مازندنومه؛ سرویس اجتماعی، اشکان جهان آرای: یکی از مشکلات خاص خبرنگاری که از منظری دیگر می‌تواند هنر و قدرت خبرنگار را هم در نوشتن نشان دهد، مواجهه با سخن گفتن‌های نامنظم وگاه بی‌قاعده برخی مسئولان و مدیران است. قطعاً برای همه شما پیش آمده که در یک جمع یا رسانه‌های دیداری و شنیداری، به برخی از اشکالات دستوری در سخن گفتن یک مقام مسئول پی ببرید. این ضعف‌ها گاه در گفت‌وگوهای غیر دیداری و غیر شنیداری (نشریات و سایت‌ها)بسیار بیشتر مشهود می‌شود. در برخی موارد حتی ممکن است به دلیل یک اشتباه دستوری، مفهومی خلاف آن‌چه که مد نظر مقام مسئول است القا شده و خبرنگار آن را منتشر کند و در نهایت کار به تکذیب و انتشار اصلاحیه منتهی شود.

   جمله‌های ناتمام، پراکنده‌گویی، استفاده از واژه‌های نامأنوس و غیرمرتبط در برخی جمله‌ها، به کار بردن ترکیب‌های اشتباه و دوری از ساده‌گویی، اشتباهات دستور زبانی مانند جمع بستن برخی واژه‌های جمع همچون «افرادها»، «مدارک‌ها»، «مدارس‌ها» و نمونه‌های مشابه دیگر، بیان یا تلفظ اشتباه برخی از واژه‌های کلیدی و تأثیرگذار در فهم سخن همچون «استیفا» به جای «استعفا» و بسیاری از موارد دیگر تقریباً به بخش جدا نشدنی سخن گفتن‌های برخی از مدیران تبدیل شده است. این در حالی است که آشنایی به فن بیان و قدرت در گفتار یکی از شاخصه‌های تأثیرگذار در القای مفاهیم به جامعه هدف است.

 * آموزش زبان به مطالعات دقیق نیاز دارد

 استاد زبان و ادبیات فارسی و عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران در این باره با تأکید بر ضرورت توجه به قواعد زبان در بیان، گفت: بلاغت گفتار با بلاغت نوشتار متفاوت است، اما هر دو از منطق و دستور زبان برخوردار هستند. ممکن است همان‌طور که می‌نویسیم نتوانیم حرف بزنیم و اگر این کار را انجام دهیم به کتابی و لفظ قلم حرف زدن متهم شویم. یا در مقابل همان‌طور که حرف می‌زنیم نتوانیم بنویسیم. اما هر دو قاعده‌مند هستند و باید از یک قاعده زبانی برخوردار باشند.

 دکتر «حسین حسن‌پور آلاشتی» افزود: رعایت قاعده زبانی انتقال معنا را آسان کرده و سوءتفاهم‌هایی که در فهم سخن ممکن است ایجاد شود را برطرف می‌کند. اما آن‌چه که در این باره قابل مشاهده است، بی‌بهره بودن غالب مدیران از این فن و رعایت نکردن قواعد مرسوم و درست گفتاری است.

  وی اظهار کرد: بروز ضعف یا قوت مرتبط به قدرت بیان و شیوایی سخن در گفتار افراد بر دو عامل اساسی وابسته است. نخست شمّ زبانی یا ادراک زبانی است که می‌تواند مانند ذوق ادبی در برخی افراد وجود داشته باشد. اما عامل دیگر و مهم‌تر ممارست و تمرین برای بهتر سخن گفتن است. به عبارتی این توان می‌تواند اکتسابی باشد و به دست نمی‌آید مگر با مطالعه آثار برتر ادبی و تمرین و شناخت قواعد درست زبان. یعنی تمرین و تکرار شیوه درست سخن گفتن و دایره واژگانی افراد در حدی باشد که بتواند این قاعده زبانی و درست سخن گفتن را بدون این‌که به نحو بیندیشد، در گفتار به کار ببرد تا درست سخن گفتن به ملکه ذهنش تبدیل شود.

  عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران خاطرنشان کرد: نبود مطالعه و تا حدی بی‌دقتی‌ در گفتار و تبدیل نشدن این مهم به موضوع، سبب شده است که در بیان برخی از مدیران شاهد چالش‌های زبانی باشیم. این وضعیت طبیعتاً پسندیده نیست و ممکن است در برخی موارد به انتقال نادرست مفهوم مد نظر بینجامد.

حسن‌پور آلاشتی به تأثیر تداخل زبانی در گفتار نیز اشاره کرد و گفت: گاهی تداخل زبانی هم سبب بروز چنین مشکلی در گفتار افراد می‌شود. برای مثال ما مازندرانی‌ها چون در بیشتر اوقات مازندرانی حرف می‌زنیم ممکن است گاهی فارسی سخن بگوییم، اما از قواعد زبانی و نحو مازندرانی استفاده کنیم. این امر هم شکل پنهانی است که می‌تواند وجود داشته باشد.

 وی اظهار کرد: نکته قابل یادآوری دیگر در این بحث، بروز خیلی شدید لهجه است که طبیعتاً ممکن است ارتباط و انتقال معنا و مفهوم را مختل نکند، اما می‌تواند در میزان توجه مخاطب تأثیرگذار باشد و ناخودآگاه ذهن مخاطب را درگیر لهجه کند. منظور این نیست که فارسی را با لهجه تهرانی حرف بزنیم. بلکه تلاش کنیم که در حد امکان فارسی را فصیح و شیوا بیان کنیم و به ادای درست واژه‌ها توجه داشته باشیم.فصیح و شیوا بیان کردن جمله‌ها و سخنان فارسی به ویژه از سوی مدیران، بی‌توجهی مخاطب به اصل موضوع را برطرف خواهد کرد.

این استاد زبان و ادبیات فارسی افزود: اگر در ریشه‌یابی خطا سخن گفتن از شمّ زبانی بگذریم، طبیعتاً بخش عمده آن اکتسابی است که با تمرین و مطالعه به دست خواهد آمد. شاید لازمه اولیه که ذوق ادبی باشد را نداشته باشیم، اما با تمرین می‌توان به قواعد گفتار و زبان آشنا شد و آن‌ها را در سخن گفتن به کار برد.

 مدرس ادبیات و زبان فارسی دانشگاه‌های مازندران درباره تأثیر آموزش درست در دوران تحصیلی بر رعایت قواعد زبانی خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات ما در این بخش دیداری شدن دانش در سال‌های اخیر است. دنیای مجازی و انواع رسانه‌های تصویری عملاً مطالعه را از ما گرفته‌اند. اما در این بین نمی‌توان از نقش مؤثر آموزش به سادگی گذشت. آموزش ما بلاتکلیف است. ما در آموزش زبان فارسی بین ادبیات و زبان مردد مانده‌ایم. بین ادبیات و زبان تفاوت‌هایی وجود دارد.

  حسن‌پور آلاشتی گفت: آموزش زبان به مطالعات دقیق نیاز دارد، اما آموزش ما هنوز در آثار ادبی برتر ادبیات ما به ویژه در حوزه شعر سیر می‌کند. در حالی‌که منطق شعر با منطق نثر فرق می‌کند. فکر می‌کنم غلبه شعر بر ادبیات ما در آموزش زبان اختلال ایجاد می‌کند. البته طی سال‌های اخیر در آموزش دوران ابتدایی و دبیرستان تغییر ایجاد شد. اما همچنان آن سیطره باقی مانده است و نتوانستیم از تاثیر شعر در زبان کم کنیم. در مجموع به نظرم آموزش زبان به معنای اخص در سیستم آموزشی ما وجود ندارد.

 * برای خوب نوشتن و خوب سخن گفتن باید زیاد و خوب خواند

مدیرکل آموزش و پژوهش استانداری مازندران هم با تأیید ضعف در بیان برخی از مدیران گفت: به نظر می‌رسد که متأسفانه قواعد سخن در میان بسیاری از مدیران و مسئولان استانی با درجات متفاوتی رعایت نمی‌شود. قواعد سخن از دو منظر حائز اهمیت است. یکی نظم بخشیدن به سخن و دیگری زیبایی سخن. قطعاً سخنران از قواعدی استفاده می‌کند. این قواعد رشته سخن را به نظم گره می‌زند و به زیبایی سخن می‌انجامد. فایده و اهمیت نظم‌بخشی به سخن با توجه به اهمیت مسئولیت در حوزه مدیریت به دلیل انتقال مفهوم و پیام مورد نظر برای مدیران بسیار بیشتر است.بنابراین ناگزیر باید تسلیم این واقعیت شویم که رعایت قواعد سخن بسیار ضروری است.

