عمليات احداث جاده دسترسي مردم بهشهر به دريا که از ميان تالاب بين المللي ميانکاله مي گذرد با مقاومت سازمان حفاظت محيط زيست و برخي دوستداران محيط زيست متوقف شده و در انتظار جلب نظر موافق اين سازمان است، اما آيا تنها عامل نابودي ميانکاله احداث اين جاده است؟

با پيگيري هاي مکرر نماينده مردم بهشهر در مجلس و ادعاي وي مبني بر اينکه مرمت جاده دريا از مطالبات ديرينه مردم بهشهر است تالاب بين المللي ميانکاله خطر دوپاره شدن و گام نهادن به سمت نابودي را بيش از پيش احساس مي کند و به دليل تعامل نزديک اين نماينده با دولت، اجراي زودهنگام اين طرح دور از انتظار نخواهد بود.

 دسترسي مردم بهشهر به دريا با جاده يي که از ميان تالاب ميانکاله مي گذرد، اصلي ترين شعار اين نماينده در زمان تبليغات انتخاباتي بود و با وجود هشدارهاي مکرر دلسوزان محيط زيست و NGOهاي شهرستان بهشهر مبني بر نابودي اين زيستگاه ارزشمند پس از احداث جاده روي آن، عمل به اين وعده انتخاباتي در دستور کار نماينده بهشهر قرار گرفت و با هماهنگي مسوولان شهرستان، به زودي مقدمات لازم براي احداث جاده يي روي تالاب ميانکاله آغاز خواهد شد.

 اين در حالي است که از زمان اجراي مرحله اول اين طرح که پس از مخالفت اداره کل محيط زيست مازندران براي مدتي متوقف شد، بسياري از سازمان ها، متخصصان، رسانه ها و مردم علاقه مند به محيط زيست با اجراي آن به شدت مخالفت کرده بودند و تعدادي از مردم بهشهر نيز روز 13 فروردين با تشکيل زنجيره انساني 5 کيلومتري در داخل پناهگاه حيات وحش ميانکاله خواستار تجديدنظر مسوولان براي اجراي اين پروژه شدند.

فرماندار بهشهر معتقد است؛ در راستاي پيگيري مطالبات مردم و نهادهاي مردم محوري چون شهرداري و شوراي شهر، پيگير مرمت اين جاده بوده و از ادارات مرتبط مي خواهيم هرچه سريع تر مقدمات مطالعه و اجراي آن را فراهم کنند.

محمدتقي باقري ادامه داد؛ براي جلوگيري از دوپاره شدن ميانکاله با احداث تله کابين، پل هوايي و استفاده از قايق براي جابه جايي مسافران و بازديدکنندگان موافقيم تا کمترين آسيب به ميانکاله وارد شود. وي با اشاره به وجود جاده يي قديمي براي دسترسي مردم به دريا گفت؛ در سال هاي گذشته به علت پيشروي آب دريا اين جاده به زير آب رفت تا اينکه مرمت مجدد آن در شهريور ماه سال 86 که با خاک ريزي در ضلع جنوبي تالاب آغاز شد با مخالفت محيط زيست و دستور دادستاني شهرستان متوقف شد.

اين تالاب، محل تخم ريزي ماهيان کپور است که با برقراري جاده و قطع جريان آب، از تخم ريزي ماهيان جلوگيري و انقراض نسل آنها تسريع خواهد شد. ابراهيم فلاحي ادامه داد؛ جاده پس از عبور از تالاب و ايجاد مشکلات فراوان، وارد منطقه شور که زيستگاه بسيار مهمي براي پرندگان و گياهان شورپسند است شده و بدون هيچ ترديدي موجب تخريب اين زيستگاه مهم و منحصر به فرد خواهد شد.

 وي افزود؛ اين جاده در مسير خود به منطقه «انارستان» و بوته زارهاي «تمشک و مرتعي» مي رسد که اين مناطق زيستگاه بسيار مهمي براي دوگونه پرنده بومي و حمايت شده و با ارزش «قرقاول خزري و دراج» بوده که با احداث جاده فوق اثري از اين پرندگان بر جاي نخواهد ماند.

