- ايرج ملك پور-متولد ۱۳۱۹ لاريجان
- دكتراى دولتى در علوم اختر فيزيك از دانشگاه پاريس ۱۳۵۳
- مستخرج ۲۵ سال تقويم ايران از سال ۱۳۵۷ - ۱۳۸۲
- اولين مستخرج سالروز تولد خيام مبدع تقويم جلالى
- اولين مستخرج زادروز تولد حضرت فاطمه زهرا(س)
- استاد دانشگاه هاى اميركبير و تهران
- مدير سابق مؤسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران
- مسؤول انجمن خورشيدى مؤسسه ژئوفيزيك
- مدير اسبق رصدخانه تهران

- برخى از تأليفات وى عبارتند از: تقويم ۵هزار ساله ايران از سال ۳۵۴۰ قبل هجرت تا ۱۵۰۰هجرى شمسى، تطبيق تقاويم، تقويم تطبيقى ۵۰۰ ساله هجرى شمسى و ميلادى، زاويه انحراف قبله در ايران و...
نام ايرج ملك پور از زمانى ورد مردم كوچه و خيابان شد كه بخش فيزيك خورشيدى مؤسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران به سرپرستى او كه تخصص اصلى اش «اخترفيزيك» و درحل معادلات «سماوى» متبحربود، اقدام به استخراج تقويم نمود و چون بسيارى از عبارات و آيين هاى اسلامى وابسته به صحت تقويم بود ازطرف پايه گذار انقلاب و آيت الله مرعشى بررسى هاى لازم جهت صحت كار تقويم ايرج ملك پور انجام شد و آن را كتباً تأييد كردند. بعد از آن ديگر عيدهايمان را با ملك پور حلول مى كرديم و رمضان و شعبان و محرممان نيز از دل تقويم هايى برمى آمد كه امضاى ايرج ملك پور را داشت.

ايرج ملك پور را «پدر تقويم نوين» ايران خوانده اند. او سال ها ستارگان و ماه و خورشيد را رصد كرده تا دقيق ترين تقويم دنيا را برايمان به رشته تحرير درآورد.

ماجراى حضور ايرج ملك پور در تقويم سال و ماه ۳۰ سال گذشته مان از زمانى شروع شد كه او در حوالى سال هاى ۵۵ به همراه عده اى از همكاران خود در دانشگاه تهران به هيأت اعزامى از عربستان ثابت كرد كه تقويم خورشيدى، بسيار دقيق است.
ماجراى حضورش در ايران و ورودش در تقويم هايمان تحت عنوان «مستخرج: دكتر ايرج ملك پور» را چنين تعريف مى كند: «در سال ۱۳۵۳ بعد از اتمام تحصيلات از فرانسه به تهران آمدم و از آن پس مطالعات جدى ام را درزمينه نجوم آغاز كردم. اشتياق فراوان براى استخراج تقويم و آشنايى با فرايندى كه منجر به تحويل سال مى شد، از همان روزهايى كه به علم نجوم گرايش پيداكرده بودم، درمن وجودداشت.

 

اين اشتياق اگرچه زيادبود، سختى كار آنقدر بود كه شايد منتظر جرقه اى بودم. تا اينكه اين آخرين سد هم برداشته شد. در سال ۱۳۵۵ هيأتى از دربار عربستان سعودى به ايران آمد تا ايران را متقاعدكند كه از تقويم قمرى مستخرج عربستان سعودى استفاده كند، همانگونه كه بسيارى از كشورهاى عربى حوزه خليج فارس از آن استفاده مى كردند. به منظور كارشناسى دقيق اين موضوع، جلسه اى در دانشگاه تهران با حضور منجمان و مستخرجان مطرح كشور تشكيل شد و اين هيأت دراين جلسه استدلال ما را پيرامون تقويم خورشيدى شنيد. آنها وقتى كه ديدند تقويم هجرى شمسى چقدر دقيق است، از پيشنهاد خود منصرف شدند. اين هيأت متوجه شد كه تقويم ما قدمت بسيارزيادى دارد.

