیده اید! در دنیا ابتدا دولت زیرساخت‌ها را می‌سازد و از سرمایه‌گذار دعوت می‌کند تا کارش را آغاز کند. ما برعکس عمل کردیم! چاره‌ای هم نبود، باید شروع می‌کردیم. ما روماک را اولویت استان برای محرومیت‌زدایی و تحولی برای کشاورزی و صادرات ایران می دانیم.»

 این توضیحات کارآفرین و سرمایه‌گذار مازندرانی، جای تامل دارد. کسی که بر اساس مدل 2019 دنیا، پروژه ای بزرگ را با توان متخصصان داخلی کلید زده است؛ ولی اکنون نبود زیرساخت‌های محلی، در کنار نوسانات قیمت‌ها و مشکلات ارزی، مشکل‌ساز شده است.

«قلی‌زاده» در زمینه‌ی مشکلات اجرای پروژه مثالی می‌زند: «18 ماه پیش، ساخت این مرکز را آغاز کردیم. در این مجموعه  65 هزارمترمربع ساندویچ پنل در نظر گرفتیم؛ متری 80 هزارتومان قرارداد بستیم، اکنون اما به متری 400 هزارتومان رسیده!»

*روماک: راست و محکم

«روماک» نامی مازندرانی است، به معنای صادق، راست، محکم و با نظم و ترتیب. بر اساس پیش‌بینی‌ها اگر پاییز امسال پروژه «روماک» به پایان برسد، مازندران نخستین استانی خواهد بود که بحران کم‌بود و بیش‌بود میوه نخواهد داشت.

در این مجموعه هر حجم تولید جذب و نگه‌داری خواهد شد. دستگاه‌های مدرن «روماک» 30 مدل باکس/جعبه را تولید خواهند کرد، از میوه‌جات تا گوشت و مرغ و سایر محصولات، هر ساعت 30 هزار باکس.

سرمایه‌گذار «روماک» تصریح می‌کند: «این مرکز برای کشاورز، باغدار و دامدار به نوعی کار ترویج و فرهنگ‌سازی را هم انجام می‌دهد. تولیدکننده استانداردهای ما را می‌بیند و متوجه می‌شود قیمت‌گذاری و کار با این مجموعه برایش به‌صرفه است، بنابراین در سال‌های آتی استانداردهای این‌ مرکز را در تولیداتش لحاظ خواهد کرد.»

او ادامه می‌دهد: «بیشتر محصولات تولید داخل از نظر کیفیت، در استانداردهای بین المللی قرار دارند. مشکل در حوزه‌ی توزیع کالا، تنظیم بازار وتوسعه صادرات است که روماک، الگویی در این زمینه خواهد بود.»

ردیابی کالا از مبدا تا مقصد، حفظ امنیت کالا، کوتاه شدن دست دلالان، و ارائه خدمات متفاوت از کارکردهای مثبت «روماک» است.

* 1000شغل در 3 فاز

پس از اظهارات آقای «قلی زاده»، به اتفاق او و جمعی از مشاورانش، از سالن‌های بزرگ مجموعه بازدید می کنیم. قرار است اینجا مدل روز دنیا با آخرین تکنولوژی اجرایی شود و در آینده مجموعه های خرد و کوچک استان و کشور هم می توانند به این مرکز متصل و از خدماتش بهره مند شوند و یا با ارتقای خود، بر اساس ایزوهای بین المللی، به صورت یک شبکه منسجم با روماک همکاری کنند.

مبدع بومی‌ساز و سرمایه‌گذار «روماک» معتقد است که دنیا، دنیای رقابت است. هرکس بهتر بفروشد، خدمات بهتری ارائه دهد و امنیت کالای مشتری را حفظ کند، خریدار به سراغ او خواهد آمد.

قرار بود این مرکز با هزینه ای با اعتباری حدود 70 تا 80 میلیارد تومان به پایان برسد، ولی اکنون هزینه‌ها به 220 میلیارد تومان رسیده است.

 هر مخاطبی که گزارش ما را تا اینجا خوانده با ما هم‌نظر می‌شود که پروژه مستقل وغیردولتی «مرکز لجستیک و پایانه صادرات محصولات کشاورزی شرکت روماک گستر پارس»، نگاه و حمایت ویژه ای را طلب می کند. یادمان نرود که تنها در یک شیفت کاری، «روماک» می تواند 140 هزارتن انواع مواد غذایی را مدیریت کند.

 سخن پایانی این‌که در فاز نخست این مرکز، حدود 250 نفر نیروی بومی مشغول کار خواهند شد و اگر هر 3 فاز آن راه بیفتد، برای بیش از 1000 نفر شغل ایجاد می‌شود.

عکس از جواد مظفری