مازندنومه، عظیم غلامی: انتشار کتاب بوم شناسی اجتماعی  در کشور از چند جنبه قابل توجه است. ترجمه و انتشار این کتاب گامی است در برطرف کردن دو نقص در حوزة علوم اجتماعی کشور که البته باید با انتشار کتاب های دیگر، اعم از ترجمه یا تألیف تکمیل شود.

  علوم اجتماعی در ایران از بدو پیدایش تاکنون همواره به منشاء اصلی خود یعنی غرب وابسته بوده است. کشورهای غربی که محل پیدایش و رشد علوم اجتماعی بوده اند، هنوز هم تولید کنندة اصلی و عمدة این علوم هستند و سایر جوامع تا حدود زیادی به آنها وابسته اند.

 کشور ما  نیز از این قاعده مستثنی نیست، در نتیجه بیشتر کتاب های درسی و غیر درسی این رشته ترجمة نوشته های غربی ها بوده است.

 در این بین جای آثار اندیشمندان سایر جوامع و به خصوص کشورهایی که از نظر اقتصادی یا فرهنگی با ما قرابت بیشتری دارند، خالی است.

این امر ما را از سیر اندیشه اجتماعی و شکل برخورد با مسئله و حل آن در سایر کشورها، حتی کشورهای همسایه غافل کرده است. 

 اغلب نویسندگان کتاب بوم شناسی اجتماعی از شبه قارة هند هستند و مسائلی که در کتاب مطرح می شود، تا حدودی شبیه مسائل جامعة ماست.

 در سال های اخیر انتقادات نسبت به تخصصی شدن علوم بالا گرفته است و بسیاری را برآن داشت که بین علوم مختلف پل بزنند.

در این راه در دانشگاه های مختلف رشته های تحصیلی بین رشته ای، آنچه که به اینتردیسیپلنری معروف شده است، ایجاد شده و به تبع کتاب های مختلفی  منتشر شده است.

کمبود این نوع کتابها در کشور ما نیز محسوس است. تشدید مسائل زیست محیطی مانند گرمایش جهانی، آلودگی های زیست محیطی و همچنین مسائل اجتماعی مرتبط با آن موجب شده است که دانشمندان علوم اجتماعی به تأثیر عوامل زیست محیطی بر جوامع انسانی  توجه کنند.

 بوم شناسی اجتماعی یکی از علوم بین رشته ای است که بین علوم اجتماعی و بوم شناسی ارتباط برقرار می کند.

 همچنان که ویراستار کتاب یاد آور می شود اين رشته، نویسندگان خارج از حوزة جامعه شناسي و مردم شناسي اجتماعي را خیلی راحت به هم پیوند می دهد.

کتاب بوم شناسی اجتماعی از مجموعه های انتشارات دانشگاه آکسفورد در زمینه جامعه شناسی و مردم شناسی است که زیر نظر تی. ان مدان منتشر می شود.

این کتاب در یک پیشگفتار و چهار فصل تدوین شده است. پرفسور گوهه در پیشگفتار که چهارچوب نظری کتاب نیز به شمار می آید، سیر تحول اندیشه بوم شناسی اجتماعی را در بین دانشمندان علوم اجتماعی در غرب و هند بررسی می کند و توضیح می دهد که چرا علوم اجتماعی و همچنین برنامه ریزان توسعه تاکنون از توجه به مسائل زیستی غافل بوده و تنها اخیراً بدان توجه نشان داده اند.

 در مورد این رشته دو نظریه وجود دارد. عده ای بر آنند که پاردایم جدیدی به نام بوم شناسی اجتماعی پیدا شده است.

 نظریه دیگر، بوم شناسی اجتماعی را فاقد رویکرد نظری، اما مسئله محور می داند که در عین حال کاربردهای نظری و روش شناختی مهمی دارد. گوهه از این نظریه دفاع می کند.

چهار فصل کتاب روند شکل گیری این رشته را به خوبی نشان می دهد. در فصل اول، پیش فرض متداول علوم اجتماعی، یعنی تبیین واقعیت های اجتماعی با دیگر واقعیت های اجتماعی، به نوعی تکمیل می شود.

به این معنی که تأثیر و نقش عوامل زیستی در تبیین واقعیت های اجتماعی در نظر گرفته می شود. موکرجی در مقالة "رویکردی بوم-شناختی به جامعه شناسی" پیشنهاد می کند که جامعه شناسی برای تبیین مسائل اجتماعی این عوامل را نیز در نظر بگیرد.

 فصل دوم به موضوع "استفاده و سوء استفاده از منابع طبيعي" اختصاص دارد. مقالات این فصل تصویر از تعامل طبیعت با فرهنگ ارائه می دهند و روابط اجتماعی پیرامون منابع اقتصادی مهم را بررسی می کند.

 فصل سوم به طور خاص به رقابت گروه و موجودات مختلف برای استفاده از منابع طبیعی از جمله رقابت بین اجتماعات محلی و حکومت استعماری انگلیس و همچنین رقابت انسان و حیات وحش می پردازد.

 در فصل پایانی، بازگشت و احیای طبیعت را مد نظر دارد، در این فصل خطوط کلی راهبرد های نوعی از توسعه برجسته می شود که از نظر محیط زیست بی خطر و از نظر اجتماعی انسان محورند.

 مقاله اول این فصل، انتخاب فناوری  را نقطة آغاز تقابل محیط زیست با توسعه می داند و سعی می کند با ارائة معیارهایی انتخاب فناوری مناسب را آسان تر کند.

مقالات کتاب از نویسندگانی با زمینه های علمی مختلف است، اما متن ترجمه روان و خواندنی است. کتاب دو نقص دارد که نه به محتوا که به شکل آن مربوط است.

فونت آن ریز است به خصوص در نقل قول های مستقیم که ریزتر هم می شود. کتاب فاقد نمایه است که برای کتاب دانشگاهی در این سطح نقص مهمی به شمار می رود.

اما نقاط قوت کتاب، ثبت صورت لاتین اسامی خاص در ضمیمه، که در سالهای اخیر مورد توجه برخی از انتشارات داخلی قرار گرفته است، این امر خواندن کتاب را راحت تر می کند.

 مترجمان برای آشنایی خوانندگان در ابتدای هر مقاله اطلاعاتی کلی از نویسندة آن ارائه و برخی از آثار آنها را معرفی می کنند.

 خوانندة فارسی از این راه اطلاعات کلی و مفیدی از زمینة فکری نویسنده و آثار او به دست می آورد.

یکی از مترجمان کتاب دکتر طالب است، استاد گروه توسعه روستایی دانشگاه تهران و یکی از بنیانگذاران رشته توسعه روستایی در این دانشگاه و مترجم دیگر اهل فریدون کنار است، احمد محمدی از شاگردان دکتر طالب در این رشته.

 این دو قبلاً نیز در ترجمه و انتشار کتاب اولویتهای توسعه روستایی  با هم همکاری داشتند.احمد محمدی مترجم و کارشناس ارشد جامعه شناسی (مدیریت توسعه روستایی)متولد یکی از روستاهای شهرستان فریدون کنار است.