رئيس اداره محيط زيست بهشهر تاکيد کرد؛ اين جاده، بستر را براي هجوم صيادان و شکارچيان متخلف فراهم کرده و کنترل منطقه از دست ماموران محيط زيست خارج خواهد شد. وي پيشنهاد کرد؛ اتوبان در حال احداث رستمکلا به بندر اميرآباد به جاي مرمت جاده قديم بهشهر به دريا استفاده شود تا علاوه بر جلوگيري از هرگونه تخريب، ديگر مجبور به انجام هزينه هاي ميلياردي بازسازي اين جاده نباشيم.

اگر چه مخالفت محيط زيست و دوستداران ميانکاله با احداث جاده درياي بهشهر کار ارزشمندي است اما آيا تنها عامل نابودي ميانکاله احداث اين جاده است؟ پيشروي آب دريا طي سال هاي گذشته موجب شده بخشي از اکوسيستم گياهي ميانکاله در شمال تغيير کند و تعداد زيادي از درختان توسکا که نوار سبز جنگلي در شمال اين شبه جزيره را تشکيل مي داد از بين ببرد که هنوز اين آسيب ها جبران نشده است.

 طي سال هاي اخير از تعداد پرندگان نادر ميانکاله به شدت کاسته شده است به گونه يي که تعدادي از آنها در خطر انقراض قرار گرفته که تاکنون نه تنها دليل روشني از طرف محيط زيست به آن داده نشده بلکه در بسياري از موارد اين سازمان از پذيرش اين واقعيت سر باز زده است.

 از سال 1354 که اين منطقه ارتقاي درجه حفاظتي يافت و به پناهگاه حيات وحش تبديل شد تا سال 1348 که ميانکاله به عنوان منطقه حفاظت شده تحت حفاظت قرار گرفت چه تعداد پرنده نادر در اين منطقه شکار شدند و در خطر منقرض شدن قرار گرفتند؟

نداشتن جاده دسترسي مردم به اين منطقه که گمان مي رفت آرامش را براي اين پرندگاه به ارمغان بياورد، ميانکاله را به منطقه يي آرام و بدون مزاحم تبديل کرده است تا برخي از افرادي که با برخورداري از پشتوانه هاي مختلف، جواز شکار در اين منطقه را مي يابند با فراغ بال تفنگ هاي شکاري خود را به سمت جانوران بي دفاعي که ميانکاله را به عنوان منطقه يي آرام و بي دردسر انتخاب کرده بودند، شليک کنند.

به شهادت آمار در ساليان نه چندان دور در اين جزيره انواع پستانداران مي زيستند که نام بعضي از آنها را در کتاب خاطرات ميانکاله بايد جست، حيواناتي نظير مرال، شوکا، گوزن زرد مازندران، پلنگ، ببر مازندران، خرس و... که در حال حاضر تنها تعداد کمي از انواع پستانداران وحشي شامل گربه سانان (گربه وحشي و تشي و...) شغال، روباه، گراز و... در آنجا زندگي مي کنند و به تعداد بيش از حد مجاز، حيوانات اهلي شامل گاو و گاوميش و گوسفند در آنجا نگهداري مي شوند.

 رئيس شوراي شهرستان بهشهر گفت؛ تنوع گونه هاي مختلف پستانداران وحشي در ميانکاله مربوط به زماني است که هنوز اين جزيره و تالاب متولي خاصي به جز شهروندان و بوميان نداشت و منطقه حفاظت شده نام نگرفته و پناهگاه حيات وحش ناميده نمي شد و مدال افتخار ثبت تالاب بين المللي را بر سينه خود نياويخته بود.

اسلام بابانژاد افزود؛ در کنار اقدامات تئوريک مثبت انجام شده براي ميانکاله، بايد قدم هاي عملي نيز برداشته مي شد تا علاوه بر استفاده مردم از اين طبيعت زيبا و اين نعمت بي بديل خدادادي، محيط زيست و اکوسيستم منطقه نيز حفظ شود اما متاسفانه اين گونه نشد و علاوه بر وارد آمدن آسيب جدي به اکوسيستم ميانکاله، مردم بهشهر نيز از استفاده از آن محروم ماندند.

