مازندنومه؛ سرویس محیط زیست و گردشگری، محمد عظیمی، مدیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی هوتو: خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) در تاریخ 8 بهمن ماه 1392 گفتگویی از سیف ا... فرزانه - مدیرکل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران- منتشر نمود که موجب تعجب شد!

شگفت آنکه مصاحبه کننده باید نماینده و معرف هویت واقعی فرهنگ، تاریخ و باستان شناسی استان باشد و از هر گونه گزارش غیرواقعی و غیرعلمی پرهیز کند.

ایشان در آن مصاحبه فرمودند: «بقعه و گورستان تاریخی سفید چاه، قبرستانی با سنگ‌های عمودی خاکستری و حکاکی‌های عجیب و غریب است. این سنگ‌ها، عنوان اولین قبرستان مسلمانان ایران را با خود یدک می‌کشد... این قبرستان عجیب با قدمت ۱۲۰۰ ساله در روستای"سفیدچاه" واقع شده است. »

کاش ایشان پیش از مصاحبه، اسناد و گزارش های موجود در کتابخانه سازمان متبوع خود را مطالعه فرموده و معاونت های میراث فرهنگی و پژوهشی، اطلاعات مربوطه را ارائه می کردند؛ زیرا هرگونه گزارش از طرف سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که مسئول و متولی باستان شناسی است، به عنوان گزارشی قابل استناد مورد پذیرش قرار گرفته، علاقه مندان آثار تاریخی و گردشگری و حتی دانشجویان و دانش آموزان در مقالات و تحقیقات تاریخی خود به این نظرات اتکا نموده و آن را فصل الخطابی معتبر خواهند دانست.

 برمبنای گزارش موجود در کتابخانه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران، خانم شهربانو وفایی -معاون معرفی و آموزش میراث فرهنگی مازندران، کارشناس باستان شناسی و سرپرست هیئت بررسی سفیدچاه در سال 1381- گورستان سفیدچاه بزرگترین گورستان اسلامی مازندران است.

 نیز در این گزارش عنوان شده است که قدیمی ترین سنگ مزار به دست آمده متعلق به سال 830 هجری قمری است که 55 سال از تاریخ صندوق مزار امامزادگان سفیدچاه قدیمی تر است.

 نمی دانیم براساس کدام تحقیق، مدیرکل محترم از عنوان اولین قبرستان مسلمانان در ایران استفاده نموده اند!

 همچنین قدمت گورستان سفیدچاه را 1200 سال دانسته اند و براین اساس گورستان مزبور در سال 235 هجری قمری ایجاد شده است و یا سه تن از امامزادگان منسوب به امام موسی کاظم (ع) در این تاریخ به خاک سپرده شده اند؛ در حالی که براساس اسناد دینی غیرقابل انکار، حضرت امام رضا (ع) در سال 201 هجری قمری به مرو وارد شده و پس از سه سال ولایتعهدی در دربار مامون عباسی در آخرین روز ماه صفر سال 203 هجری قمری به شهادت رسیدند.

 امام جواد (ع) نیز در سال 195 هجری قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشوده و در آخر ماه ذیقعده سال 220 هجری در کاظمین به شهادت رسیدند.

در حالی که حرکت فرزندان و بازماندگان امام موسی کاظم (ع) پس از حضور امام رضا (ع) در ایران صورت گرفته است و تعیین این تاریخ با واقعیت های تاریخی سنخیتی ندارد.

باید دانست که تعیین قدمت یک گورستان در حوزه ی پژوهش تاریخی بر مبنای حضور و سکونت پیرامونی صورت می گیرد و یک باستان شناس برمبنای قدمت سنجی و یافته های تاریخی می تواند به گمانه ای قابل اطمینان دست یابد.

