مازندنومه:گفت و گوی زیر را"بتول سلطانی"-خبرنگار همشهری-انجام داده که روز سه شنبه 19 دی ماه منتشر شد و برای بازنشر در اختیار ما نیز قرار گرفت.

---------------------------

 نمد یک زیرانداز بافته سنتی است که با پشم تولید می‌شود و به عنوان یکی از قدیمی ترین صنایع دستی در مازندران از آن یاد می شود.

در زمان های گذشته نمد در مازندران مصارف گوناگونی داشت. مهم‌ترين علت توجه و علاقه مردم به نمد با توجه به شرایط آب و هوایی این منطقه، نفوذناپذيری آن در برابر رطوبت است.

 اين نفوذ‌ناپذيری مربوط به ويژگی‌هايی است كه از ماده اوليه يعنی پشم ناشی می‌شود. روزگاري نمد به علت دوام زياد به عنوان زيرانداز خانه ها استفاده مي شد، اما امروزه گذر زمان آن را به يك هنر فراموش شده يا نهایتاً بافته ای كه بيشترجنبه تزييني و هنري براي برخي مردمان شهرها دارد، تبديل كرده است.

با توجه به این که صنعت دستی نمدمالی از ارزش بالایی برخوردار است با یکی از کارآفرینان برتر بهشهر و هنرمند پیشکسوت نمدمال، استاد «قنبر رجبی» به گفت‌وگو نشستیم.

*چند سال است که نمدمالی می کنید؟

سال 1335 در روستای «کوا» به دنیا آمدم و 35 سال است که به نمد مالی مشغول هستم. نمدمالی شغل آبا و اجدادی ماست. البته خود من هم از دوران کودکی علاقه خاصی به این هنر داشتم و همین انگیزه باعث شد تا راه پدرم را ادامه دهم. در واقع کار نمدمالی را دوست دارم و از روی علاقه این کار را انجام می دهم.

*از پیشینه هنر نمدمالی بگویید.

نمدمالی از صنایع بسیار قدیمی است. زمانی که انسان نخستین روی پشم نشست و پشم رطوبت گرفت و سفت شد، تصمیم گرفت از آن به عنوان تن پوش و زیرانداز استفاده کند. کم کم نمد وارد زندگی انسان شد و تا همین چند دهه پیش به عنوان یکی از اصلی ترین نیازهای هر خانه تهیه و استفاده می شد.

*وضعیت این صنعت در حال حاضر چگونه است؟

در حال حاضر پيشرفت صنايع ماشينی و رواج محصولات آن به خصوص موكت، فرش و كف‌پوش‌هايی با الياف مصنوعی و نيز مشكلات مختلفی كه نمدمالان و توليدكنندگان نمد با آن‌ها مواجه هستند از كيفيت و كميت اين صنعت دستی كهن‌سال کاسته است و آن را به نابودی می‌كشاند.

 در گذشته نمد در بیشتر مناطق مازندران تهیه می شد. اما مهم‌ ترين توليدات نمدی امروز به صورت زيراندازهای نمدی، جلودری و تن پوش‌های نمدی ارائه مي‌شود. در مجموع با وجود این که نمد در هوای مرطوب شمال با دوام و ضد رطوبت است، اما متاسفانه كم كم اين صنعت رو به فراموشی می رود.

*همه فرآیند تولید نمد را از ابتدا خودتان انجام می دهید؟

بله. برای تهيه نمد با کمک همسرم و پسر کوچک ترم ابتدا پشم گوسفند را در حوض شستشو می دهیم و پشم مرغوب گوسفند را با شانه حلاجی می‌كنیم.

پس از حلاجی، پشم آن را داخل قالب پارچه‌ای پهن می‌كنیم و سپس مقداری آب گرم روی پشم حلاجی شده می ریزیم و به اين پشم‌ها شكل می‌دهیم. در مرحله‌ بعدی پس از لوله کردن قالب پارچه ای، با دست يا پا شروع به كوبيدن و ماليدن آن می کنیم. اگر نمدمال در كار خود مهارت و تسلط داشته باشد می تواند کار گرم و محكم و عایق رطوبت ایجاد کند.

*بعضی از نمدها دارای طرح و نقش هستند. این نمدها چگونه تولید می شوند؟

برای نمدهای نقش‌دار پشم‌های رنگی را با توجه به طرح مورد نظر در قالب قرار می‌دهیم و سپس شروع به ورز دادن آن می‌كنیم. پس از آن كه پشم درون قالب شكل گرفت آن را از قالب درمی آوریم و اطراف آن را با دست صاف می کنیم.

در قسمت‌هايی كه ضخامت آن بيش‌تر يا ناصاف است، دوباره مقداری پشم افزوده و كف صابون روی آن می‌ريزیم. سپس با دست روی آن می کوبیم و آن قدر اين عمل را ادامه می دهیم تا نمد كامل و يک دست شود.

*آیا نسل جوان علاقه ای به این هنر نشان می دهد؟

 تميز نبودن، درآمد پايين و قديمي بودن اين حرفه از دلايل استقبال نشدن این هنر از سوی جوانان است. متاسفانه همین استقبال نشدن و تمایل نداشتن جوانان به صنايع دستي با توجه به این که نمدمالان قدیمی و مسن به دلیل فوت شدن یا کهولت سن قادر به انجام این کار نیستند، سبب منسوخ شدن این رشته شده است.

* چه مشکلاتی در حوزه فعالیت شما وجود دارد؟

  درآمد بسيار پايين، حمايت نکردن نهادها و دستگاه های مرتبط و متولی از این هنر، نداشتن بيمه خدمات درماني و ندادن وام از مشكلات این حرفه است. هیچ کس از ما حمایت نمی کند.

يك فرد نمدمال به خاطر تماس دائمي با نم و رطوبت، دچار بيماری‌های مفصلي، رماتيسم، آسم و بیماری های دیگر می شود که متاسفانه مورد حمایت مسئولان قرار نمی گیرد. لذا خواستار توجه بیشتر مسئولان به این هنر بومی هستیم.

*درآمد اقتصادی این حرفه چگونه است؟

  بیشتر درآمد نمدمالان عاید دلالان و فروشندگان می شود و سودی برای ما ندارد. ای کاش نمدهای ما به کشورهای خارجی صادر می شد، چرا که ایرانیان چندان علاقه مند به خریداری و استفاده از این صنعت دستی نیستند.

مسئولان می توانند با برنامه ریزی های لازم برای حمایت از نمدمالان راه را برای تولید بیشتر و حتی صادرات این محصول باز کنند. به این شکل هم افراد بیشتری حاضر به فراگرفتن این حرفه می شوند و هم یک هنر و صنعت بومی حفظ می شود. ضمن این که یک اشتغالزایی هم به شمار می آید.

هنر نمد مالی در مازندران پیشینه و قدمتی طولانی دارد. توجه بیش از پیش به این هنر برای تولید و ایجاد اشتغال می توان سبب شکوفایی بخشی از صنایع دستی و اقتصاد فعالان این هنر باشد.

 اگر مسئولان و هنرمندان این حرفه در این زمینه پیگیرانه و فعالانه تلاش کنند می توانند برای رفع مشکلات موجود در این حرفه تاثیرگذار و کارآمد باشند.