مازندنومه؛ سرویس اجتماعی، رضوان مهدوی: در جهان کنونی که اذهان مردمان متوجه محتواهای متکثری از صواب و ناصواب است یکی از ضرورت های جامعه پرداختن به مقولاتی است که گره از مشکلات روحی بشر بگشاید.

در میان همه ی نحله های فکری می توان  مقوله ی امید را مشاهده نمود. یعنی تمامی تئورسین ها سعی کرده اند در کنار طرح مشکلات جامعه راهکارهایی نیز ارائه دهند و اگر جهان مد نظر آنها مطلوب نیست، مخاطبان را دلگرم به آینده ای کنند که دگر از مصائب ،خبری نباشد.

آنچه که مورد نظرنگارنده ی این نوشتار است تمرکز در وعده هایی است که پیامبران الهی در این باب طرح نموده اند که وجه اشتراک این محتوا را می توان در ماجرای منجی گرایی به نظاره نشست در معارف دینی نیاز به یک منجی برای حل بحران هایی که بشر را احاطه نموده اند مطرح شده است. سوالی که ایجاد می شود آن است که ؛ مد نظر چه بحران هایی است و چه مشکلاتی پیش می آید که باید حتماً یک انسان الهی در جایگاه یک فرد متصل به حضرت حق و مورد تأیید پیامبر و اهل بیت آنها را حل و فصل نماید؟

 از روایات شیعه علائم کلی برای دوران قبل از ظهور نقل شده که بسیار قابل تأمل است. علائمی که می توان گفت محیط بر جهان کنونی گشته است. به صورت مثال امام صادق(ع) در روایتی مفصل به چند مورد از علائم کلی ظهور اشاره می کنند از جمله: 1-حق مرده، و (حق‏جويان و) اهل حق از ميان می روند -2- هر كه را به كار بد بستايند خوشحال گردد و سخن گوينده را به او باز نگرداند -3- حرام حلال شود و حلال حرام گردد-4- فرمانروايان در داورى رشوه گيرند-5- غيبت را سخن خوش مزه و نمكين شمارند-6- گر كسى سخن حق گويد و امر به معروف و نهى از منكر كند ديگران او را نصيحت كنند و بگويند: اين كار بر تو لازم نيست و....(الروضة الكافي / ترجمه رسولى محلاتى، ج‏1، ص: 54)

اما مسئله قابل تأمل آن می باشد که نقش افرادی که می خواهند در جریان حق و جبهه ی خداوند قدم بردارند چه می شود؟ آیا باید همچون یک انسان تابع در کنار این معضلات زیست کنند و منفعلانه منتظر ظهور باشند؟ یقیناً پاسخ منفی است و مفاهیم دینی این نکته را به ما القا می نماید که منتظر کسی است که از برای نجات جامعه در راستای اهداف منجی فعالیت می نماید.

به تعبیر مرحوم دکتر شریعتی: انتظار مکتب اعتراض است! اعتراض به چه؟ به همان معضلاتی که برخی از آنها سابقاً مطرح شد.

تلاش حقیر بر آن محور قرار گرفته است که مخاطبان گرامی را با بررسی برخی از مشکلات حاد جامعه ی ایران اسلامی، به قیامی که بر عهده ی یک منظر واقعی است دعوت نمایم .

مشکلاتی که آنچنان در مویرگ های اجتماع ریشه دوانیده که حل آنها مشکل می نُماید. اینک با طرح قسمتی از خطبه ی معروف البیان امیرالمؤمنین که در آن از قول حضرت موعود ،در زمانی که ظهور می نمایند و در صفا و مروه بین یاران قرار می گیرند نکاتی مطرح شده است، مبحث را پی می گیریم(منبع روایت مورد بحث:الزام الناصب/ ج2/ص204/س12-معجم الملاحم والفتن/ ج/2ص106/س8-مجمع النورین/ ص334-فرهنگ سخنان امام مهدی(ع)/ص86).

امام زمان(عج) در همین حدیث شریف در بین یاران خویش مواردی را تحت عنوان پیمان نامه ذکر می کنند که می توان از آن به عنوان وظایف منتظران نیز بهره برد نظیر:

1-نفی تجمل گرایی یا مصرف گرایی:در قسمت های مختلف این خطبه بدان اشاره می کنند:

الف) به زراندوزی و جمع کردن طلا مبادرت نکنید-ب) به جمع کردن نقره مشغول نشوید- ج) هرگز لباس زربافت نپوشید د) در زندگی ساده زیست باشید و خاک، فرش زندگی شما باشد. مشکلی که به شدت کشور ما را در بر گرفته است و روز به روز بر حجم این مشکل افزوده می شود . زندگی هامان آنقدر تجملاتی شده است که گاهی همین مسئله منجر به جدال ها، نزاع ها،حسادت ها و خسارت های مالی می شود و به صورت کلی می توان آن را به عنوان یکی از آفت های اصلی جامعه ی  ایرانی تلقی نمود.