«لطف‌الله آجدانی» افزود: شاید در سخن یک فرد عادی انتقال مفهوم از حیث اثربخشی خیلی اهمیت پیدا نکند. در حالی‌که این اهمیت از سطح بالایی در مدیر برخوردار است و مسئول را نیازمند می‌کند تا درست سخن گفتن را رعایت کند. اما بسیاری از مسئولان ما با درجات متفاوتی با قواعد درست سخن گفتن و زیبا سخن گفتن آشنایی ندارند که این به کارشان آسیب وارد می‌کند. چه بسا یک مسئول در حیطه عملکرد موفق باشد. اما بخشی از موفقیت یک مسئول در عملکرد، انتقال درست و اثربخش عملکردش به مخاطبانش است. با این وجود تعدادی از مسئولان که در حوزه عملکرد توان خوبی دارند به خاطر این‌که در انتقال مفاهیم و پیام،به قواعد کارآمد سخن آشنا نیستند، اثربخشی لازم را ندارد.در مقابل مدیر و مسئولی که سخن زیبا و درست می‌گوید در انتقال مفاهیم به مخاطب هم بسیار موفق است.

  وی اظهار کرد: در هر متنی با سه وجه روبه‌رو هستیم. «متن پیام»، «گوینده یا فرستنده» و «مخاطب یا گیرنده». قطعاً مدیری که بتواند یک متن زیبا و مستحکم به لحاظ ساختاری را به عنوان گوینده یا فرستنده به مردم، جامعه و رسانه به عنوان مخاطب و گیرنده منتقل کند بازتابش در اندیشه همگانی بیشتر است. اما تعداد قابل ملاحظه‌ای از مسئولان و مدیران ما به خاطر نداشتن تسلط کافی و لازم در قواعد سخن دچار مشکلاتی هستند.

این مسئول خاطرنشان کرد: در این حوزه نیاز است مدیران آموزش‌های لازم و بیشتری ببینند. آموزش در این حوزه به اثربخشی یک مدیر در انتقال مفاهیم و شرح عملکرد و طرح دیدگاه‌هایکمک می‌کند. پرداختن اثربخش و نافذ در این امر مستلزم تلفیقی از به‌کارگیری ابزار و روش‌های متعدد و مختلف است. از یک‌سو نهادهای حاکمیتی در حوزه آموزش باید با برگزاری کلاس‌های آموزشی که منجر به توانمندسازی مدیران در درست سخن گفتن شود وارد عمل شوند و از سوی دیگر باید فرهنگسازی همگانی کرد.

 مدیرکل آموزش و پژوهش استانداری مازندران گفت: یک مدیر در مسیر زندگی اداری خودش باید آگاه باشد که در مسیر ارتباطات اداری خود با همکاران و مخاطب و ارباب رجوع دائماً نیازمند درست سخن گفتن است. نمی‌شود به صرف آزمون و خطا به درجه‌ مطلوبی از توانمندی در سخن رسید. واقعیت این است که خود مدیر باید فراتر از آزمون و خطا به اهمیت خوب و زیبا سخن گفتن واقف باشد و منتظر نباشد تا آموزش ببیند. ترویج این مهم در بین مدیران به باور اثرگذاری درست و زیباسخن گفتن در عملکرد نیاز دارد.

آجدانی افزود: خوب سخن گفتن یا مهارت گفتاری تا حدود زیاد و قابل ملاحظه‌ای از ضریب همبستگی بالایی با مهارت‌ها و ادارک خواندنی افراد برخوردار است. برای خوب نوشتن و خوب سخن گفتن باید زیاد و خوب خواند. آیا بسیاری از مدیران ما واقعاً اهل زیاد خواندن و درست خواندن هستند؟ این واقعیت تلخی است که باید بپذیریم بسیاری از مدیران ما مطالعه و مهارت خواندن‌شان بسیار کم است.

* این گزارش در همشهری مازندران منتشر شد که برای بازنشر در اختیار ما قرار گرفت.