درست پس از اين جلسه بود كه ما تصميم گرفتيم مطالعات جدى را درباره تقويم شمسى و استخراج آن آغاز كنيم. در هنگام مطالعه فهميديم كه حدود هزارسال است كه كارى بنيادين روى تقويم انجام نشده. از سال ۵۵ ما كميته اى تشكيل داديم كه طى آن به بررسى تقويم هجرى شمسى و هجرى قمرى پرداختيم. تا اينكه پس از سه سال مطالعه روى تقويم خورشيدى در سال ۱۳۵۸ موفق شديم اولين تقويم هجرى شمسى را استخراج كنيم. البته همراه با استخراج تقويم هجرى شمسى، تقويم هجرى قمرى را هم استخراج كرديم و همچنين اوقات شرعى تمام سال را.»

ملك پور و همكارانش در جريان مطالعات و استخراج تقويم با مشكلات فراوان روبرو مى شوند. مى گويد: «به عنوان نمونه، در جريان همين مطالعات فهميديم كه معيارها براى استخراج تقويم قمرى، نزد دانشمندان قرون گذشته، غلط بوده.

بنابراين دوباره از ابتدا به مطالعه تقويم قمرى پرداختيم و پس از آن به تقويم هجرى شمسى روى آورديم.
ما يكى ديگر ازمسائل مهمى كه تا مدت ها روى آن كار مى كرديم، تقويم هاى ايرانى بود. از آنجا كه ايرانى ها سابقه چندهزارساله تمدن دارند، داراى تقويم هاى گوناگونى نيز هستند. بنابراين براى دقت بيشتر در محاسبات لازم بود تا تمامى آنها را بررسى كنيم.»

ايرج ملك پور متولد سال ۱۳۱۹ و در شهر لاريجان به دنيا آمده است. او تحصيلات مقدماتى اش را در لاريجان گذراند و سپس براى تحصيل در رشته فيزيك وارد دانشگاه تهران شد و در سال ۱۳۴۳ در اين رشته مدرك كارشناسى خود را اخذكرد. او سپس به فرانسه رفت و مدرك كارشناسى ارشد خود را در گرايش فيزيك جو از دانشگاه پاريس در سال ۱۳۴۵ دريافت كرد و دكترايش را نيز در علوم اختر فيزيك - دكتراى دولتى - از همان دانشگاه اخذ كرد و پس از پايان تعطيلات در سال ۱۳۵۳ به ايران بازگشت.

ملك پور چه در هنگام تحصيل در ايران و چه در خارج از كشور، به ويژه در كوى بين المللى با دانشجويان فرانسوى غيرپاريسى دركنار درس به ورزش فوتبال هم مى پرداخت.
او بعد از بازگشت از فرانسه، در سال ،۱۳۵۳ در دانشگاه صنعتى اميركبير مشغول به تدريس مى شود و از آن پس به تدريس در دانشگاه تهران و مؤسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران نيز پرداخت.

وى تدريس دروس «اپتيك»، «مكانيك»، «فيزيك سيارات» و «فيزيك نجومى» را در دانشگاههاى تهران و اميركبير تجربه نموده است. ملك پور در سال ۱۳۷۱ طى يك فرصت مطالعاتى به فرانسه رفت و در مركز علمى و تحقيقاتى اين كشور حضور پيداكرد. او داراى ۱۶ مقاله به زبان فارسى و ۲۰ مقاله به زبان هاى ديگر در زمينه فيزيك و نجوم است.

ملك پور تقويم ايرانى را دقيق ترين تقويم دنيا مى داند و دراين باره مى گويد: «وقتى اين حرف را مى زنم، مبناى مقايسه من كاملاً علمى است. درواقع، بشر يك تقويم بسيار دقيق دارد كه آن تقويم، خود طبيعت است. مبناى مقايسه ما هم وقتى كه مى گوييم تقويم شمسى دقيق ترين تقويم دنياست، طبيعت است.
به عبارتى ديگر آن تقويمى دقيق تر است كه با طبيعت همگام باشد و تقويمى هم كه در زندگى مردم استفاده مى شود، بايد براساس اين تقويم تنظيم شود.

براى اينكه من مبناى اين تقويم را بيابم، تقويم پنج هزارساله ايرانيان را مطالعه كردم. چيزى كه مرا به شگفتى انداخت، ميزان خطاى تقويم شمسى است. در جريان مطالعات به اين نتيجه رسيديم كه تقويم شمسى هر هزارسال، فقط نه ثانيه با تقويم طبيعت اختلاف دارد.

