مازندنومه، اشکان جهان‌آرای: مازندران امسال در نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع وابسته با محوریت رویداد ساری ۲۰۲۲ حضور یافته و بر همین اساس نیز پاویونی متفاوت نسبت به سال‌های گذشته برای این استان طراحی شده است که یک مازندران کوچک را در سالن ۳۸B نمایشگاه بین‌المللی تهران ارائه کرده است.

پانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع وابسته صبح دیروز –شنبه 9 بهمن- در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برپا شد و مازندران نیز مانند هر سال با برپایی یک غرفه مجزا در این نمایشگاه حضور یافته است ، اما حضور امسال مازندران دست‌کم از نظر ظاهری متفاوت از سال‌های گذشته است.

پاویون مازندران در سالن ۳۸B را امسال می‌توان یکی از پاویون‌های شاخص بین فضاسازی‌های ایجاد شده بین استان‌های مختلف دانست ؛ سازه‌ای که با بهره‌گیری از نمادهای مختلف و تمرکز بر نمادگرایی در طراحی آن تلاش شده ظاهری متفاوت و در عین حال وابسته به اصالت و فرهنگ و بوم مازندران داشته باشد و همزمان نیز رویداد ساری ۲۰۲۲ در آن به شکل ویژه‌ای مورد توجه قرار گرفته است.

هر چند که نمایشگاه امروز رسما آغاز به کار کرد، اما هیاهوی برپایی نمایشگاه از چند روز پیش بویژه در سالن ۳۸B قابل مشاهده بود. ادارات کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان‌های مختلف از حدود چهار روز پیش کار فضاسازی و ایجاد پاویون‌های اختصاصی را آغاز کردند. عمدتا نیز نگاه بر طراحی فضا بر اساس اجرای ماکت‌هایی از بناهای تاریخی و نمادهای شاخص استان‌ها بود ، اما پاویون برخی استان‌ها مانند مازندران با نگاهی انتزاعی و معاصر بر مبنای مؤلفه‌های بومی طراحی و اجرا شده است.

از این نظر می‌توان پاویون‌های مازندران و اصفهان را فضاهای شاخص ایجاد شده دانست. البته پاویون اصفهان با مساحت ۳۰۰ متر و طراحی زیبا و معاصر نیز در این سالن خودنمایی می‌کند. ضمن این که اصفهانی‌ها برای برندسازی نام پاویون‌شان را «اصنَهان» قرار داده‌اند که اشاره به دیده نشده‌های اصفهان دارد. پاویون تهران نیز با نگاهی نمادگرایانه طراحی و اجرا شده است.

غرفه مازندران که هر سال در فضایی تقریبا ساده و با طراحی روتین نمایشگاهی برپا می‌شد، امسال دارای معماری و هویت طراحی است. هم رگه‌هایی از معماری بومی را می‌توان در آن دید و هم نشانه‌هایی از طبیعت و فرهنگ و صنایع دستی و سبک زندگی بومی این استان که همگی در نما و درون یک سازه چوبی به مساحت ۱۱۷ متر مربع ارائه شده‌اند.

مازندران در نمایشگاه امسال با استان‌های تهران، خوزستان، خراسان رضوی و گلستان همسایه است. سمت چپ غرفه مازندران پاویون خوزستان قرار دارد، سمت راست غرفه خراسان قرار گرفته است، روبه‌روی مازندران پاویون گلستان واقع شده و در قسمت پشت پاویون مازندران هم غرفه تهران با نمادهای بزرگی از چمدان‌های مسافرتی خودنمایی می‌کند.

رویکرد معاصر در طراحی

طراحی پاویون مازندران را مسعود نیکوبیان و محمد شانه‌چی دو هنرمند مازندرانی بر عهده داشتند که طی حدود یک هفته پژوهش و طراحی در نهایت به طرح کنونی اجرا شده برای پاویون مازندران رسیدند.

شانه‌چی درباره دلایل طراحی پاویون مازندران با ساختار و شمایلی متفاوت به خبرنگار ایرنا می‌گوید: رویکرد طراحی امسال ما در نمایشگاه رویکرد معاصرتری نسبت سال‌های گذشته است و سعی کردیم رویداد بین‌المللی ساری۲۰۲۲ و انتخاب ساری و مازندران به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو را در آن برجسته کنیم.

این برجستگی ساری۲۰۲۲ در طراحی سازه که شانه‌چی به آن اشاره می‌کند را می‌توان در اجزای مختلف پاویون مازندران مشاهده کرد. از ثبت شدن لوگوی ساری۲۰۲۲ در قسمت‌های مختلف پاویون تا قرار داشتن پرچم کشورهای عضو اکو در پاویون و حتی ظاهر سازه که زنجیره‌ای از ۱۰ انسان را نشان می دهد که دست در دست هم داده‌اند.

