خزر هر روز آلوده تر می شود و بدین سان یکی از بزرگ ترین و زیباترین منابع آبی کشور رفته رفته زیر بار آلودگی کمر خم می کند. براساس گزارش ها در استان مازندران روزانه حداقل 16 تن ازت و یکهزار و 600 تن فسفر و دیگر مواد گوناگون وارد آب های خزر می شود و کارشناسان پیش بینی کرده اند تا سال 2010 حدود 300 میلیون تن فاضلاب کشاورزی وارد آب های مازندران می شود که این امر آلودگی دریا را مضاعف خواهد کرد.

خزر از همه سو آسیب می بیند، فاضلاب کارخانه ها آلودگی های نفتی، مواد زائد، ماهیگیران و حتی مردمانی که برای تفریحات خود کنار ساحل زیبای خزر از این دریا هزینه می کنند. این تنها صاحبان جنوبی خزر نیستند که این سفره عظیم دریایی را هر روز تهی تر می کنند، بلکه همه ساحل نشینان خزر در چهار سوی آن به جان این سفره افتاده اند. فرق نمی کند آذربایجانی ها همانقدر در آلودگی خزر مقصرند که قزاق ها ترکمن ها و ایرانیان تقصیرکارند.

این همه در حالی است که پنج کشور حاشیه خزر بخشی از منابع غذایی، کشاورزی و صنعت انرژی خود را از این دریا تامین می کنند، بی آنکه بدانند این منبع بزرگ سرانجام ممکن است پایانی داشته باشد؛ پایانی غم انگیز برای همه آنانی که چوب بی رحمی بر پیکر این گوهر نجیب می زنند.

گزارش ها می گویند حداقل در ساحل جنوبی خزر که ما ایرانیان ساکن آن هستیم به خاطر ورود پساب های صنعتی، کشاورزی، خانگی و بی توجهی عمومی به محیط زیست، آلودگی ها به سوی دریا جاری شده و این آلودگی ها همچنان در حال افزایش است. جای تاسف است که مدیریت ها نیز در این بخش ضعیف عمل می کنند.

منطقه ساحلی دریای خزر که یکی از ویژه ترین مناطق زیستی در جهان محسوب می شود تاکنون به دلیل مدیریت های بخشی که اغلب با مشکلات عدیده مواجه بوده اند با تهدید های متعددی روبه روست که از جمله این تهدید ها می توان به آلودگی آب های دریای خزر، کاهش ماهیان خاویاری بی نظیر و سایر شیلات این دریاچه، کاهش سطح جنگل های منحصر به فرد هیرکانی، تغییر کنترل نشده کاربری اراضی، تراکم جمعیت خارج از تحمل محیط در برخی مناطق ساحلی، مشکلات زباله و فاضلاب، آلودگی های نفتی و مواد زائد خطرناک، گسترش بیماری های مختلف، مشکلات آب های زیر زمینی و نابودی تالاب ها اشاره کرد.

این منطقه به جهت توانایی های بالای خود دارای فرصت های قابل توجهی برای توسعه پایدار است که ترابری بین المللی، چشم انداز های طبیعی و امکانات ویژه برای اکوتوریسم و گردشگری پایدار، مناطق حفاظت شده استثنایی جهت جلب توریست بین المللی، تنوع زیستی بی نظیر و دعوت دانشمندان و محققان از سراسر جهان برای تحقیقات و محصولات شیلاتی و کشاورزی از جمله این قابلیت هاست.

تاکنون با اعمال مدیریت های ناهماهنگ نه تنها تهدید های منطقه کاهش نیافته و از تخریب و آلودگی محیط زیست جلوگیری به عمل نیامده است، بلکه به استناد آمار و ارقام موجود این تهدید ها در سال های اخیر با سرعتی قابل توجه گسترش یافته است. از سویی دیگر استفاده از فرصت های بی نظیر منطقه از آن جهت که بدون برنامه ریزی جامع و بدون توجه به توسعه پایدار بوده اند خود به عاملی در جهت توسعه ناپایدار و تخریب و همچنین آلودگی محیط زیست بدل شده است.