وي خاطرنشان کرد؛ سرمايه بزرگ طبيعي و ميراثي ارزشمند و گرانبها، نخستين تالاب ايران که به ثبت کنوانسيون بين المللي رامسر رسيد، مهم ترين دالان زيستي غرب آسيا، بهشت پرندگان آسيا، مهم ترين محل تخم گذاري ماهيان خاوياري درياي خزر، عمده ترين محل پرورش ماهيان خاوياري در جهان و تنها بازمانده اراضي مشجر ساحلي درياي خزر، بخش هايي از ويژگي هاي منحصر به فرد ميانکاله است که اين منطقه ارزشمند را در ايران و جهان ممتاز کرده است. بابانژاد معتقد است آنچه که ميانکاله را تهديد مي کند و اکوسيستم آن را به خطر مي اندازد، مرمت و بازسازي اصولي جاده بهشهر به دريا نيست زيرا اين جاده ساليان سال و شايد قرن ها وجود داشت و بدون آنکه تالاب و جزيره ميانکاله آسيب ببيند مردم از آن استفاده مي کردند و مايه حفظ، حراست و حفاظت ميانکاله مي شدند.

 عضو شوراي شهر بهشهر يادآور شد؛ در حال حاضر سرانه منطقه محافظتي هر مامور در اين منطقه بيش از دو هزار هکتار است که اين عامل در کنار تجهيزات مخابراتي قديمي، اسلحه، چند دستگاه قايق، موتورسيکلت و اتومبيل هاي فرسوده، کار محافظت از اين منطقه که همواره در خطر تعرض شکارچيان و صيادان مختلف قرار دارد را با مشکل جدي مواجه مي کند.

 وي افزود؛ تجهيزات مخابراتي مدرن، نصب دوربين هاي پيشرفته، ايجاد سايت هاي ديده باني مناسب، داشتن نيروي انساني کافي و کارآمد، داشتن وسايل نقليه پيشرفته و استفاده از سيستم هاي GPS و... که متناسب با جايگاه يک تالاب بين المللي باشد تنها راه نجات ميانکاله از خطر تخريب و نابودي است تا مانند فروردين امسال بيش از 30 هکتار از جنگل هاي جزيره آشوراده به دليل نداشتن تجهيزات و امکانات مناسب اطفاي حريق و نداشتن جاده دسترسي در آتش نسوزد و به خاکستر تبديل نشود.

 به گفته رئيس شوراي شهرستان ساخت و سازهاي بي رويه و احداث بناهاي مختلف داخل ميانکاله توسط افراد حقيقي و حقوقي نظير بناهاي احداثي توسط محيط زيست، احداث بنا توسط گروه هاي صيادي و شيلات در ساحل شمالي ميانکاله، احداث بناهاي مختلف توسط دامداران و مالکان و همچنين احتمال ساخت و ساز انبوه در قسمت غربي ميانکاله از جمله آسيب هايي است که توسط محيط زيست بر پيکره ميانکاله وارد مي شود.

بابانژاد گفت؛ انواع آلاينده ها که توسط آب هاي سطحي وارد تالاب ميانکاله مي شوند از جمله تهيدکننده هاي جدي تالاب ميانکاله هستند که تاکنون اداره محيط زيست اقدامي درخصوص رفع اين معضل که به تدريج موجب افزايش آلودگي شيميايي اين تالاب مي شود انجام نداده است. وي ادامه داد؛ فاضلاب هاي سطحي شهرهاي بهشهر، خليل شهر، گلوگاه، ليوان، بندرگز، بندر ترکمن و روستاهاي تابعه نيز پس از طي مسير به تالاب ميانکاله مي ريزند و موجب آلودگي ميکروبي و افزايش آلودگي شيميايي مي شوند، علاوه بر اينکه بخش اعظمي از فاضلاب اين شهرها و روستاها نيز که روزانه بالغ به ده ها ميليون ليتر است به طريق سنتي وارد چاه هاي جاذب شده و علاوه بر آلودگي آب هاي زيرزميني، مي تواند بر افزايش آلودگي تالاب ميانکاله نيز تاثيرگذار باشد.

 عضو هيات رئيسه شوراي استان ادامه داد؛ ورود بي رويه و بدون کنترل افراد و مسافران به ميانکاله يکي ديگر از عواملي است که موجب وارد کردن آسيب به گياهان و جانوران منطقه مي شود و بر زيست بوم منطقه تاثيرگذاشته و زمينه ساز آلودگي محيط را فراهم مي کند.