به عبارتى در هر ده ميليون سال ما با تقويم طبيعت، تنها يك روز اختلاف داريم. وقتى اين آمار برايمان شگفت انگيز مى شود كه ما تقويم ساير ملل را موردمطالعه قراردهيم. مثلاً رايج ترين تقويم دنيا، تقويم ميلادى است. اگر بخواهيم تقويم هجرى شمسى را با آن مقايسه كنيم، حتماً شما هم بر دقيق بودن تقويم شمسى اذعان داريد. در تقويم ميلادى هر دو هزار و پانصدسال يك روز با تقويم طبيعت اختلاف وجوددارد.

در حالى كه تقويم شمسى هرده ميليون سال يك روز. عملاً در مقايسه با ساير تقويم ها، ما هيچ خطايى در تقويم خودمان نداريم. تازه جالب است كه بدانيم، اين خطا از زمانى به وجودآمد كه تقويم جلالى رايج شد.

براساس مطالعات انجام شده و طبق منحنى ها و آمارها، از سال ۴۵۸ هجرى شمسى تقويم جلالى متداول شد. طبق نتايج به دست آمده، تا قبل از آن اختلاف تقويم ما با طبيعت، صفر بوده. يعنى تا سال ۴۵۸ هجرى شمسى تقويم ما با تقويم طبيعت اصلاً اختلافى نداشت.»

در سال ۱۳۵۷ يونسكو به منظور برقرارى امكان تحقيق و مطالعه از ده نفر از دانشمندان جهان دعوت به عمل آورد تا با هزينه اين سازمان در رشته هاى مختلف به اروپا بروند. اين بورس كه توسط يونسكو به دانشمندان برجسته جهان در رشته هاى مختلف اختصاص يافته بود به بورس «كوپرنيك» معروف شد. ايرج ملك پور در رشته نجوم، از سوى يونسكو انتخاب و به اين بورس دعوت شد.

 

 او تنها منجمى بود كه در دنيا از سوى يونسكو انتخاب شده بود اما ملك پور به ميل و اختيار شخصى ترجيح داد تا در آن شركت نكند و در تحول جارى كشور كه در آن روزها دوران اوجش را مى گذراند، در كنار مردم كشورش بماند. او طى تقريباً ۳۰ سال فعاليت خود، تقويم بسيارى ازكشورهاى جهان را استخراج كرده همچنين استخراج تقويم شمسى به شكل امروزى اش ازنتايج فعاليت هاى اوست.

ايرج ملك پور، معتقد است كه پس ازتقويم يزدگردى باستانى تقويم هخامنشى در ايران متداول شد. «اين تقويم با آغاز پاييز شروع مى شد از حدود ۱۱۰۰ هجرى شمسى، پيش ازهجرت، تقويم اوستايى جايگزين تقويم پارسى باستان شد.» او سال تقويم اوستايى را شامل دوازده ماه ۳۰ شبانه روزى و پنج شبانه روز اضافى مى داند و مى گويد: نام ماههاى اين تقويم عبارت بودند از همين ماههاى خودمان جز اينكه اسفند را «اسفند ارمذ» مى ناميدند. در تقويم اوستايى از دوازده دوره كبيسه ۱۴۴۰ ساله استفاده مى شده است كه شامل دوازده دوره كوتاه ۱۲۰ ساله بوده است.

 

 در دوره ساسانيان، تقويم اوستايى با مبدأ تاريخ گذارى سال جلوس شاهان ساسانى به سلطنت با نام تقويم پارسى متداول بود.

 بعد از كشته شدن يزدگرد سوم، آخرين شاه ساسانى و انقراض اين سلسله، ايرانيان از تقويم پارسى با مبدأ تاريخ گذارى سال جلوس به سلطنت يزدگرد سوم و با نام تقويم يزدگردى استفاده كردند. در اين ايام استفاده از تقويم هجرى قمرى در كنار تقويم يزدگردى در ايران متداول شد و از آن زمان، ثبت رويدادهاى مذهبى و ملى - تاريخى به تاريخ هجرى قمرى نيز به تدريج رواج يافت.»