ادامه این روند نه تنها موجب تخریب محیط زیست خواهد شد، بلکه مشکلات عدیده اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی برای منطقه به بار خواهد آورد، کشاورزان بیشماری که با فروش اراضی کشاورزی خود به مغازه داران یا رانندگان شهری تبدیل شده اند، صیادانی که ناچار شغل سابق خود را رها کرده اند، هجوم ویلانشینان با فرهنگ های متفاوت به منطقه و بسیاری تغییرات دیگر که در جهت توسعه ناپایدار منطقه بوده، پیامد اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی و همچنین فرهنگی بسیاری به بار آورده که هجوم عوارض محیط زیستی خاموش و بی درد سر نخواهد بود. بر اساس مطالعات انجام شده تنها راه حل جلوگیری از این روند تخریب و آلودگی و همچنین نابسامانی اجتماعی و اقتصادی، ایجاد سیستم مدیریت یک پارچه منطقه ساحلی است.

مدیریت جامع منطقه ساحلی باید با تفکیک منطقه ساحلی برای تخصیص استفاده های متنوع را سامان دهد و این مدیریت باید بتواند طرح های جدید برای منافع ویژه مانند ماهیان خاویاری و تالاب ها و جنگل های ساحلی و رشد اکوتوریسم را ساماندهی کند.

مدیرکل سازمان محیط زیست استان گیلان درخصوص اقدامات پیشگیرانه برای کاهش آلودگی های دریای خزر می گوید؛ در استان گیلان بالغ بر 40 رودخانه جریان دارد که همه آنها با گذر از شهرها و روستاها به دریای خزر سرازیر می شوند و در گذشته همه فاضلاب های شهری و خانگی و حتی بیمارستانی و صنعتی به رودخانه ها می ریخت. ولی با برنامه ریزی های انجام شده صاحبان صنایع مجاب به راه اندازی سیستم تصفیه فاضلاب شدند و هم اکنون 70 درصد کارخانه های صنعتی دارای این سیستم بوده و 30 درصد مابقی نیز به زودی مجهز به سیستم های تصفیه خواهند شد، اما اکثر بیمارستان ها متاسفانه تاکنون موفق به راه اندازی این سیستم نشد ه اند.

کامران زلفی نژاد با بیان اینکه امسال در روز زمین پاک شرکت آب و فاضلاب شهری رشت را موظف کردیم با شعار «رفع ورود فاضلاب ها به رودخانه ها» جلوی ورود تمام پساب ها و فاضلاب های شهری و صنعتی و کشاورزی را به رودخانه ها بگیرند که این طرح در مورد دو رودخانه زرجوب و گوهررود به انجام نرسیده است و کمیته ویژه ای در این خصوص آغاز به کار کرده است. در شهر رشت نیز عملیات راه اندازی سیستم تصفیه فاضلاب های خانگی شروع شده که با تامین اعتبار آن از سوی شرکت آب و فاضلاب، عملیات واگذاری انشعاب ها نیز به زودی آغاز می شود.

وی با اشاره به اقدام های جلوگیری از ورود پساب های کشاورزی به درون رودخانه ها نیز اظهار می دارد؛ در گیلان یک کارخانه کمپوست موجود است که با افزایش آنها باید کشاورزان را به سمت استفاده از کودهای کمپوست به جای کودهای شیمیایی هدایت کنیم چه آلودگی ناشی از پساب های حاصل از کودهای شیمیایی جبران ناپذیر است. با جای گیری مناسب استفاده از سموم دفع آفات را به حداقل برسانیم.

زلفی نژاد در پاسخ به سوال ما که برای پاکسازی سواحل خزر چه تمهیداتی اندیشیده شده، می گوید؛ اخیرا جلسه ای با مدیران CEP (برنامه محیط زیست دریای خزر) در بندر انزلی تشکیل دادیم که یکی از مصوبات آن راه اندازی کمیته ویژه ای به این منظور بود تا ضمن گشت های پاکسازی اعم از خشکی و دریایی به برنامه ای فرهنگی در این خصوص بپردازند. وی در پایان می افزاید؛ در ایام تعطیلات تابستان نیز طبق تفاهم نامه ای با مسوولان آموزش و پرورش قرار است از دانش آموزان برای پاکسازی سواحل و امور فرهنگی کمک بگیریم. خزر هر روز آلوده تر می شود و در زیر بار این آلودگی کمر خم می کند.(kargozaraan)