 براساس مستندات تاریخی و پذیرش دیرهنگام اسلام توسط ساکنین خطه ی شمال، این مکان اولین قبرستان مسلمانان ایران نیست و قدمت تاریخی این مکان با توجه به حضور مازنی ها در بخش کوهستانی و نزدیکی با پایتخت اشکانیان بسیار بیشتر از نشانه های باستانی است و به ادعای رضا مرادی غیاث آبادی، این گورستان تقریبا دارای قدمتی 4000 ساله است.

 در ضمن چرا باید مدیرکل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران از حکاکی‌های سنگ مزارها تعجب کند و آن را «حکاکی‌های عجیب و غریب» بنامد؟! مگر در این سازمان، مردم شناس متخصص وجود ندارد؟ آیا معاونت پژوهشی به تحقیق در مورد سنگ مزارهای این گورستان نپرداخته است و از گزارش تخصصی خانم وفایی بی خبر است؟

سنگ مزارهای امام زاده نور گرگان، روشن آباد، گورستان تاریخی خالد نبی و ده ها روستای پیرامونی در منطقه هزارجریب و ده ها گورستان تاریخی در کشور، گواه فرهنگ و آداب و رسوم مردم نسبت به تکریم از مردگان است.

 گزارش های موجود در کتاب گران سنگ «از آستارا تا استارباد» اثر دکتر منوچهر ستوده، کتاب «سنگ مزارها و کتیبه های تاریخی گرگان و استرآباد» تالیف دکتر اسدا... معطوفی، گزارش های تاریخی جیمز فارسر، دیوید استروناخ و هوشنگ پورکریم در مورد سنگ مزارهای مازندران و کشور گواه صادقی بر شناسایی و بررسی کتیبه های گورستانی در ده های اخیر است و نقش باورها، اسطوره ها و استفاده از نقوش نمادین و معرفی جایگاه شغلی و مهارتی متوفی در حوزه ی باستان شناسی هرگز عجیب و غریب نبوده است و توسط بسیاری از پژوهشگران گره گشایی شده است.

بی شک این گورستان وسیع که در اثر سهل انگاری و بی توجهی ساکنان و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در حفظ و صیانت از آن، روزبه روز در حال تخریب بیشتر و از بین رفتن نشانه های تاریخی است، باید مورد توجه مدیرکل قرار می گرفت و با نگاهی آسیب شناسانه بررسی می شد.

 داستان پردازی و تبلیغات غیرواقعی بیش از آنکه راهگشا باشد، تخریب کننده است و باید زحمات زیادی کشیده شود تا این ادعای غیرکارشناسی از اذهان خوانندگان آن پاک شود.

گورستان سفیدچاه به عنوان اثر عصر تیموری در تاریخ 17/12/1381 به شماره ثبت 7845 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

دوره ی تیموریان مربوط به سالهای ۷۷۱ تا ۹۱۱ هجری قمری است و حتی مدیرکل محترم، قدمت عصر تیموری را در مصاحبه ی خود ذکر ننموده اند.

 وظیفه تعیین شده برای معاونت میراث فرهنگی در کشور، سياست گذاري و برنامه ريزي در خصوص حفظ، مرمت، احيا، ساماندهي و مديريت بناها، مجموعه بناها، محوطه ها و بافت هاي تاريخي كشور و نظارت بر اجراي طرح ها و برنامه هاي مربوط است.

 انجمن دوستداران ميراث فرهنگي هوتو در شهریور ماه سال 1384 نامه ای را خطاب به مدیرکل وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران و فرماندار شهرستان بهشهر نسبت به وضعیت بحرانی گورستان سفیدچاه ارسال داشت که متاسفانه هیچ اقدام عملی نسبت به رفع مشکلات موجود در این مکان تاریخی به انجام نرسید.

