دوشنبه 20 شهريور 1385-0:0
سرخدار ، ياقوت جنگلهاي شمال
جنگل نشينان شمال،سرخدار را قطع مي‌كردند زيرا بيم داشتند دام شان با خوردن برگ اين درخت تلف شود.
درخت سرخدار يكي از سوزني برگان بومي و باارزش جنگلهاي شمال است كه به دليل در خطر انقراض بودن ، جزء جوامع ذخيره‌گاهي طبقه‌بندي مي‌شود.
به گفته كارشناسان، اين درخت در اغلب جنگلهاي شمال ايران، از آستارا تا گرگان و در ارتفاعات مياني ديده مي‌شود.
عضو هيات علمي دانشگاه‌آزاداسلامي واحد نوشهر و چالوس گفت: سرخدار در زمين‌هاي سنگلاخي و پرشيب كه به خوبي زهكشي شده و موادآلي بالا داشته باشد ، مي‌رويد.
" توفيق احمدي " افزود: خوشبختانه اين گونه، اغلب در جاهايي رشد مي‌كند كه دست آدمي كمتر به آن مي‌رسد.
وي توضيح داد: به عنوان مثال در جنگل پژوهشي خيرودكنار نوشهر ، سرخداري با قطر ۷۵سانتي متر وجود دارد كه چون در منطقه‌اي دره‌اي و صخره‌دار است مصون مانده است.
وي تصريح كرد: درتمام انواع سرخدار، ماده‌اي به نام تاكسول وجود دارد كه از آن داروي ضد سرطان مي‌سازند و در دانشگاه "كاليفرنيا" گونه‌اي از سرخدار را، به همين منظور پرورش مي‌دهند و هنگامي كه به‌ارتفاع يك الي ۱/۵ متر رسيد، آن را قطع مي‌كنند.
احمدي ادامه داد : تاكسول ماده‌اي گران است و در درمان سرطان رحم و سينه استفاده مي‌شود و مقدارش در شاخه و برگ، كمتر از تنه است.
اين مدرس دانشگاه تاكيدكرد: پژوهش‌هاي انجام‌شده براي استخراج تاكسول از سرخدارهاي جنگلهاي شمال، نشان داد كه اين كار، صرفه اقتصادي ندارد وارزش خود گونه، بيشتر ازارزش اقتصادي و دارويي آن است زيرا استحصال تاكسول سبب آسيب رسيدن به گياه مي‌شود.
وي درباره ويژگيهاي ديگر سرخدار گفت: اين درخت، ميوه‌اي خوراكي و مطبوع دارد ولي برگش براي دام، سمي است بااين حال گوزن و آهو، در فصل جفتگيري ، رغبت زيادي به خوردن برگ آن نشان مي‌دهند و گويااز خون ريزيهاي دوران بار- داري جلوگيري مي‌كند.
وي اظهارداشت : اين گونه در خاك‌هاي واريزه‌اي بادبزني شكل و مخروطي كه سنگريزه‌ها از بالا، همراه با لاشبرگ به پايين مي‌آيند ، بيشتر ديده مي‌شود.
عضو هيات علمي دانشگاه آزاد واحد نوشهر و چالوس گفت : سنگلاخ‌هاي محل رويش سرخدار، به همين دليل، يعني سرازيرشدن لاشبرگ ها، حاوي موادآلي وتيره رنگ هستند و حتي نمك‌هاي معدني از بالا شسته مي‌شود و به پايين مي‌آيد.
وي افزود: درتحقيقي كه انجام دادم، ميزان ريزمغذي‌هايي مانند آهن و روي در گياه، خيلي بيشتر از ميزان آن در خاك به دست آمد.
احمدي درباره علت‌اين امر گفت:سوزني برگان ترشحات اسيدآلي زيادي دارند و بااين كار، آهن جذب نشدني خاك را كه به صورت رسوب است،تغيير مي‌دهند و جذب مي‌كنند و احتمال دارد در سرخدار نيز همين روند رخ دهد.
كارشناسان، سرخدار را درختي سايه پسند و دو پايه به ارتفاع ۲۰مترمعرفي مي كنند، با اين حال "دكتر محمدحسين جزيره‌اي" چهره ماندگار ايران از مشاهده سرخدارهايي با ارتفاع ۴۵متر و قطر ۱۸۰سانتي متر در جنگلهاي شمال خبر داده است.
جنگل نشينان شمال، اين درخت را قطع مي‌كردند زير بيم داشتند دامشان با خوردن برگ سرخدار، تلف شود، به همين دليل درگذشته آسيب زيادي به موجوديت اين گونه وارد شد.