 سوگمندانه برخی به بهانه ی زیباگرایی و تحت عنوان مشابه دچار افراط شده، موجب زیان های فراوانی می شوند، به ویژه زمانی که کشور مسلمان را مجبور به وابستگی به بلاد کفر  و تولید ملی را دچار بحران می کنند.

در واقع این موضوع را می توان از دو جهت مضر دانست،جهت نخست مضر برای نظم اجتماع و کشور و جهت دوم هم مضر برای نفس انسان و ایجاد انحراف اخلاقی در اوست.

2- نهی از سرقت: هرگز دست به دزدی نزنید

این جرم شعبات متعددی دارد که هم اکنون فضای کشور ما را با تهدید جدی مواجه نموده است . طبق آمار رسمی در سال  1391هر روز 2800 سرقت رُخ داده است . اگر جرائمی نظیر اختلاس و اخذ رشوه و کلاهبرداری و .....را هم بدان بیفزاییم با آمار بسیار منفی مواجه می شویم، درحالی که در یک کشور منتظر نباید چنین اتفاقاتی با این حجم رخ دهد.

 مباح شدن اخذ رشوه در ادارات دولتی و مناصب حکومتی و همچنین اختلاس های فراوان  و رانت های موجود در فضای اقتصادی کشور انسان را دچار تحیّر می نماید و آنجاست که دوری از خدا محسوس می شود! در همین زمینه  امام رضا(ع) فرمودند: حَرَّمَ اللّه‏ُ السَّرِقَةَ لِما فِيه مِن فَسادِ الأموالِ وقَتلِ النَّفسِ لَو كانَت مُباحَةً ، ولِما يَأتي في التَّغاصُبِ مِنَ القَتلِ والتَّنازُعِ والتَّحاسُدِ ، وما يَدعُو إلى تَركِ التِّجاراتِ والصِّناعاتِ في المَكاسِـبِ ، واقتِناءِ الأموالِ إذا كانَ الشَّيءُ المُقتَنى لا يكونُ أحَدٌ أحَقَّ بهِ مِن أحَدٍ.

خداوند دزدى كردن را حرام فرمود، چون اگر مباح بود موجب تباهى اموال و آدم كشى مى‏شد و به خاطر اين كه غصب اموال‏ يكديگر مايه‏كشتار و درگيرى‏ و حسدورزى نسبت به يكديگر مى ‏شود و نيز چون موجب مى‏ شود كه تجارت و پيشه‏ورى ترك شود و اموال و ثروتهاى ناحقّ و ناروا بدست آيد.

یا امام صادق(ع) می فرمایند: زنا نمي‌كند زنا كننده در حالي كه به خدا و روز جزا ايمان داشته باشد و همچنين دزدي نمي‌كند شخص دزد در حالي كه ايمان داشته باشد.

3- نهی از عدم رعایت اصول اقتصادی

الف)گندم را احتکار نکنید- ب) هرگز جو را احتکار نکنید.

در همین زمینه توجه شما را به حدیثی از رسول خدا جلب می نمایم که فرمودند: هرکسی که قوت مردم را به انتظار گرانی تا چهل روز نگهدارد از خداوند بیزار و بریده شده و خداوند هم از او بیزار است!

به راستی در خصوص کالاهای مورد نیاز جامعه ، در بازارهای ما به چه میزان به این توصیه ها توجه می شود؟ علت گرانی برخی از کالاهای مصرفی چیست؟ و این رفتار چه نشانه ای را متذکر می شود؟!

ج)هرگز ربا نخورید

در خصوص پلیدی و زشتی این گناه بسیار شنیده ایم تا جاییکه قرآن کریم از آن به عنوان جنگ با خدا یاد کرده است! حال پرسش این است؛ زندگی مردم ما چقدر آغشته به مال حرام و ربوی شده است؟ بانک های ما چه مسیری را در پیش گرفته اند؟

جرائم دیرکردی که بابت تأخیر در پرداخت اقساط اخذ می شود و اکثریت مراجع تقلید آن را حرام دانسته و در سفر جناب آقای سیف ریاست بانک مرکزی به قم به او متذکر شدند چه بلایی بر سر حیات معنوی ما می آورد؟ وام هایی که با فاکتورهای صوری اعطا می شود و مردم فوج فوج از آن استفاده می نمایند چه تقوایی باقی می گذارد؟ و براستی با این شرایط مجالی برای اتصال به موعود باقی می ماند؟!

