* مقدمه

منطقه چهاردانگه كه اكنون با 1550 كيلومتر مربع وسعت در جنوب شهرستان ساري واقع شده است، بخش كوچكي از چهاردانگه تاريخي است.

در سال هاي اخير قسمت وسيعي از اين منطقه به استان سمنان (مانند فولاد محله) و تعداد زيادي از روستاهاي منطقه استخر پشت به نكا و تعدادي روستا به بخش كليجان رستاق الحاق شد.

 منطقه چهاردانگه به علت داشتن طبيعت بسيار زيبا (آب بندان پله، چشمه سورت،درياچه چورت، قله شاه دژ و...) معادن ذغال سنگ، فلوئورين و شن و ماسه، زمين هاي كشاورزي و مراتع سرسبز، جاذبه مذهبي( امامزاده ميرعماد وري ،مير افضل و... )نيز اماكن تاريخي (قلعه شاه دژ مار قلعه ، قلعه ازني و....) شهرك و ناحيه صنعتي، قرار گرفتن جاده اصلي ساري - سمنان و با داشتن علماي بزرگي مانند آيت الله ملا صالح تيلكي -داماد علامه مجلسي- آيت الله شريعت مدار تيلكي- صاحب كتاب حجت الحق و توضيح المقاصد-آيت الله شريعت مدار كياسري -صاحب كتاب شعاير النبي-آيت الله سيد علي پاجايي -صاحب كتاب فقه فارسي-ملاسبز علي ازنيجي -خطاط معروف دوره قاجار- سيد علي اكبر چالويي -خطاط معروف دوره قاجار-و.... و رجال سياسي مانند علي اكبر داور -وزير ماليه رضا خان- و... از ويژگي منحصر به فردي در سطح استان برخوردار است.(گرچه حق آن تا كنون ادا نشده است). در اين مجال مختصري به تاريخچه مدارس منطقه اشاره مي شود.

*مدرسه ابتدايي

 قبل از آغاز رسمي آموزش و پرورش در سطح كشور، آموزش بچه ها در مكتب خانه ها و حوزه هاي علميه انجام مي گرفت؛به همين دليل در روستاهاي منطقه مكتب خانه هاي متعددي داير و علوم ديني را به بچه هاي آموزش مي دادند که مي توان حوزه هاي كياير ، تيلك و ولويه را نام برد.

 اما اولين مدارس به سبك جديد قدمتي بيش از 100 سال در منطقه دارد. حسن اعظام قدسي معروف به اعظام الوزاره سال 1298خورشيدي  اولين حاكمي بود كه از طرف دولت براي چهاردانگه انتخاب شد.

او در كتاب خاطرات من چنين مي نويسد:"دستور دادم كه كدخدايان هفت محله فردا در مسجد حاضر شوند و چند نفر معتمد نيز از هر محله آمده بودند.

 با دست به مدرسه و مسجد اشاره نمودم كه اين مدرسه و مسجد شماست ، يك همچي مردمي و چنين جايي و آن وقت اين مدرسه و مسجدشان است.

 مردم گفتند اين مسجد و مدرسه موقوفه دارد و اشجع الملك حاكم آنجا در آمد اين موقوفه را مي گيرد اما خرج مدرسه و مسجد نمي كند."

 اعظام الوزاره در ادامه مي گويد:" به اشجع الملك نامه نوشتم و ايشان 1500 تومان بابت مدرسه داد . با اين پول و به كمك مردم شروع به ساخت مدرسه نمودم.براي ساخت ميز و نيمكت از استاد غلامحسين كه نجار قابلي بود استفاده شد."

 اعظام الوزاره در مورد افتتاح اين مدرسه چنين مي نويسد:" از طرف هيئت دعوتي از محترمين دهات اطراف كياسر به عمل آمد و نيز اعلان شد كه هر كس از اهالي دهات كه مايل باشد مي تواند حاضر شود. مدرسه افتتاح گرديد در چهار اتاق كه هر كدام شش ميز و نيمكت گذارده شده بود و در اين مدرسه 30 نفر دانش آموز مشغول به درس خواندن شدند."

 متاسفانه اعظام الوزاره هيچ تاريخي براي افتتاح مدرسه و نام معلمان آن ذكر نمي كند. خليلي و شريعت نژاد در باره اولين مدرسه دولتي چنين آوردند:" اولين مدرسه كياسر در سال 1304 (ش) داير و اولين معلم آن شيخ سيف الله يساري بود."

 آنها در كتاب خود نام تعدادي از دانش آموزان اين مدرسه را در سال 1304 به شرح زير نام مي برند: گل عمو مهدي نژاد، سيف الله شريعت زاده ،باقر واحدي،اكبر رضايي ، علي آقا شريعت نژاد، ابراهيم سعيدي، محمد علي شيخي، مصطفي سعيدي، ابوالقاسن خلسه و اسماعيل فياضي.

 بعد از مدرسه كياسر مدرسه دولتي بوستان ايول در 1327، مدرسه دولتي كنيم در سال1333،مدرسه دولتي وري1335 ،مدرسه دولتي ازني در سال 1338 و مدرسه دولتي لنگر در سال1338داير شد.

 اولين مدرسه ابتدايي دخترانه در سال 1350 به نام فردوسي كياسر به مديريت آقاي نريمان معتمدي شارك داير شد.