شانه‌چی اظهار می‌کند: دیوار پاویون مازندران از ۱۰ انسان دست در دست هم تشکیل شده است که هر کدام از انسان‌ها نمادی از یکی از کشورهای عضو اکو هستند و به صورت یک زنجیره انسانی دست در دست هم داده‌اند تا از میراث طبیعی، تاریخی و معنوی که نمادهایی از هر کدام‌شان در سازه قرار دارد حفاظت کنند. ضمن این که این زنجیره به نوعی تداعی‌کننده باغ‌های مازندران هم است.

نشانه‌های طبیعت و درخت را نیز در طراحی سازه پاویون مازندران می‌توان دید. بخش‌هایی از غرفه و سازه با برگ درختان بومی مازندران پوشانده شده و نارنج هم در بعضی قسمت‌ها خودنمایی می‌کند. مسعود نیکوبیان معمار مازندرانی و دیگر طراح پاویون مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا به استفاده از نمادگرایی در طراحی این سازه برای نشان دادن اهمیت جنگل‌های هیرکانی مازندران اشاره می‌کند و می‌گوید: هر کدام از این نمادهای ۱۰گانه دیواره پاویون به یک درخت اشاره دارد که در واقع اشاره‌ای به جنگل‌های هیرکانی و اهمیت حفاظت از آن است.

استفاده نمادین از معماری بومی

استفاده از چوب در طراحی سازه و تأکید بر حفظ رنگ اصلی آن در برخی قسمت‌ها سازه را بومی‌تر نشان می‌دهد ، اما به گفته نیکوبیان علاوه بر عنصر چوب که در معماری بومی مازندران جایگاه ویژه‌ای دارد، استفاده از ویژگی‌های بومی معماری مازندران هم مورد توجه قرار گرفته است.

این معمار و طراح سازه‌های بومی اظهار می‌کند: سعی کردیم نمادهایی از معماری بومی مازندران را در قالب طرح‌های انتزاعی طراحی و اجرا کنیم. یکی از مهم‌ترین نمادهای معماری ما « سقانفار » ها هستند که مختص مازندران است. از سقانفار به عنوان یکی از مهم‌ترین المان‌های معماری بومی مازندران در فضای مرکزی پایون با فرمی انتزاعی استفاده کردیم.

وی می‌افزاید: سقف و ستون و دیواره سقانفارها معمولا دارای تزیینات و نقاشی‌های بومی مرتبط با زندگی روزمره و برخی مفاهیم مذهبی است ، اما برای این سقانفار نمادین حک شدن مصرع شاخص و معروف «که مازندران شهر ما یاد باد» را انتخاب کردیم که به صورت برعکس روی سقف نگاشته شده و بازتاب تصویر آن در آینه‌ای که کفِ سقانفار قرار گرفته شکل و نمای درست شعر را به مخاطب نشان می‌دهد. هدف از تعبیه آینه در کف سقانفار نیز نشان دادن نمادی از آب به عنوان مایه حیات است که ماهیت اصلی سقانفار و ارتباط آن به هویت مذهبی این بنا و نذر حضرت ابوالفضل(ع) بودن سقانفار را نشان می‌دهد.

گشتی در غرفه مازندران چند ویژگی متفاوت آن را نیز برای مخاطب نمایان می‌کند. ورودی پاویون مازندران دالانی بومی‌سازی شده و شبیه به سقف شیروانی به کار رفته در خانه‌های مازندران است. در این قسمت برای اجرای طاق بر خلاف معماری کویر که از طاق‌های قوسی‌شکل استفاده می‌شود، از طاق‌های هشتی استفاده شده است. به کار بردن برگ و میوه نارنج در این دالان نیز به نوعی باغ‌های مرکبات و نارنج مازندران را تداعی می‌کند که گاهی با به هم نزدیک شدن شاخه‌های درخت‌ها، دالان‌هایی را ایجاد می‌کنند.

اجزای پاویون مازندران

در طراحی سازه پنج قسمت داخلی برای پاویون ۱۱۷ متری مازندران در نظر گرفته شده است. بخش وی‌آی‌پی / V.I.P  برای حضور سرمایه‌گذاران و مدیران و گفت‌وگوهای تخصصی با ظاهری متفاوت در غرفه دیده می‌شود. روبه‌روی این فضا نیز محیطی کافه‌ای با نام «کافه گفتمان ۲۰۲۲» طراحی و اجرا شده که برای حضور مخاطبان و بازدیدکنندگان و کسب اطلاعات و گفت‌وگو درباره رویداد ساری۲۰۲۲ و معرفی برخی جاذبه‌های کمترشناخته شده مازندران است. در این کافه پرچم همه کشورهای عضو اکو نیز دیده می‌شود. کافه گفتمان ۲۰۲۲ قرار است طی این روزها محل حضور برخی چهره‌های سرشناس گردشگری و اینفلوئنسرها نیز باشد. از ساعت ۱۵ امروز نیز جواد قارایی ایرانگرد مشهور مهمان کافه‌گفتمان ۲۰۲۲ شد.