4-پرهیز از فساد و فحشا:

الف)هرگز به فحشا و فساد گرایش نداشته باشید- ب) از فساد و فحشا همواره بیزاری بجویید

فساد علت های مختلفی دارد و نیز حالت های متکثری بر می دارد اما بنظر یکی از مصیبت بارترین مصادیق آن که خود یک فساد اجتماعی است و زمینه ساز انحرافات اخلاقی و جنسی خواهد شد مقوله ی کاهش ازدواج و افزایش طلاق است. موضوعی که منفورترین حلال خداوند اعلام شده و حضرت امام صادق(ع) در این خصوص می فرمایند: الكافي عن صفوان بن مهران عن الإمام الصّادق عليه السلام :قالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : ما مِن شَيءٍ أبغَضَ إلى اللّه ِ عَزَّ و جلَّ مِن بَيتٍ يَخرَبُ في الإسلامِ بالفُرقَةِ ••• ثُمّ قالَ أبو عبدِ اللّه ِ عليه السلام : إنَّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ إنّما وَكَّدَ في الطَّلاقِ و كَرَّرَ فيهِ القَولَ مِن بُغضِهِ الفُرقَة.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : در اسلام هيچ چيز نزد خداوند عزّ و جلّ منفورتر از خانه اى نيست كه با جدايى ويران شود، سپس امام صادق عليه السلام فرمود : خداوند عزّ و جلّ از آن رو نسبت به طلاق [ندادن ]تأكيد فرموده و بارها از آن سخن گفته است ، كه از جدايى و تفرقه نفرت دارد.

متأسفانه این بحران در کشور ما آمار نگران کننده ای دارد و به شدت نهادینه گشته است. طبق آخرین اخبار رسمی در سال 1393 در کشور ما  712 هزار و 875 ازدواج ثبت شده که این رقم نسبت به سال 92 شش درصد کاهش داشته است و  163 هزار و 228 طلاق ثبت شده که این رقم نسبت به سال 92، 2/9 درصد افزایش داشته است .

همچنین علت اصلی طلاق نیز دخالت خانواده‌ها، اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی، ترک زندگی و عدم تحقق شروط ضمن عقد اعلام شده است (طی مصاحبه جناب آقای تویسرکانی ریاست سازمان ثبت اسناد و املاک کشور)،. حقیقتاً چه اتفاقی افتاده است که اینگونه اوامر خداوندی رازیر پا می گذاریم؟ آیا همه ی مسئولیت ها در زمینه ی تأخیر ازدواج و افزایش طلاق به عهده ی دولت هاست؟نکته ی قابل ذکر دیگر  یکی از اسف بار ترین اتفاقاتی است که در سالهای اخیر مرسوم شده است و آن برگزاری جشن هایی موسوم به جشن طلاق است!و این یعنی اوج انحطاط اخلاقی جامعه منتظر و فروپاشی حداقل های زندگی سالم و با معنویت.

5- دوری از غیبت: هرگز از مؤمنین بدگویی نکنید.

در مقام تعریف غیبت رسول ا... می فرمایند:آیا می دانید غیبت چیست؟عرض کردند خدا و پیامبراو بهتر می دانند.فرمودند: این که از برادرت چیزی بگویی که دوست ندارد.عرض شد اگر آنچه که می گوییم در برادرم باشد چه؟فرمودند: اگر آنچه که می گویی در برادرت باشد غیبت او را کرده ای و اگر آنچه می گویی در او نباشد به او تهمت زده ای(الترغیب و الترهیب ج3 ص515 ح31)

در مذمّت غیبت کردن احادیث فراوانی وارد شده است و در آیات قرآن نیز با تعبیر ، خوردن گوشت برادر مُرده ی برادر خویش ، آشنا گشته ایم. اما چرا مجدداًمرتکب این گناه عظیم می شویم؟! سوگمندانه کثرت انجام این گناه کم کم موجب حلّیت عرفی آن گشته است تا جاییکه دیگر اعتراضی به این موضوع نمی شود و فقط از منابر مناهی را می شنویم. اثرات مخرب این گناه بر جامعه نظیر ایجاد اختلافات و کینه ها و...و بر روحیات افراد مشهود است و نیازی به بازگویی مکررات وجود ندارد و در خصوص چگونگی این گناه و راه جبران آن و موارد مجاز غیبت نمودن نیز می توان از کُتُب فقهی و نظریات عالمان دینی استفاده نمود.اما حضرت امیرالمؤمنین(ع) در زمینه ی این اثم کبیر، شعری سروده اند که خواندنی است:

