معماری بومی مازندران بر دو قسم است: الف : معماری حکومتی:معماری سفارشی حکومت های وقت بوده که معمولا” با پشتیبانی مالی و تکنیکی حاکمان و کارفرمایان اصلی همراه بوده است.این دسته از آثار به سه گروه عام المنفه ( پل ها ، آب انبارها ، کاروانسراها ) – حکومتی ( کاخ ها ، قلعه ها ) – و مذهبی( آرامگاه پادشاهان و مساجد) تقسیم می شده است .

ب: معماری مردمی : این دسته از آثار معمولا” توسط مردمان عادی و یا به تولیت نهادهای ردمی شکل گرفته و بسته به موقعیت جغرافیایی هر محل تفاوتهای اندکی با یکدیگر دارند. زیر گروه های این دسته نیز شامل بناهای مسکونی – بناهای مذهبی و عام المنفه هستند.

صرف نظر از نوع فضاها و فرم های به کار رفته در هر یک از انواع فوق دسته بندی یاد شده به دو گروه اصلی دیگر قابل تقسیم است که آن ابنیه ساخته شده در مناطق کوهستانی و ابنیه ساخته شده در مناطق جلگه ای مازندران است.

با توجه به کمی رطوبت در نقاط مرتفع تفاوت های بسیاری در نوع ساختار ابنیه این مناطق با معماری ناحیه جلگه ای مشاهده می شود ، این تفاوت از ساختار کالبدی گرفته تا تزیینات وابسته به معماری کاملا” مشهود بوده و به راحتی قابل تشخیص است.

ولی آنچه تقریبا” در 90 درصد ابنیه مازندران ( بیشتر مذهبی و مسکونی ) مشترک است استفاده از عنصر اصلی چوب به عنوان اسکلت و ساختار ، عنصر تزیینی و حتی دیوارهای جداکننده و باربر است.

تنوع این عنصر و فراوانی آن همواره موجب استفاده گسترده از آن در سازه های معماری شده است ،علاوه بر آن در تهاجمات و داد و ستدهای فرهنگی انجام گرفته در طول تاریخ این سرزمین همواره مازنی ها در پی تکنیک ها و روش های کار با این ماده طبیعی بوده و به دنبال کسب مهارت ها و توانایی های مربوط به کار با این ماده مهم بوده اند .

شباهت سرسازی های رایج به صورت شیر سر به سر سازیهای رایج در کشورهای چین و هند به همان اندازه است که ظروف بدل چینی ساخته شده در دوران صفوی به نمونه های اصلی آن در چین شبیه است.

البته اندک تفاوتی که بین این دو دیده می شود طبیعتا” به لحاظ تفاوت های اقلیمی موجود بین مازندران و کشورهای خاور دور و نیز نوع نگاه مردم به طبیعت در فرهنگ های مختلف می باشد.

نگاه مردم مازندران به طبیعت همواره نگاهی اکنده از احترام بوده ، به گونه ای که هیچ گاه به عرض اندام در برابر آن همت نگماشته ، بلکه با همگون سازی ساخته های خویش با محیط پیرامون زیباترین ترکیبات ممکن را در دل طبیعت جستجو کرده اند.

عکس های معماری بومی مازندران را در دو باکس تماشا کنید که از منطقه سوادکوه گرفته شده است.

متن: سعید سلیمانی

عکس: علی حسن نژاد