* مدرسه راهنمايي 

 با تغيير نظام آموزشي در سال 1345 به صورت 5 سال ابتدايي، 3 سال راهنمايي تحصيلي و 4 سال متوسطه، اين طرح از مهر سال 1350 جايگزين طرح قديمي 6 سال ابتدايي و 6 سال متوسطه شد. در نتيجه اولين مدارس راهنمايي تحصيلي در سطح كشور در مهر 1350 فعايت خود را آغاز نمود.

 اولين مدرسه راهنمايي تحصيلي در منطقه چهاردانگه در سال 1352(ش) در كياسر تحت عنوان مدرسه راهنمايي تحصيلي ملي البرز به صورت مختلط و با 58 نفر دانش آموز 42 نفر پايه اول و16 نفر پايه دوم شروع به فعاليت کرد.

 اين مدرسه ملي به همت آقايان احمد ملكي، محمد كفشگر، مهدي محمد نژاد، عبدالوهاب رادمهر، سيد مهدي وحدت، قدرت تسليميان، مصطفي مصطفي پور، انبيا مصطفي پور، محمد تيرگري، علي اكبر گوهردهي، جمال سليم بهرامي و رضي جمالي دايرشد.

 اولين مدير اين مدرسه آقاي احمد ملكي و دبيران آن محمد تيرگري، علي اكبر گوهردهي، جمال سليم بهرامي، عزيز الله رافعي ، فيروز آتشيان و مسيح سليم بهرامي بودند.

 شهريه اين مدرسه هر ماه 500 ريال بود. اين مدرسه تا سال 60 -59 به همين نام فعاليت نمود و درآن سال به مدرسه شهيد مطهري تغيير نام داد كه تاكنون به همين نام در كياسر مشغول آموزش به نو نهالان اين مرز بوم است.

 اولين مدرسه دخترانه رهنمايي تحصيلي كياسر در سال 1360 با 43 نفر پايه اول ، 26 نفر پايه دوم و 24 نفر پايه سوم به نام معلمان فعاليت خود را آغاز کرد.

 اولين مديرخانم نسرين مطهري ملكشاهي و دبيران آن صديقه كلانتري (ادبيات) شهناز كبيري(رياضي) آقاي جلالي و نسرين مطهري( علوم تجربي) بودند.

 در سال 1356 مدرسه راهنمايي تحصيلي خالخيل، 1359 مدرسه راهنمايي تحصيلي سعيد آباد و در سال 1361 مدرسه راهنمايي تحصيلي روستاي ازني فعاليت خود را براي تعليم تربيت دانش آموزان منطقه آغاز نمود و اين خود شروع گسترش علم دانش در سطح منطقه بود.

* دبيرستان

 در منطقه چهاردانگه اولين جرقه تشكيل دبيرستان در كياسر به سال 1338 برمي گردد. خليلي و شريعت نژاد در اين مورد چنين مي نويسند:" آقاي مهدي محمد نژاد در سال 1338 تشكيل دبيرستان را در كياسر مطرح نمودند و جناب آقاي عمادي هم كه در اين زمان سرپرستي مدارس دودانگه و چهاردانگه را داشتند با اين طرح موافقت و استان هم با شرط اينكه همان معلمان ابتدايي كار تدريس را به طور رايگان انجام دهند موافقت نمود و مدرسه با 19 نفر دانش آموز در پايه اول شروع به كار نمود."

 اما اين مدرسه به علت اختلافات محلي شكست مي خورد و سال هاي متمادي به علت نبودن دبيرستان در منطقه دانش آموزان مجبور به ترك تحصيل شدند.

بعد از 20سال اولين دبيرستان كياسر در سال 1358 با مساعدت آل رضا -رييس آموزش و پرورش شهرستان ساري- تشكيل شد.

 اين دبيرستان به صورت مختلط در پايه هاي اول انساني و دوم اقتصاد در منزل مسكوني حاج حسن حسيني به نام دبيرستان البزر شروع به فعاليت کرد.

 اولين مدير اين دبيرستان مير عقيل ميرشفيعي و دبيران آن مهدي محمد نژاد ليسانس ادبيات، محمد فياضي ليسانس الهيات، اكبر عباسي ليسانس الهيات و كلانتري ليسانس شيمي بودند. دبيرستان البرز كياسر در سال 1360 به نام امام حسين (ع) كياسر تغيير نام داد.

 اولين دبيرستان دخترانه در سال 1361 به صورت مجزا اما ضميمه دبيرستان امام حسين (ع) كياسر فعاليت خود را آغاز کرد.

 از سال 1363 از دبيرستان امام حسين(ع) كياسر جدا و ضميمه راهنمايي معلمان كياسر به كار خود ادامه داد، اما در سال 1369 به نام دبيرستان دخترانه زينبيه فعاليت خود را به صورت مستقل شروع کرد.

 در سال 1368 دبيرستان امام جعفر صادق نوكنده (اكنون به علت كمبود دانش آموز تعطيل شده)، 1370 دبيرستان شبانه روزي امام حسن مجتبي گرماب و در سال 1374 دبيرستان المهدي (عج) پشتكوه فعاليت خود را در منطقه آغاز نمودند. 

ايميل نويسنده: (hamed.khaliliazni@yahoo.com)