دَّبْتُ نَفْسى فَما وَجَدْتُ لَها                     بِغَيرِ تَقْوَى الاْلهِ مِنْ اَدَبِ
فى كُلِّ حالاتِها وَ اِن قَصُرَتْ                    اَفْضَلَ مِنْ صَمْتِها عَنِ الْكَذِبِ
وَ غيبَةِ النّاسِ اَن غيبَتَهُم                      حَرَّمَها ذُوالْجَلالِ فِى الْكُتُبِ
اِن كانَ مِن فِضَّةٍ كَلامُكِ يا                     نَفْسُ فَاِنَّ السُّكوتَ مِن ذَهَبِ؛

به ادب و تربيت نفس خود پرداختم و براى ‏آن  ادبى بهتر از تقواى الهى در تمام حالاتش نيافتم
و اگر از پس اين امر برنيامد                    براى آن چيزى بهتر از دم فروبستن از دروغ نيافتم
و از غيبت مردمان، همانا غيبت آنان را         خداوند با عظمت در كتاب‏ها حرام كرده است
اى نفس، اگر سخن تو                         نقره است، سكوت طلاست(اعلام الدین ص 273)

با وجود این گستردگی در گناه ،آیا شیعه نباید قیام کند ؟ جهاد چه مفهومی دارد و در چه مواردی لازم می گردد؟ قیام علیه غیبت و غیبت کنندگان و طرح تذکر و اجتناب از استماع غیبت جهاد نیست؟ براستی حین بدگویی  از دیگران به آیه ی شریفه ی : اَلَم یَعلَم بِانَّ الله یری....آیا نمیدانی خدا تو را می بیند؟!(14 سوره علق) فکر می کنیم؟! آیا علم را محضر خدا می دانیم؟ در آن زمان موعود را ناظر بر اعمال خویش می یابیم؟! و....

6- دعوت به حفظ دغدغه های اجتماعی:

الف)امر به معروف را سرلوحه ی زندگی خویش قرار دهید- ب)همواره نهی از منکر کنید

در کنار این روایت روایات دیگری هم وجود دارد که نشان دهنده ی اهمیت موضوع است. به عنوان نمونه :

1-امام باقر(ع): إِنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ سَبِيلُ الْأَنْبِيَاءِ وَ مِنْهَاجُ الصُّلَحَاءِ فَرِيضَةٌ عَظِيمَةٌ بِهَا تُقَامُ الْفَرَائِضُ وَ تَأْمَنُ الْمَذَاهِبُ  وَ تَحِلُّ الْمَكَاسِبُ وَ تُرَدُّ الْمَظَالِمُ وَ تُعْمَرُ الْأَرْضُ وَ يُنْتَصَفُ مِنَ الْأَعْدَاءِ وَ يَسْتَقِيمُ الْأَمْرُ

امر به معروف و نهى از منكر راه و روش پيامبران و شيوه صالحان است و فريضه بزرگى است كه ديگر فرايض به واسطه آن بر پا مى‏ شود، راه ‏ها امن مى‏ گردد و درآمد ها حلال مى‏ شود و حقوق پايمال شده به صاحبانش برمى‏ گردد، زمين آباد مى‏ شود و (بدون ظلم) حق از دشمنان گرفته مى‏ شود و كارها سامان مى‏ پذيرد.(كافى(ط-الاسلامیه) ج5، ص56، ح1)

2- امام رضا(ع): كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) يَقُولُ إِذَا أُمَّتِي تَوَاكَلَتِ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ فَلْيَأْذَنُوا بِوِقَاعٍ مِنَ اللَّهِ تَعَالَى.

رسول خدا صلي الله عليه و آله همواره مى فرمودند: هرگاه امّت من از انجام امر به معروف و نهى از منكر سرپيچى كنند و آن را به يكديگر واگذار نمايند، گويا با خـداوند اعـلان جنگ داده اند.( کافی(ط-الاسلامیه) ج 5 ، ص 59 ، ح13)

3- امام حسین(ع) در وصیت نامه اش خطاب به محمد حنفیه: و انى لم اخرج اشرا و لا بطرا و لا مفسدا و لا ظالما، و انما خرجت لطلب الاطلاح فى امة جدى  علیه السلام  ارید ان امر بالمعروف و انهى عن المنکر و اسیر بسیرة جدى وابى على بن ابى طالب .

