مازندنومه،دکتر رضا شاکری:یکی از مشکلات مبتلابه شمار قابل توجهی از مردم مازندران،دردهای کمر و پا و مواردی از این دست است که گاه مجبورند خود را به تیغ جراحان نیز بسپارند.این پس در سلسله یادداشت های پزشکی به قلم دکتر رضا شاکری-مدیر اولین کلینیک تخصصی درد در مازندران و متخصص درمان های غیر جراحی رهبیلیتیشن-تلاش می کنیم به آموزش همگانی در این زمینه بپردازیم.

سیاتیک چیست ؟

همیشه مواجه شدن بیماران با کلمه سیاتیک و مشکل سیاتیک و بیماری سیاتیک به عنوان بخشی از تشخیص بیماری با وحشت آنان توام بوده است. بیماران کم سواد مبتلا به کمردرد می پرسند کمر من سیاه می شود ؟ و بیمارانی که از درد لگن تیر کشنده به پا ناراحت هستند سوال می کنند پای من سیاه می شود ؟با این حال بیماران با سوادتر نگران فلج شدن و اختلالات ناشی ازفلج کامل سیاتیک هستند.

سیاتیک نام بزرگترین عصب بدن است . این عصب ادامه قسمت های فوقانی شبکه ساکرال (sacral plexus)می باشد. منشاء آن ازشاخه های قدامی ریشه های عصبی شبکه لومبوساکرال است که بخشی از شبکه لومبوساکرال راتشکیل می دهند.

 محل خروج این ریشه ها از لگن از راه سوراخ بزرگ سیاتیک می باشد و این ریشه ها از زیر عضله پیریفورمیس عبور کرده ازبین تروکانتربزرگ فمور و توبروزینه ایسکیوم گذشته ودر پشت ران به سمت پایین می رود.

عصب سیاتیک در 3/1تحتانی ران به دو بخش تقسیم می شود: 1- عصب تیبیال 2- عصب پرونئال مشترک .این عصب شاخه های متعددی به عضلات و مفاصل اندام های تحتانی می دهد.

این عصب به شکل وسیعی حس مفصل لگن ته مچ پا را به مغز گزارش می دهد،بنابراین اگر به هردلیلی دچار بیماری شود بیمار دردی را در مسیر عملکرد عصب احساس می کند؛دردی از لگن تا نوک پا.

 گاه عصب مربوط به یک قسمت از پا بیشتر در گیر است مثلا عصب شصت پا. در این وضعیت بیمار احساس گزگز در شصت پامی کند وگاهی هم دیسک دیگری خراب است وفقط ریشه های عصبی مربوط به انگشت کوچک توسط دیسک پاره مبتلاست.

در این حالت بیمار احساس درد و ناراحتی را در انگشت کوچک خود دارد. شاخه های حرکتی هم به همین ترتیب قابل توضیح اند.

از نظر بالینی ابتلای شاخه های حرکتی مرتبط با عضلات پشت ساق پا با فلج سیاتیک شاخه های حرکتی عضلات جلوی پا متفاوت خواهد بود.

برای اینکه بیماران متوجه علت تفاوت علامت های بیماری خود شوند توجه شما عزیزان را به این نکته جلب می کنم که ریشه های چهارم و پنجم کمری همراه با شاخه های اول و دوم و سوم ساکرال در مجموع ریشه های ریشه های عصب سیاتیک هر طرف را تشکیل می دهند و احتمال تحریک دیسک مهره های مختلف وجود دارد.

تخریب دیسک های مهره های کمری می تواند علائم خرابی ریشه های چهارم و پنجم کمری و ریشه های اول و دوم و سوم ساکرال را به وجود آورد .

دیسک یا سیاتیک ؟کدام یک خراب شده است ؟

آقای 37ساله با درد و ضعف پای راست نزد من آمده و می گوید: از حدود 4 ماه قبل مشکل من به طور ناگهانی شروع شده است .
پرسیدم : مشکل اصلی شما چیست ؟
می گوید : درد ساق و پای راست دارم و گیج شده ام .بعضی از پزشکان می گویند دیسک کمر داری و بعضی از آنها می گویند سیاتیک داری بالاخره آمدم اینجا ببینم باید چه کنم مشکل من کدام است دیسک یا سیاتیک؟

نظیر این سوال را مکرر در مراکز مختلف شنیده ایم .بالاخره مشکل و درد ما کدام است دیسک یا سیاتیک؟

پاسخ این است اگر درد در مسیر عصب سیایتک یعنی پشت ساق پا لگن و یا خود مچ پا ، انگشتان و کف پا باشد مشکل سیاتیک مطرح است و اما اگر درد کمر بدون ضعف عضلانی باشد سیاتیک کمر است. در این حال احتمالا مشکل در دیسک است و کمربیمار خراب شده است .

درباره بیمارم وقتی از او خواستم که راه برود دریافتم ضعف عضلانی واضح دارد . حال به این بیمار چه باید گفت ؟آیا هر مشکل سیاتیکی حتما ناشی از پارگی و یا فتق دیسک است ؟

در چنین مواردی گاه مشکل سیاتیک و جود دارد اما علت آن تخریب و یا فتق و پارگی دیسک نیست ،ممکن است تنها دیسک به تنهایی دچار مشکل شده باشد بدون اینکه مشکل سیاتیک در کار باشد. در این صورت وضعیت بیمار چندان خطرناک نیست و درمان های مختصر برای بیمار کافی است.

گاهی اوقات بیمار بدون مشکل دیسک کمر دچار درد سیاتیک است این بیماران نیازی به جراحی دیسک یا
درمانهای خاص دیسک کمر ندارد در این موارد باید علت اصلی درد برطرف شود .

ممکن است هم دیسک و هم سیاتیک صدمه دیده باشد در این صورت با یک بررسی دقیق و ارزیابی مناسب می توان عصب سیاتیک را از تخریب های ناشی از بیماری دیسک نجات داد.

دنباله دارد...