 در آن نامه چنین آمده بود: «... با توجه به اقامت چند روزه اينجانب به همراه گروه فيلمبرداري شبكه چهارم صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران در روستاي سفيدچاه و حضور مداوم در گورستان تاريخي اين روستا موارد ذيل جهت بررسي و اقدام مقتضي را درخواست مي نمايم.  1- اين گورستان با توجه به شماره ثبت تاريخي 7845 در فهرست آثار ملي ايران از هيچگونه حفاظت حداقلي برخوردار نبوده و در حال تغيير از بافت تاريخي مي باشد. 2- متاسفانه عملكرد هيئت امنا و شوراي محل در اين روستا هيچگونه نمودي نداشته و زوار اين امام زاده و بستگان اموات از امكانات اوليه محروم مي باشند. 3- دفن اموات در اين گورستان از نظارت لازم برخوردار نبوده و برمبناي سليقه ي خانواده متوفي تعيين مكان مي شود و در ميان بخش گورستان تاريخي، با دفن اموات تازه درگذشته روبرو مي شويم كه علاوه بر تخريب قبور جنبي، از سنگهاي مرمر جديد و حفاظ هاي فلزي و گاه پوشش ايرانيت استفاده شده است و تكرار اين روند گورستان را از بافت تاريخي خود جدا خواهد ساخت. 4- با توجه به حضور مداوم افراد در اين گورستان و امام زاده در طول هفته و ازدحام جمعيت در روزهاي تعطيل، قطع طولاني برق و عدم امكانات اوليه در انتقال آب شرب از چاه و تعطيلي تنها نانوايي روستا و آلودگي شديد منطقه از زباله ها و خرابي سرويس هاي بهداشتي معضلي ست كه بسيار آزارنده مي باشد و توجه جدي مسئولين گرانقدر را طلب مي نمايد. لذا شايسته است با رفع مشكلات موجود و ايجاد حصاري شايسته در اطراف بافت كهن گورستان و استحكام بخشي كتيبه هاي تاريخي، اين مكان مذهبي، تاريخي را كه مي تواند جهت حضور زوار و گردشگران داخلي و خارجي مورد استفاده قرار گيرد، از خطر انهدام و تغيير نجات داد.»

 علاوه بر مشکلات مطروحه در نامه ی سال 1384، سرقت سنگ مزارهای تاریخی، ساخت و ساز بی رویه بر روی قبرستان توسط روستائیان اطراف و از بین رفتن حریم ثبت شده، از خطرات بزرگی ست که این محوطه ی تاریخی را تهدید می کند.

 قابل ذکر است که روستای سفیدچاه و متکازین از بخش یانه سر بوده و در محدوده ی جغرافیایی شهرستان بهشهر قرار دارد و نه گلوگاه که در مصاحبه خود عنوان داشتند!

 کاش جناب آقای فرزانه با توجه به نامه ی ارسال شده و جلسه های مکرری که توسط انجمن های دوستداران میراث فرهنگی مازندران با ایشان در مورد وضعیت آثار تاریخی انجام شده بود، نسبت به بررسی تخصصی وضعیت موجود این گورستان ارزشمند و ده ها آثار تاریخی نابسامان مازندران اقدام می نمودند تا بیش از این در معرض تخریب و سهل انگاری قرار نگیرد.

متاسفانه شعارزدگی و طرح عنوان اولین، بزرگترین و هزاران ادعاهای بی اساس در سالهای اخیر حاصلی جز تخریب و خودبزرگ بینی بی حاصل دربر نداشته است.

واگذاری های غیرمسئولانه و استفاده از رانت های دولتی در غارهای هوتو و کمربند، محوطه تاریخی فرهنگی گم چال و کاخ چشمه عمارت شهرستان بهشهر به مجموعه های غیرتخصصی و تبدیل کاربری های فرهنگی به مکان چای خوری و کشیدن قلیان، حاصل مدیریت غیرمسئولانه ی سالهای اخیر است.

امیدواریم ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور و استاندار مازندران در دولت تدبیر و امید اقدامی عاجل نسبت به مشکلات موجود بنمایند.

مطالب مرتبط:

نخستین قبرستان مسلمانان در ایران کجاست؟

اسبه چا

سفید چاه؛ نخستین قبرستان مسلمانان در ایران

اشک های تلخ میراث