و من نه از روى خود خواهى و یا براى خوشگذرانى و نه براى افساد و ستمگرى ، از مدینه خارج شدم بلکه هدف من از این سفر، امر به معروف و نهى از منکر و خواسته ام ازاینحرکت ، اصلاح مفاسد امور است و احیا و زنده کردن سنت و قانون جدم رسول خدا و راه و رسم پدرم على ابن ابیطالب است.

حضرت صاحب الزمان می خواهند شیعه مسئولیت پذیر باشد و با جدّیت بیشتری در نشر معارف دینی و دعوت بسوی خداوند در زمان غیاب او تلاش نماید. اگر امر به معروف را از جامعه برداریم در واقع آرمان های اعتقادی خویش را دچار خسران نموده ایم. بنابراین لازمه ی حرکت به سمت جامعه ی متعالی اجرایی شدن این فریضه ی تقریباً معطّل اسلامی است.فریضه ای که به راحتی با راحت طلبی و طرح شعار ؛ موسی به دین خود عیسی به دین خود، آن را رها نموده ایم و خویش را به ابتذال آرامش دچار نموده ایم . موضوعی که بزرگانی چون مرحوم دکتر شریعتی از آن پرهیز داشتند(در کتاب نیایش دکتر شریعتی دعایی بدین مضمون وجود دارد: خدایا مرا به ابتذال آرامش دچار مفرما!) .

اگر این سنت را احیا نکنیم سیاهی ها هر روز گسترده تر شده و از فرامین موعود بیشتر فاصله می گیریم.

ترسیم این جریان در جامعه را در کلام زیبای مولای متقیان به نیکی می یابیم که فرمودند:ظَهَرَ الفَسادُ فلا مُنكِرٌ مُغيِّرٌ ، و لا زاجِرٌ مُزدَجِرٌ . فساد و تباهى آشكار گشته، اما نه كسى پيدا مى شود كه اعتراض كند و در صدد تغييرش بر آيد و نه كسى كه نهى كند و مردم را از آن باز دارد.(نهج البلاغة : الخطبة ۱۲۹)

حضرت منجی در پایان روایت در قبال انجام آن افعال توسط مخاطبین شان تعهداتی هم می دهند از جمله آنکه: 1- در همه حال و هر زمان با شما باشم (یعنی حامی شما باشم)-2- زمین پُر از ظلم و جور شده را ، پُر از عدل و داد نمایم. مفهوم مخالف این جمله آن است که حرکت به سمت جهانی پر از عدل ، بسته به حرکت پیروان و یاران در چارچوب همان مواردی که در این مقاله بدان اشاره شد ، می باشد.

امام مهدی(عج) در روایت مورد نظر موارد دیگری را نیز مطرح نموده اند که شاید طرح آن در یک نوشتار از حوصله ی مخاطبان خارج باشد. اما آنچه که باید بدان توجه نمود این نکته است که تقریباً همه ی توصیه های حضرت و نکاتی که به عنوان انتظار از یاران خویش مطرح نموده اند در کشور ما وضع چندان مناسبی ندارد و باید با تدبّر در حوزه ی مسائل مطروحه فکری جدی نمود و اجتماع را از وضعیت اسف بار آن رهانید و این امر جز با خودسازی و تلاش مستمر اجتماعی حاصل نمی شود.

باید چاره ای برای دوری از رذالت های اخلاقی فردی و اجتماعی اندیشید تا حرکت به سوی مُنتَظَر و اجرای آرمان های اهل بیت(علیهم السّلام) فراهم آید. باید برای قیام او قیام نمود. رعایت مسائل صدرالذکر خود نوعی قیام است و انشاءا... از تداوم غیبت خواهد کاست.

آن مفهومی که مد نظر نگارنده بود طرح تذکراتی از سر مسئولیت اعتقادی است و نه وعظ اخلاقی ، چرا که خویش را در جایگاه واعظ نمی بیند و مسئلت دارد تا با دعای مخاطبان محترم مشمول آیه ی شریفه ی :یا أَیُّها الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لـا تَفعَلُونَ (یه ی 2 سوره صف) نگردد.انشاءا...در پایان امیدوارم در ظهور حضرتش نظاره کننده ی طلعت زیبای صالحان،گسترش صلح جهانی ، عدالت آسمانی و جامعه ی ایمانی باشیم و برای رسیدن به آن لحظه هر دمی که حیاتمان جاری است ساعی الی ا... بوده و از دجّالان بر سر راه نهرسایم.