در نشست نقد و بررسی"تأثیر فرهنگ دفاع مقدس در کتب درسی" که در خبرگزاری مهر برگزار شد، دکتر فریدون اکبری شِلدره اي -رئیس گروه زبان و ادبیات فارسی دفتر تألیف و برنامه ریزی کتب درسی وزارت آموزش و پرورش- با بیان اینکه روان و پیکره یک جامعه باید بر بنیاد ساختار فرهنگی آن شکل بگیرد،گفت: یکی از اصلی ترین بنیادهایی که سبب فرهنگ سازی در ذهنیت نسل ها می شود از منظر کتابهای رسمی و مدرسی آن سرزمین است.

 وی ساختار تألیف کتب درسی از پایه اول ابتدایی تا دوره تربیت معلم را دارای یک پیوستار محتوایی دانست که بر اساس این زنجیره محتوایی– موضوعی با توجه به تخصص های مختلف و عنایت به زوایای متفاوت روان شناختی و مباحث تعلیم و تربیت و حتی علوم میان رشته ای برنامه ریزی صورت می گیرد و در نهایت به صورت پلکانی یک سیر صعودی را نشان می دهد.

 دکتر اکبری خاطرنشان کرد: در حال حاضر حدود 180 میلیون جلد کتاب درسی در سال تدوین می شود که حدود 12 درصد(21 میلیون جلد) ویژه گروه زبان و ادبیات فارسی است که ما در چینش موضوعی-محتوایی پیمانه ها را در کنار هم می بینیم. به این معنی که در دوره ابتدایی به فراخور درک و دریافت دانش آموز از موضوع دفاع مقدس به عنوان یکی از موضوعاتی که کتاب درسی ما به عنوان پیمانه باید در خودش داشته باشد استفاده می کنیم.

وی افزود: کتاب درسی ویژه یک نحله و گروه و سازمان و... نیست بلکه کتاب ملی است پس باید سیمایی از فرهنگ، جمال و جلال کشور را در خود نشان دهد. به همین میزان سیر نیازها به سمت دفتر تألیف سرازیر می شود یعنی سهم خواهی می کنند. مثلا نیروی انتظامی، جامعه دانشگاهی، بازار و... حتی مباحث گویشی و نمودهای محلی، منطقه ای و استانی انتظار دارد خودش را در کتاب درسی ببیند.

وی به محدودیت های حوزه تألیف کتب درسی اشاره کرد و افزود: به همین دلیل ما از واژگان کلیدی حوزه دفاع مقدس به عنوان مفاهیم اصلی برای رفتن به سمت سازماندهی محتوایی آنها استفاده کرده ایم.

مسؤل گروه زبان و ادبیات دفتر تألیف آموزش و پرورش، جنگ را یکی از مسائل جریان ساز پس از انقلاب خواند و تأکید کرد: جنگ یک نام است اما در پس آن فرهنگ نهفته است چون واژگان کلیدی آن آبشخور فکر و فرهنگ شدند. واژه ایثار، جانبازی، مقاومت، پایداری و... هر کدام جریان ساز است که از این موضوع ها به عنوان مفاهیم محتوایی سازماندهی کتابهای درسی بهره می بریم.

اکبري گفت: 14 درصد از مفاهیم کتب درسی دوره ابتدایی مختص دفاع مقدس است.

وی با بیان اینکه در دوره ابتدایی تصاویر بخشی از محتوای درسی است، افزود: در پایه اول تصویر به عنوان محتوا یک اصل است که ناگزیریم از این عنصر برای انتقال آموزه ها و مقاهیم استفاده کینم، اما هر چه به پایه های بالاتر می رویم تصویر ارزش محتوایی خود را از دست داده و محتوا اصل می شود و در اینجا تصویر برای فهم بهتر موضوع در کنار محتوا(شعر و نثر) قرار می گیرد.

دکتر اکبری تصریح کرد: در حوزه نثر نمونه هایی از زندگینامه سرداران جنگ را آورده ایم که نه تنها در دفاع مقدس نقش بسزایی داشتند بلکه در بستر سازی فرهنگی، جامعه آنها را به عنوان الگو پذیرفته است. اما مهم این است که کدام بخش از زندگی این بزرگان برجسته شود.

 ما اگر از شهید باکری به عنوان یکی از فرماندهان جنگ یاد می کنیم به بخش حوزه رزم و مسائل نظامی وی اشاره ای نکرده ایم -چون مخاطب ما در دوره راهنمایی در اوج غرور است- بلکه در کنار تصویری از حضور او در جبهه که در حال خواندن نامه دانش آموزان به جبهه است گفته ایم این نمونه عالی دوران دفاع مقدس از میان شما و از همین مدارس برخاسته است.

 دکتر اکبری ضمن اشاره به فصل" سرزمین من" و " مفاهیم ملی-میهنی" در تألیف کتب درسی دوره راهنمایی و ابتدایی افزود: این موضوع در ادبیات به "ادبیات پایداری" و "ادبیات انقلاب" تقسیم می شود که در بخش مستقل "روان خوانی" از ادبیات معاصر استفاده می شود که به طور نمونه در این بخش داستان "مرخصی" از محمدرضا کاتب آمده که ماجرای شوق و اشتیاق بسیجیهای آن دوره برای حضور در جبهه را به نحو زیبایی شرح می دهد.

علاوه بر این "روایت" بخش دیگری در فصل "سرزمین من" در دوره راهنمایی است که در آن درس" سد کرخه تا سد کرخه" آمده و مقاومت نیروی انسانی در دوره جنگ را مانند سدی از دفاع و مقاومت در برابر دشمن تصویر کرده که امروز همان نیروهای سپاهی با پشتوانه علمی و اندوخته های تجربی دوره جنگ "سد عظیم کرخه" را ساختند.

ف الف شلدره اي - (adabestanakbari@ yahoo .com)