ملك پور درباره چگونگى تعيين اولين روز فروردين به عنوان اولين روز يك سال خورشيدى مى گويد: «خيام، روز اول فروردين را مبناى اولين روز سال قرار داد و چگونگى تعيين آن را مشخص كرد. معلوم نيست كه او و ساير همكارانش چرا اين روز را به عنوان اولين روز سال انتخاب كردند و دليل آن چيست؟ حتى محاسبات و معادلاتى كه طى آن اين روز انتخاب شد بر ما آشكار نيست.

 

 ما امروزه نمى دانيم كه خيام اولين روز بهار را با چه معيارهاى دقيقى محاسبه كرده است؟ اما هرچه هست، نشان از قدرت علمى او دارد. براى اينكه صحت اين مطلب به اثبات برسد، ما تقويم هجرى شمسى را در طول تاريخ ايران گسترش داديم. يعنى كل تاريخ ايران را براساس تقويم هجرى شمسى به ثبت رسانديم و متوجه شديم كه با اين انتخاب خيام اصلاً مغايرت ندارد، اما همين كار را هم با تقويم قمرى انجام داديم، اما نتيجه معكوس بود.

 

تقويمى كه ما استخراج كرديم را با پيش بينى منجمان تقويم هجرى قمرى مطابقت داديم و متوجه شديم كه پيش بينى آنها درست نبوده، ولى چه دقتى در محاسبات خيام وجود داشته كه باعث شده اينگونه همه چيز دقيق باشد و خطاى تقريباً هيچ تقويم ما، امكان هرگونه پديده طبيعى آسمانى را ميسر مى سازد، خيام به ما نگفت كه چگونه به اين مهم دست يافته.

 

 او دانشمند عجيبى بوده و ما حتى تاريخ دقيق تولد او را نمى دانستيم، تا اينكه براساس اطلاعات و يادداشت مورخان حدود ۳۰سال از قرن پنجم هجرى مورد بحث قرار گرفت و گمان رفت كه تولد خيام در يكى از روزهاى اين ۳۰ سال بوده. من تمام يادداشت هاى خيام را مورد مطالعه قرار دادم و متوجه شدم كه او شبى را كه در آن متولد شده، به لحاظ نجومى تعريف كرده است.

 

 او در يكى از سه شنبه هاى ما بين اين ۳۰ سال به دنيا آمده بود. همين امر باعث شد تا من حدود شش ماه به بررسى تمام شب هاى سه شنبه اين ۳۰ سال بپردازم تا بالاخره موفق شدم كه تاريخ دقيق تولد او را بيابم. او نه تنها راز انتخاب اول فروردين به عنوان اولين روز سال را برايمان نگشود، بلكه حتى روز تولد خود را در هاله اى از رمز و راز به ما گفته. در واقع انتخاب نوروز به عنوان اول سال، براى او چنان واضح و بديهى بوده كه ديگر نيازى احساس نكرده كه چگونگى انتخاب آن را براى نسل هاى بعد از خود توضيح دهد.»

ايرج ملك پور، تحت نظر آيت الله مرعشى نجفى اوقات شرعى ماههاى قمرى را استخراج كرد و اكنون براساس تحقيقات و مطالعات او تقويم شمسى و قمرى و اوقات شرعى استخراج مى شود. او سالها مسؤول انجمن خورشيدى مؤسسه ژئوفيزيك بود و بر رصدخانه تهران سال ها مديريت داشت. ملك پور يك فرزند دارد كه هم اكنون با مدرك كارشناسى زمين در مؤسسه ژئوفيزيك به فعاليت مشغول است. ملك پور را همه مى شناسيم؛ مردى كه تاريخ پنج هزار ساله شمسى را در سينه دارد.

فقط كافى است تا شما ابهامى در مورد ماهى از سال هاى گذشته داشته باشيد. محاسباتى چند بر كاغذ توسط او همه چيز را برايتان آشكار مى كند. او پيدا كردن سال روز تولد حضرت فاطمه زهرا(س) را يكى از افتخارات خود مى داند. بسيارى از سالروزهاى تولد و مرگ را او به دست آورده: ابن سينا، خيام، فردوسى، سعدى و بسيارى از بزرگان ديگر. او پدر تقويم نوين ايران است!(iran-newspaper)