استاديار دانشگاه آزاد اسلامي واحد نوشهر و چالوس دراين‌باره گفت:سرخدار يكي از گونه‌هاي مهم سوزني برگان شمال‌است كه به طور پراكنده انتشار دارد و باقيمانده دوران سوم زمين شناسي محسوب مي‌شود.
" فرهنگ اسداللهي " افزود: اين گونه در جنگلهاي گرگان، سوادكوه ، دره‌ها و پرتگاههاي ديگر مناطق ، همراه با ساير گونه‌هاي جنگلي ديده مي‌شود.
وي تصريح كرد: سرخدار به خاك‌هاي آهكي بردباراست و از نظر تنوع زيستي و حفظ ذخاير ژنتيكي و بوم شناختي ، يكي از گونه‌هاي منحصر به فرد جنگلهاي خزري است.
عضو هيات علمي دانشگاه آزاد واحد نوشهر و چالوس ادامه داد : سرخدار در جنگلهاي شمال ، دو جامعه گياهي تشكيل داده است كه جزيره‌اي درسال ، ۱۳۴۴ جامعه راش و سرخدار را به همراه توسكا، شيردار، ممرز، ملج و جل بررسي‌كرد.
اسداللهي افزود: جامعه ديگر را "احمد مصدق "درسال ۱۳۵۶بررسي كرد و شامل ال اسبي و سرخدار، به همراه بلندمازو،افرا، جل، نمدار، بارانك ،خاس، تمشك ، ممرز و هميشك است.
اين استادياردانشگاه تاكيد كرد:باتوجه به ارزش واهميت فراوان اين گونه، در رويشگاههاي سرخدار، ذخيره‌گاه‌هاي جنگلي ايجادشده كه‌اعمال هرگونه عمليات پرورشي و بهره‌برداري در آن ممنوع است.
وي اظهارداشت: با تعيين چنين ذخيره‌گاه‌هايي گياهان و جانواران منطقه، به وضعي كه حالت طبيعي و نيروي رقابت زيستي آن ايجاد مي‌كند، زندگي مي‌كنند و بوم شناسان و زيست شناسان ، با مطالعه اين نواحي ، بهتر به امكانات مناطق پي مي‌برند.
عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي مازندران درباره سرخدار گفت : اين گونه، بومي جنگلهاي شمال و ازگياهان منطقه اروپا- سيبري است.
" حبيب زارع " افزود: سرخدار در جنگلهاي شمال ، از پايين بند و ارتفاع ۵۰متري در نوشهر تا ارتفاع ۲۶۰۰متري در كوه‌هاي جنوب ساري ديده مي‌شود.
اين پژوهشگر تصريح كرد : درخت سرخدار اغلب به صورت پراكنده و در رويشگاههاي سنگلاخي مي‌رويد و خاك كم عمق و مرطوب مي‌خواهد.
وي اظهار داشت: اين گونه در جنگل " واز" نور، با ممرز وجل، در" گزو" ي سواد كوه با راش، در افرا تخته علي‌آباد كتول با ممرز، تشكيل جامعه گياهي مي‌دهد.
زارع افزود : سرخدار در پونه آرام و سياه رودبار و برخي دره‌هاي فرعي علي‌آباد، جوامع خالص كوچك و جوامع آميخته بزرگ تشكيل مي‌دهد.
عضوهيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي مازندران گفت:اين درخت از نظر قدمت ، يكي از قديمي‌ترين گونه‌هاي جنگلهاي شمال و مربوط به اواخر دوران سوم و اوايل دوران چهارم زمين شناسي است.
وي درباره چوب سرخدار گفت : چوب آن درميان سوزني برگان ، استثناست زيرا صمغ ندارد ولي بسيار بادوام است و كنده‌آن ۵۰الي ۶۰سال بعد از قطع درخت هم باقي مي‌ماند.
زارع بابيان اين كه تمام قسمت‌هاي درخت سرخدار،به جز ميوه،سمي است گفت:
ديده شده است كه وحوش جنگل در هنگام ابتلا به بيماري‌هاي گوارشي و خوني، برگ و شاخه آن را براي درمان مي‌خورند.
اين پژوهشگرادامه‌داد: باوجود چوب مرغوب و استفاده‌هاي دارويي و نظايرآن، به دليل اهميتي كه سرخدار دارد و در حال انقراض است ، نبايد به هيچ وجه قطع شود.
وي افزود:قاچاق چوب سرخدار هنوزهم وجود دارد و ازآن ، وسايل چوبي ظريف نظير عصا و مهره شطرنج مي‌سازند.
سرخدار يكي از چهارسوزني برگ بومي جنگلهاي شمال است و درحدود هزارسال عمر مي‌كند.
جنگلهاي شمال ۱/۸ميليون هكتار وسعت دارد.(irna)