در بخش دیگری از غرفه یک ویدئووال نصب شده که فیلم‌هایی از زیبایی‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی مازندران را نمایش می‌دهد. مقابل همین ویدئووال نیز سن اجرای موسیقی قرار دارد و موسیقی زنده بومی روی آن اجرا می‌شود. کنار همین قسمت فضایی هم به عنوان میکسدزون برای مصاحبه مهمانان طراحی شده است.

در غرفه امسال مازندران حضور صنایع دستی برجسته‌تر و متفاوت‌تر است. البته دلیل این تفاوت افزایش آثار نیست، بلکه تغییر در شکل چیدمان و ارائه آن به مخاطب است. در محوطه مربوط به صنایع دستی مازندران هنرمندانی مشغول فعالیت در زمینه کوب‌بافی و حصیربافی، تولید دستبافته‌های بومی مانند جاجیم، مصنوعات چوبی بومی در قالب لاک‌تراشی و همچنین تولید ظروف سفالی –از دهکده سفال سلیم‌آباد- هستند.

دیوار این قسمت نیز با طاق‌هایی که در آن تعبیه شده و نورپردازی به محلی برای عرضه محصولات صنایع دستی تبدیل شده است. به همین دلیل صنایع دستی مازندران امسال در ساختاری موزه‌ای و با ظاهری بهتر و متفاوت‌تر در نمایشگاه بین‌المللی گردشگری مازندران دیده می‌شود.

به همه این ویژگی‌ها باید بازنمایی زندگی یک خانواده بومی مازندرانی را هم افزود که به طور دائم در بخشی از غرفه بدون توجه به حضور مخاطبان مشغول اجرای پرفورمنسی از زندگی به سبک بومیان مازندران هستند و اجزای زندگی بومی مازندران را به صورت زنده به تصویر می‌کشند. همچنین با نصب تصاویری از برخی جاذبه‌های شاخص مازندران تلاش شده که مخاطب در عین گشت و گذار در پاویون این استان، تصاویری از زیبایی‌های مازندران را نیز مرور کند.

مشاهدات نشان می‌دهد که مازندران امسال با طراحی و نگاهی هدفمند وارد نمایشگاه بین‌المللی گردشگری شده، اما در صورتی که در بخش بعدی یعنی جذب گردشگر و سرمایه‌گذار برای خارج کردن مازندران از مسیر سنتی گردشگری و همچنین برنامه‌ریزی برای تعریف ظرفیت‌های جدید با استفاده از داشته‌های موجود در این حوزه گام درستی برداشته نشود، گام نخست نیز بی‌نتیجه خواهد ماند.

 این اقدامات هرچند که متفاوت و جذاب‌تر از فعالیت‌های انجام شده در سال‌های اخیر هستند، اما باید با حضور بخش خصوصی و جذب گردشگران بویژه برای معرفی رویداد ساری ۲۰۲۲ و مهم‌تر از همه حساس کردن و جلب توجه مدیران ملی به میزبانی مازندران از این رویداد اثرگذار باشند.

قرار است برنامه‌های اجرایی رویداد بین‌المللی ساری۲۰۲۲ همین هفته در نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تهران آغاز شود. پیشنهاد میزبانی مرکز مازندران به عنوان پایتخت گردشگری اکو با عنوان رویداد ساری‌۲۰۲۲ اوایل سال ۱۳۹۸ از سوی میراث فرهنگی و استانداری مازندران به میراث فرهنگی کشور داده شد و روز ۱۲ مهر ماه سال ۱۳۹۸ هم به تصویب هیئت وزیران گردشگری کشورهای عضو اکو در تاجیکستان رسید.

فعالیت اجرایی این رویداد از آذر ماه ۱۳۹۸ با استقرار دبیرخانه در محل اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و سپس اقدامات تبلیغاتی همچون رونمایی از لوگو آغاز شد.
اهداف اصلی طرح پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو تشویق کشورهای عضو برای تهیه برنامه‌های ملی به منظور توسعه شهرهای گردشگری با هدف فقرزدایی و توسعه پایدار اقتصادی، افزایش توجه به طبیعت‌گردی، گردشگری مذهبی، سلامت و فرهنگی در میان کشورهای عضو، بالا بردن استانداردهای زندگی شهری، افزایش آگاهی عمومی مردم کشورهای عضو اکو از جاذبه‌های توریستی، منابع و امکانات موجود در این کشورها به منظور تشویق گردشگری ورودی و ایجاد رقابت مثبت بین کشورهای عضو به منظور رشد گردشگری است.

 پانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع وابسته تهران از ۹ تا ۱۲ بهمن در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار می‌شود.