زمانى كه از تلويزيون آتشفشان هاى كوه هاى ژاپن و قاره اقيانوسيه را مى ديديم آرزو مى كرديم چنين صحنه هاى زيبايى را از نزديك تماشا كنيم. فعاليت آتشفشان ها هيجان خاصى را در وجودمان شعله ور مى كرد. البته صحنه هاى مشكلات مردم بومى آن مناطق در اثر فوران گدازه هاى آتشفشان را كمتر ديده ايم.

دماوند، بى بخار است ؟
در تاريخ ۲۵ دى ماه پارسال زمين لرزه اى به بزرگى ۲‎/۷ در مقياس ريشتر در بومهن گزارش شد. با وجود اين كه اين زمين لرزه آن قدر بزرگ نبود كه مردم بومهن آن را احساس كنند، اما همين زمين لرزه براى زمين شناسان داراى اهميت بود. چند روز پس از اين زمين لرزه بخارهايى از دماوند خارج شد كه بسيارى را نگران كرد. آيا دماوند فعال خواهد شد؟ آيا زمين لرزه اى بزرگ در انتظار پايتخت است؟ چنين شايعه هايى در بومهن و تهران صدا كرد و شايعه زمين لرزه همه را تكان داد.

روزى، دماوند فعال مى شود
حسن اصيليان معاونت انسانى سازمان حفاظت محيط زيست درباره پيش فعاليت كوه دماوند به «ايران» گفت: «زمين شناسان در بررسى هاى خود به اين نتيجه رسيدندكه امكان فعاليت كوه دماوند وجود دارد و روزى اين كوه فعال خواهد شد. »

آيا مى توان زمان دقيق فعاليت كوه دماوند را دانست؟
اصيليان به اين سؤال اينگونه پاسخ داد: «تاكنون زمان دقيق فعاليت كوه دماوند مشخص نشده است ، اما مى توان با استفاده از نشانه هايى از حدود زمان وقوع اطلاع كسب كرد. امكان فعاليت دماوند وجود دارد و براى اين كه مشكلاتى به وجود نيايد بايد در اين زمينه بررسى دقيق انجام داد.

اصيليان درباره مسائل زيست محيطى اين اتفاق نيز اينگونه توضيح مى دهد: «به طور قطع بخارهاى برخاسته از دماوند مى تواند در آلودگى هواى آن مناطق تأثير بگذارد. همچنين در صورت فعاليت دماوند بايد منتظر تغييراتى در محيط زيست آن باشيم. همچنين، نبايد پيش بينى ها در باره گدازه ها و تأثير آن روى انسان ها و نجات كسانى را كه در معرض خطر قرار دارند فراموش كرد.»

البته پيش فعاليت كوه دماوند تازگى ندارد و بيرون آمدن بخار و دود از دهانه اين كوه در سال ۱۳۶۷ نيز مشاهده شده بود. فرهاد انصارى مدير زمين شناسى و مهندسى و زيست محيطى سازمان زمين شناسى و اكتشافات معدنى كشور دراين باره مى گويد: «كارشناسان اين سازمان برپايه گزارش هاى محلى و رفتارسنجى ويژگى هاى هيدروژئو شيميايى چشمه هاى معدنى و گرم منطقه و نيز ناهنجارى هاى الكترومغناطيسى زمين كه با استفاده از سنجشگرهاى موجود در ايستگاه كلك چال به دست آمده، اطلاعات را مورد ارزيابى اوليه قرار داده اند و بررسى ها همچنان ادامه دارد. تا كنون روى آمار كيفى چشمه ها و ويژگى هاى هيدروژئو شيميايى آنها تغييرى چشمگير كه بتوان آن را به افزايش فعاليت آتشفشان و يا رويداد زمين لرزه نسبت داد تشخيص داده نشده، اما با اين وجود افزايش لرزش هاى اخير دراين منطقه كه ممكن است با فعاليت هاى آتشفشانى وابستگى داشته باشد نيازمند توجه ويژه اى است.»

انصارى در باره اين كه بيشتر زمين لرزه ها در كدام منطقه بوده مى گويد: «بيشتر زمين لرزه ها در رابطه با فعاليت گسل مشا بوده و كانون آنها در جنوب و غرب كوه دماوند قرار دارد. در برخى از عوامل هيدروژئوشيميايى چندچشمه معدنى گرم منطقه دماوند كه از سوى تيم فرستاده شده ، مورد بررسى قرار گرفته، در محدوده زمانى رويداد برخى زمين لرزه ها به ويژه زمين لرزه ۲۹ آذرماه ۱۳۸۵ در منطقه بومهن، تغييرات آشكارى صورت نگرفته است.»

البته مدير زمين شناسى مهندسى و زيست محيطى سازمان زمين شناسى اعتقاد داردكه همواره بخار از كوه دماوند خارج مى شود و مى گويد: « افزايش خروج بخار از اين كوه در چندماه گذشته با شمارى از زمين لرزه هاى به ثبت رسيده به طور همزمان روى داده و افزايش دما و بروز تغييرات فيزيكى و شيميايى در چشمه هاى اطراف كوه دماوند و خارج شدن بخار و دود از دهانه آتشفشان در سال ۱۳۶۷ البته با شدت كمتر، ديده شده بود كه بروز اين پديده مشابه هم اكنون شايسته توجه ويژه اى است.

 ممكن است چنين تغييراتى نشان دهنده رويداد آتشفشان در آينده نزديك نباشد، اما رفتارسنجى و بررسى ويژگى هاى دماوند و ديگر آتشفشان هاى مشهور ايران كه همگى از آتشفشان هاى جوان جهان به شمار مى آيند با هدف شناخت رفتار طبيعى آنها، اين امكان را فراهم مى آورد كه در صورت پيدا شدن رفتار ناهنجار و غيرطبيعى در آينده، چنين تغيير رفتارى شناسايى شده و در تصميم گيرى مورد استفاده قرار گيرد. نبايد فراموش كرد كه بيشتر اين آتشفشان ها خفته است و خاموش به شمار نمى آيد و تنها با شناخت كافى از پديده ها و فرايندهاى زمين شناسى است كه مى توان هنگام رويارويى با آنها بدون غافلگيرشدن به درستى تصميم گرفت و براى پيشگيرى از آسيب هاى جانى و مالى گسترده برنامه ريزى كرد.(iran-newspaper)