 وي اضافه کرد؛ با توجه به گزارش محيط زيست در ايام نوروز امسال بيش از 70 هزار نفر وارد شبه جزيره ميانکاله شدند که با نگاهي منطقي در مي يابيم که براي ورود 70 هزار جمعيت يقيناً هزاران دستگاه وسيله نقليه موتوري سبک و سنگين، عمومي و خصوصي وارد اين منطقه شده است.

 بابانژاد تصريح کرد؛ بايد با يک راهکار علمي، تعداد و شرايط افراد مجاز به بازديد از ميانکاله تعريف شود و براساس تعريف جامعه اکوتوريسم بين المللي (IEC) توريست هايي که به مناطق حفاظت شده محيط زيست و حيات وحش با خصوصيات معيني مسافرت مي کنند بايد داراي شرايط و ضوابط خاص باشند و زمان و مدت بازديد، نوع وسيله نقليه و نوع پوشش توريست ها مشخص شود. در کنار تهديدهاي فوق بايد اعتراف کرد در سال هاي اخير احداث کارخانه ها و صنايع بزرگ در مجاورت اين تالاب ارزشمند و سرريز شدن فاضلاب هاي صنعتي و سموم نباتي که با عدم کنترل سازمان محيط زيست همراه شده اين منطقه که به عنوان مرکز ماهيان خاوياري درياي خزر و پناهگاه گونه هاي نادر جانوري شناخته مي شود را با تهديد جدي مواجه کرده است.

استقرار صنايع بزرگ باعث شده است بخش اعظمي از درياي بهشهر در اختيار اين صنايع قرار گيرد و تنها راه اتصال بهشهر و دسترسي مردم به دريا، عبور از «خليج ميانکاله» باشد و يقيناً حضور انسان در هر منطقه يي عامل اصلي ايجاد آلودگي است و زباله ها و ترددهاي انساني، شرايط زيست ماهيان و حيوانات را به خطر خواهد انداخت. حضور کشتي ها، تخليه فاضلاب ها، آلودگي هاي صوتي، سموم نباتي، صيد بي رويه و عدم کنترل ماهيان شانه دار، آرامش و امنيت را از اين پناهگاه بين المللي دور کرده است و با ادامه اين مشکلات تا 40 سال آينده در درياي خزر هيچ نوعي از ماهيان وجود نخواهد داشت. نگهداري منطقي و سرسختانه ميانکاله با توجه به حضور بي رويه افراد، افزايش پرتعداد دام ها، شکار آزادانه شکارچيان متخلف و ... بسيار ضروري است و تمام دل نگراني هاي دوستداران محيط زيست براي پليکان ها، فلامينگوها، قوها، غازها و قرقاول ها و ... قابل ستايش است و صد البته انقراض آنها به دست نسل امروز بسيار تلخ و فراموش نشدني و گناهي غيرقابل بخشش از طرف نسل هاي آينده خواهد بود.

 در شرايط فعلي حفاظت سخت افزاري با ابزار مستهلک و از رده خارج در منطقه 68 هزار و 800 هکتاري ميانکاله به تنهايي جوابگو نخواهد بود و يقيناً با توجه به شرايط فوق بايد بپذيريم خطر جدي است و اگر تدبير نکنيم ميانکاله مي ميرد و در صورتي که همچنان بر ديدگاه سنتي خود براي حفاظت از اين زيستگاه ارزشمند اصرار بورزيم و به سمت علمي شدن پيش نرويم ميانکاله نابود خواهد شد.

برخورداري از دريا به عنوان يکي از مواهب طبيعي، حق مردم بهشهر است اما در صورتي که اين جاده با نقشه فعلي که از ميان تالاب «ميانکاله» عبور مي کند احداث شود و موانع و معضلات حفاظتي و ساختاري ميانکاله برطرف نشود، شايد تا چند سال آينده ديگر نامي از اين تالاب باقي نماند و سير تدريجي نابودي جنگل ها و «ميانکاله» شتابي دو چندان گرفته و اين مناطق ارزشمند و غيرقابل جايگزين به سرعت و براي هميشه نابود شوند.(etemaad)